اختلال سازگاری نوعی شرایط زودگذر مرتبط با استرس است. افرادی که به این اختلال دچاراند، در پاسخ به یک رویداد استرس زا یا غیر منتظره، استرس بیشتری نسبت به آنچه که معمولا انتظار می‌رود را تجربه می‌کنند. این اختلال باعث ایجاد مشکلات قابل توجه در روابط، محل کار و محل تحصیل می‌شود.
برای افرادی که با اختلال سازگاری دست و پنجه نرم می‌کنند، مواردی مانند مشکلات مربوط به کار یا تحصیل، مرگ یکی از عزیزان و یا هر تغییر ناگهانیای در زندگی، می‌تواند باعث ایجاد استرس بیش از حد در چندین روز، هفته و حتی ماه شود. اگر این اختلال درمان و کنترل نشود، احتمال اینکه بیمار به مشکلات دیگری مانند افسردگی یا اضطراب دچار شود وجود دارد.
با تمام این تفاسیر، اگر به اختلال سازگاری دچار هستید، اصلا جای نگرانی وجود ندارد. درمان این اختلال بسیار راحت است و اگر توصیه‌های درمانگر خود را به کار بگیرید، می‌توانید به سرعت وضعیت عاطفیتان را به حالت نرمال برگردانید. با دکتر چک همراه باشید…
علائم اختلال سازگاری
علائم اختلال سازگاری پس از مواجه با رویداد استرس زا ظاهر می‌شوند. علائم و نشانه‌هایی که این اختلال دارد، به نوع آن بستگی داشته و ممکن است از هر فرد به فرد دیگر متفاوت باشد. افرادی که به این اختلال دچاراند، معمولا دچار جهان‌بینی آشفته‌ای هستند و افکار ناراحت کنندهی مختلفی در سر دارند. برخی از مهم‌ترین علائم اختلال سازگاری عبارتند از:
- احساس غم و اندوهی که به لذت نبردن از اتفاقات و شادی‌های کوچک زندگی منجر می‌شود؛
- گریه‌های گاه و بی‌گاه؛
- احساس استرس، اضطراب، پریشانی و عصبی شدن ناگهانی؛
- مشکلات خواب؛
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن بدن؛
- سخت شدن تمرکز کردن؛
- احساس ناامیدی و نداشتن انگیزه برای انجام کارها یا تفریح؛
- نداشتن تمایل برای انجام کارهای روزانه زندگی؛
- نداشتن رغبت برای کار کردن و یا پرداخت هزینه‌های مهم زندگی؛
- داشتن افکار خود آزاری یا خودکشی؛
- کناره گیری از جمع دوستان و خانواده.
این علائم معمولا بین 3 الی 6 ماه ادامه می‌یابند. با این حال، افرادی که به دلیل شرایط سختی مانند بیکاری به اختلال سازگاری مزمن دچار شده‌اند، معمولا این علائم را برای بیش از 6 ماه تجربه می‌کنند.
علت‌های احتمالی ابتلا به اختلال سازگاری
علت‌های احتمالی زیادی برای ابتلا به این اختلال وجود دارد. به طور کلی، هر شرایطی که باعث ایجاد مشکل قابل توجه در زندگی کاری، اجتماعی یا خصوصی و بوجود آمدن استرس شود، می‌تواند شما را به سمت این اختلال سوق دهد.
برخی از این شرایط عبارتند از:
- مرگ یکی از اعضای خانواده یا دوستان؛
- مشکلات مربوط به روابط زناشویی؛
- ازدواج کردن؛
- بچه دار شدن؛
- ابتلا به بیماری؛
- بروز مشکل در مدرسه؛
- مشکلات مالی؛
- مشکل در محل کار(مانند از دست دادن شغل، به هدف نرسیدن و غیره)؛
- زندگی در محیط پر از جرم و جنایت؛
- بازنشستگی ناگهانی؛
- تصادف یا تراژدی غیر منتظره.
توجه داشته باشید که نوع شخصیت، خلق و خو، تجربیات زندگی، رفاه و سابقه خانوادگی نقش مهمی در نحوه مواجهه افراد با چنین مشکلاتی دارند. در نتیجه، شدت اختلال سازگاری و علائمی که افراد مختلف تجربه می‌کنند، متفاوت است.
