اختلال اضطراب جدایی یک مرحله از روند طبیعی رشد نوزادان و کودکان نوپا است. کودکان خردسال اغلب دوره‌ای از اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند. این اضطراب معمولا در نوزادان بین 8 تا 12 ماهه رخ می‌دهد و اغلب در حدود 2 سالگی از بین می‌رود. با این حال، ممکن است افراد در بزرگسالی نیز آن را تجربه کنند.
در این مقاله، قصد داریم به طور مفصل درباره اختلال اضطراب جدایی صحبت کنیم. با دکتر چک همراه باشید…
اختلال اضطراب جدایی چیست؟
در برخی از کودکان، اضطراب جدایی نشانه‌ی وضعیت وخیم تری است که به نام اختلال اضطراب جدایی (separation anxiety disorder) گفته می‌شود و از سنین پیش دبستانی و نوجوانی شروع می‌شود. اگر زمانی که از یکی از عزیزانتان جدا می‌شوید، احساس نگرانی و اضطراب می‌کنید، احتمالا به اختلال اضطراب جدایی دچار شده‌اید. سه تا چهار درصد از کودکان دارای این اختلال هستند.
اگر اضطراب جدایی کودک شما شدید یا طولانی به نظر می‌رسد، به خصوص اگر با مدرسه یا سایر فعالیت‌های روزانه تداخل داشته باشد یا شامل حملات پانیک یا سایر مشکلات شود، ممکن است نشانه‌ای از اختلال اضطراب جدایی باشد.
اختلال اضطراب جدایی به ندرت در نوجوانان و بزرگسالان رخ دهد و باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در ترک خانه یا رفتن به سر کار می‌شود. با درمان مناسب می‌توان به بهبودی این اختلال کمک کرد.
حدود یک سوم از کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالی دچار انواع دیگری از بیماری روانی می‌شوند. اختلالاتی که می‌تواند همراه با اختلال اضطراب جدایی باشد، عبارتند از:
- سایر اختلالات اضطرابی، مانند اختلال اضطراب شدید، حملات پانیک، فوبیا، اختلال اضطراب اجتماعی یا آگورافوبیا؛
- اختلال وسواس عملی و فکری؛
- افسردگی.
علائم اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
معمولا اضطراب جدایی در کودکان در محیط های پیش دبستانی، مهدکودک یا زمان بازی شروع می‌شود. کودک شما ممکن است از رفتن به این مکان‌ها خودداری کند یا در هنگام جدا شدن از شما عصبانی شود. ممکن است در سنی که کودک در آن هست، اختلال اضطراب جدایی بیش از حد باشد و باعث ناراحتی قابل توجهی در عملکرد روزانه کودک شود. سایر علائم اختلال اضطراب جدایی کودک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ترس از اینکه در هنگام جدایی برای یکی از اعضای خانواده اتفاق بدی بیفتد.
- نگرانی دائمی از اینکه اتفاق بدی بیفتد، مانند گم شدن یا ربوده شدن؛
- گشتن به دنبال پدر، مادر و یا پرستار در اطراف خانه برای اینکه در خانه تنها نباشد؛
- گریه شدید؛
- بیماری جسمی، مانند سردرد یا استفراغ؛
- ضعیف شدن عملکرد در مدرسه؛
- عدم برقراری ارتباط سالم با کودکان دیگر؛
- شب ادراری.
علائم اضطراب جدایی در بزرگسالان چیست؟
برخی از علائم اضطراب جدایی در بزرگسالان مانند اضطراب جدایی در کودکان است. این علائم عبارتند از:
- ترس از اینکه در هنگام جدایی برای یکی از اعضای خانواده اتفاق بدی بیفتد؛
- ترس از ربوده شدن؛
- گشتن دنبال عزیزان در خانه؛
- ترس از تنها ماندن.
سایر علائم در بزرگسالان عبارتند از:
- حملات پانیک زمانی که نمی‌توانید به عزیزان خود دسترسی پیدا کنید؛
- ترس از اینکه شما یا یکی از عزیزانتان پس از جدایی آسیب ببیند؛
- انزوای اجتماعی؛
- مشکل در تمرکز کردن.
علائم فیزیکی این اختلال در کودکان و بزرگسالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دل درد؛
- سردرد؛
- سرگیجه؛
- تهوع و استفراغ؛
- اسهال؛
- درد در نواحی قفسه سینه؛
- مشکل در تنفس.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اختلال اضطراب جدایی معمولا بخودی خود درمان نمی‌شود و می‌تواند منجر به اختلال هراس و سایر اختلالات اضطرابی در بزرگسالی شود. اگر در مورد اضطراب جدایی فرزندتان نگران هستید، بهتر است هر چه زودتر با پزشک اطفال یا سایر کارشناسان بهداشت و درمان صحبت کنید.
عوامل خطر اختلال اضطراب جدایی
عواملی که باعث می‌شود برخی کودکان بیشتر از سایرین مستعد این اختلال شوند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی اضطراب یا افسردگی؛
- شخصیت‌های خجالتی و ترسو؛
- وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین؛
- داشتن والدین بیش از حد کنترل کننده؛
- عدم تعامل مناسب والدین با یکدیگر و سایرین؛
- مشکل در برخورد با بچه‌های هم سن و سال.
همچنین، این اختلال همچنین می‌تواند پس از یک رویداد استرس‌زا در زندگی مانند موارد زیر اتفاق بیفتد:
- نقل مکان به خانه جدید؛
- تغییر مدرسه؛
- طلاق والدین؛
- مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده.
چگونه این اختلال در کودکان تشخیص داده می‌شود؟
ممکن است متخصص سلامت روان برای رد بیماری‌های احتمالی و تشخیص اختلال اضطراب جدایی کودک، انجام برخی آزمایش‌های رایج را توصیه کند. همچنین، ممکن است بخواهد رفتار فرزند شما را بطور غیرمستقیم مشاهده کند.
در ادامه، متخصص از شما درباره سابقه و علائم فرزندتان و مدت زمان مشاهده این علائم سوال خواهد کرد.
به طور کلی، علائم باید حداقل به مدت چهار هفته قبل از تشخیص ظاهر شده باشند. همچنین، این علائم باید باعث اختلال عمده در عملکرد طبیعی کودکان شوند.
چگونه این اختلال در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود؟
متخصص سلامت روان سوالاتی در مورد سابقه و علائم شما می‌پرسد. همچنین ممکن است با اجازه شما، سوالاتی از دوستان و عزیزان شما در مورد علائم‌تان بپرسد. به این ترتیب، او می‌تواند ببیند که علائم شما چگونه بر زندگی شما تأثیر می‌گذارند.
برای تشخیص این اختلال از کتابی به نام راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-V) استفاده می‌شود. DSM-V می‌گوید که علائم اختلال اضطراب جدایی باید سه معیار را داشته باشد:
- علائم باید حداقل به مدت شش ماه در بزرگسالان وجود داشته باشد.
- علائم باید باعث اختلال عمده در عملکرد طبیعی شود.
- علائم را نمی‌توان با یک تشخیص متمایز توضیح داد.
اختلال اضطراب جدایی چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان اختلال اضطراب جدایی از درمان شناختی رفتاری و دارو استفاده می‌شود. هر دو روش درمانی می‌توانند به کودک کمک کنند تا با اضطراب به شیوه‌ای مثبت و موثر مقابله کند. ممکن است درمانگر انواع مختلفی از درمان‌ها را توصیه کند، یا ممکن است قبل از یافتن درمانی که برای بیمار مفید است، مجبور شود چندین روش درمانی را امتحان کند. درمان‌های احتمالی عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)؛
- گروه درمانی؛
- خانواده درمانی؛
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)؛
- تجویز داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی، بوسپیرون (BuSpar) یا بنزودیازپین‌ها.