فاکتورهای خطر اختلال سازگاری
اختلال سازگاری در کودکان و نوجوانان شایع تر از افراد بزرگسال است. این اختلال به طور مساوی در مردان و زنان اتفاق می‌افتد. با اینکه اختلال سازگاری در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف دیده می‌شود، اما نوع نگرش فرهنگ‌های مختلف نسبت به مشکلات و عوامل استرس‌زا (مانند مرگ، بیکاری و غیره) نقش مهمی در نوع اختلال سازگاری دارد.
به عنوان مثال، در جوامعی که مرگ را یک اتفاق بد و وحشتناک و غیر طبیعی می‌دانند، مرگ عزیزان برای افراد، می‌تواند شوک بزرگی باشد.
تشخیص اختلال سازگاری
درمانگر شما پس از معاینه کامل سلامت جسمی و روانی، وجود بیماری‌ها و اختلالات جانبی را بررسی می‌کند. برای تشخیص اختلال سازگاری، باید 5 معیار DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری بیماری‌های روانی) را داشته باشید:
- 3 ماه پس از بروز اختلال استرس‌زا، همچنان علائم احساسی و رفتاری را تجربه می‌کنید.
- علائم احساسی یا رفتاری بسیار بیشتر از حد معمول هستند و باعث ایجاد مشکلات در کار، زندگی اجتماعی و زندگی شخصی شما شده است.
- این علائم نشان دهنده وجود یا تشدید شدن اختلالات روانی دیگری نیستند.
- علائمی که تجربه می‌کنید شبیه به سوگواری عادی به نظر نمی‌رسند.
- علائم معمولا بیش از 6 ماه باقی نمی‌مانند.
با این وجود، ممکن است فرد به اختلال سازگاری مزمن (یا حاد) مبتلا بوده و علائم او بیشتر از 6 ماه وجود داشته باشند.
انواع اختلال سازگاری
DSM-5 شش نوع اختلال سازگاری را معرفی کرده است:
- اختلال سازگاری با خلق افسرده: علائم این اختلال شامل احساس غم و اندوه، گریه، ناامیدی و لذت نبردن از چیزهای لذت‌بخش است.
- اختلال سازگاری همراه با اضطراب: علائم این نوع اختلال سازگاری شامل احساس نگرانی، نداشتن امنیت، اضطراب، مشکل در تمرکز و احساس پوچی است.
- اختلال سازگاری با ترکیب اضطراب و خلق افسرده: علائم این اختلال شامل احساس افسردگی و اضطراب می‌شود.
- اختلال سازگاری همراه با اختلال رفتاری: علائم این اختلال شامل رفتارهایی نظیر سرکشی و طغیان، تخریب، بی‌پروایی و رفتارهای تکانشی است.
- اختلال سازگاری با ترکیب اختلال رفتاری و احساسی: علائم این اختلال شامل افسردگی، اضطراب و مشکلات رفتاری است.
- اختلال سازگاری نامشخص: این نوع اختلال علائم فیزیکی مانند بدن درد، سردرد، درد معده، بی خوابی و یا تپش قلب دارد.
درمان اختلال سازگاری
درمانگر پس از تشخیص اختلال سازگاری، بر اساس موارد زیر، نوع درمان را تعیین می‌کند:
- سن؛
- سابقه پزشکی؛
- وضعیت جسمی فعلی؛
- وسعت و شدت علائم؛
- نوع اختلال سازگاری؛
- میزان تحمل و پاسخ بدن بیمار برای درمان‌های خاص؛
- نظر یا ترجیح بیمار.
با توجه به موارد بالا، ممکن است درمانگر یک یا ترکیبی از روش‌های درمانی زیر را تجویز کند:
روان درمانی با استفاده از رویکردهای رفتاری-شناختی
رویکردهای رفتاری-شناختی برای بهبود مهارت‌های حل مسئله و مشکلات زندگی با توجه به سن مراجعه کننده، مهارت‌های ارتباطی او، میزان کنترل تکانه‌های مختلف، مهارت‌های مدیریت خشم و مهارت‌های مدیریت استرس استفاده می‌شود.
خانواده درمانی
این نوع درمان برای ایجاد تغییرات مورد نیاز در سیستم خانواده هسته‌ای (متمرکز) پیشنهاد می‌شود و هدف آن بهبود مهارت‌های ارتباطی و تعاملات خانوادگی است. با حمایت و همراهی خانواده، افراد خانواده می‌توانند در کنار هم، فرهنگ مواجهه با مشکلات را اصلاح کرده و دید بهتری نسبت به مسائل داشته باشند.
گروه درمانی
در این روش درمانی، افرادی که با اختلال سازگاری دست و پنجه نرم می‌کنند، در کنار هم قرار گرفته و با به اشتراک گذاشتن دغده‌ها و مشکلات خود، به رشد گروهی و آگاهی خود کمک می‌کنند. گروه درمانی، روش فوق العاده‌ای برای بهبود مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های بین فردی متمرکز به شمار می‌رود.
دارودرمانی
معمولا احتمال اینکه درمانگر از روش دارودرمانی برای کنترل علائم این بیماری استفاده کند، بسیار کم است. با این حال، ممکن است شدت علائم بسیار زیاد باشد و فرد را به راهی سوق دهد که به خودآزاری و یا خودکشی سوق دهد. در چنین شرایطی، دارودرمانی بصورت بسیار محدود و برای مدت زمان بسیار کمی توصیه می‌شود.
همچنین درمانگر از بیمار می‌خواهد که در کنار دارو درمانی، روش‌های درمانی دیگر را جدی گرفته و آن‌ها را طبق برنامه مشخص شده انجام دهد.
جلوگیری از ابتلا به اختلال سازگاری
متاسفانه هیچ راه تضمینی ای برای جلوگیری از بروز این اختلال وجود ندارد. با این حال، افرادی که به این اختلال دچار هستند، با تقویت مهارت‌های مقابله با مشکلات و یادگیری انعطاف‌پذیری در زندگی، می‌توانند حجم استرس و نگرانی کمتری را در مواجه با انواع مشکلات تجربه کنند.
اگر می‌دانید که یک اتفاق استرس‌زا (مانند از دست دادن شغل، نقل مکان و غیره) در راه است، به نیروی درونی خود مراجعه کنید و عادات سالم‌تان را افزایش دهید. در کنار آن، به سراغ گروه درمانی بروید و از افراد بخواهید تجربیات خودشان را در اختیارتان قرار دهند تا با آگاهی بیشتری به سراغ مشکلات بروید.
همچنین، صحبت با درمانگر یا روانشناس در چنین شرایطی، برایتان مفید خواهد بود.
تغییر شیوه زندگی و روش‌های خانگی برای کاهش علائم اختلال سازگاری
راه‌های مختلفی برای مراقبت از سلامت عاطفی وجود دارد. در وهله اول، شما باید با مفهوم تاب آوری و تحمل آشنا شوید. تاب آوری به توانایی سازگاری خوب با استرس، ناملایمات زندگی، تراژدی‌ها و به طور کلی شرایط دشوار زندگی گفته می‌شود. یادگرفتن انعطاف‌پذیری، نکته کلیدی در تاب آوری است. برای بالا بردن انعطاف‌پذیری و تاب آوری، می‌توانید از راهکار‌های زیر استفاده کنید:
- دوستان مثبت و سالمی پیدا کنید و با آن‌ها در ارتباط باشید.
- هر روز، کاری را انجام دهید که به شما احساس لذت، مفید بودن و موفقیت می‌دهد.
- با داشتن رژیم غذایی سالم، خواب کافی، ورزش کردن و اجتناب از موارد مضر، یک سبک زندگی سالم داشته باشید و به بدن خود اهمیت دهید.
- به تجربیات افراد دیگری که با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند گوش دهید.
- به آینده خود امیدوار باشید و برای خودتان اهداف بزرگ و کوچکی را روی کاغذ بنویسید.
- نقاط قوت شخصی‌تان بشناسید و آن‌ها را تقویت کنید.
- با ترس‌هایتان روبرو شوید و خودتان را به چالش بکشید.
- اگر فرزندی دارید، با او درباره رویداد‌های استرس‌زا و روش‌های مقابله درست با آن‌ها صحبت کنید.
سخن پایانی
اختلال سازگاری نوعی شرایط مرتبط با استرس است که معمولا بین 3 الی 6 ماه ادامه دارد. افرادی که به این اختلال دچاراند، سطح بالایی از استرس را تجربه می‌کنند. از آنجایی که این استرس مخرب است، در صورتی که درمان و کنترل نشود، احتمال اینکه کیفیت زندگی، کار و یا تحصیل فرد را تحت تاثیر قرار دهد، وجود دارد.
درمانگر با توجه به معاینه فیزیکی و علائم بیمار، اختلال سازگاری و نوع آن را تشخیص می‌دهد. سپس با در نظر گرفتن برخی جوانب مانند سن، ترجیح بیمار و غیره، درمان لازم را تجویز می‌کند.
اگر به اختلال سازگاری دچار هستید، مهم است که درمان آن را جدی گرفته و برای تقویت انعطاف‌پذیری و تاب آوری تلاش کنید.