درمان شناختی رفتاری
موثرترین درمان، درمان شناختی رفتاری است. با کمک این نوع درمان، به کودکان تکنیک‌های مقابله با اضطراب آموزش داده می‌شود. تکنیک‌های رایج شامل تنفس عمیق و آرامش است. درمان تعامل والد-کودک راه دیگری است که دارای سه مرحله اصلی درمان است:
- تعامل مبتنی بر کودک (CDI): بر بهبود کیفیت رابطه والد-کودک تمرکز دارد. این مرحله درمان شامل همدلی، توجه و تمجید است. این مراحل به تقویت احساس امنیت در کودک کمک می‌کند.
- تعامل مبتنی بر شجاعت (BDI): به والدین درباره اینکه چرا فرزندشان احساس اضطراب می‌کند، آموزش داده می‌شود. درمانگر در ادامه به حس شجاعت را به کودک القاء خواهد کرد. در ادامه برای واکنش‌های مثبت پاداش تعیین می‌کند.
- تعامل مبتنی بر والدین (PDI): به والدین می‌آموزد که با فرزند خود به شیو بهتری ارتباط برقرار کنند. این روش به مدیریت رفتار ضعیف بین والد و کودک کمک می‌کند.
محیط مدرسه کلید دیگری برای موفقیت در درمان است. زمانی که کودک شما احساس اضطراب می‌کند، به مکانی امن برای پناه گرفتن نیاز دارد. همچنین باید راهی وجود داشته باشد که فرزند شما در صورت لزوم در ساعات مدرسه یا سایر مواقعی که از خانه دور است با شما ارتباط برقرار کند. در نهایت، معلم فرزند شما باید او را تشویق کند که با سایر همکلاسی‌ها تعامل داشته باشد. اگر در مورد کلاس درس فرزندتان نگرانی دارید، با معلم، مدیر، و یا یک مشاور صحبت کنید.
دارو برای اضطراب جدایی
هیچ داروی خاصی برای درمان قطعی اختلال اضطراب جدایی وجود ندارد. گاهی اوقات اگر سایر روش‌های درمانی موثر واقع نشود، برای کودکان بزرگتر مبتلا به این بیماری از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌شود. این تصمیمی است که باید توسط والدین یا سرپرست کودک و پزشک و با آگاهی از عوارض جانبی دارو‌ها گرفته شود.
چگونه می‌توان این اضطراب کودک را در خانه کاهش داد؟
والدین می‌توانند به نوزادان و کودکان تازه به راه افتاده کمک کنند تا با استفاده از روش‌های زیر با این مشکل مقابله کنند:
- با ملایمت و روی باز از کودک جدا شده و به او نزدیک شوید.
- روتین خداحافظی داشته باشید و ثابت قدم باشید.
- هنگام بازگشت به خانه، با او گفتگو کنید تا اعتماد او بیشتر شود.
- با درنظر گرفتن یک پرستار کودک قابل اعتماد، دور شدن از کودک خود را تمرین کنید.
جلوگیری از ابتلا به اختلال اضطراب جدایی
هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از اختلال اضطراب جدایی در کودک وجود ندارد، اما این توصیه‌ها ممکن است کمک کننده باشد:
- اگر نگران این هستید که اضطراب فرزندتان بسیار بیشتر از میزان عادی و نرمال است، در اسرع وقت به دنبال مشاوره تخصصی باشید.
- تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به کاهش علائم و جلوگیری از بدتر شدن اختلال کمک کند.
- برای کمک به جلوگیری از شدید یا بدتر شدن علائم، برنامه درمانی را دنبال کنید.
- اگر اضطراب، افسردگی یا سایر نگرانی‌های مربوط به سلامت روان دارید، به دنبال درمان تخصصی باشید تا بتوانید مهارت‌های مقابله سالم را برای فرزندتان الگوسازی کنید.
سخن پایانی
اضطراب جدایی بزرگسالان می‌تواند در دوران کودکی یا بزرگسالی شروع شود. این اختلال مانند سایر اختلالات اضطرابی، می‌تواند کیفیت زندگی شما در سنین بزرگسالی را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، می‌توانید این وضعیت را با درمان مناسب مدیریت کنید. اگر مشکوک هستید که شما یا کسی که دوستش دارید با این اختلال زندگی می‌کند، بهتر است هر چه سریعتر با یک پزشک متخصص یا متخصص سلامت روان صحبت کنید.
منابع:
