سندروم تورت یا تیک (که آن را با نام اختصاری TS نیز میشناسند) نوعی اختلال عصبی است که با حرکات تکراری، ناگهانی و سریع یا صداهایی ناخواسته که به آنها تیک نیز گفته میشود، تشخیص داده میشود. این اختلال، هیچ درمان شناخته شدهای ندارد و داروهایی که برای بیماران تجویز میشوند، صرفا به کنترل و مدیریت علائم کمک میکنند.
در ادامه، با دکتر چک همراه باشید تا درباره سندروم تورت بیشتر بیاموزیم…
تیکها در بیماران مبتلا به سندروم تورت، از چه زمانی شروع میشوند؟
اولین علائم این بیماری، معمولا بین سنین 5 الی 10 سالگی ظاهر میشوند. این تیکها، در طول زمان، میآیند و میروند و شدت و اندامی که درگیر تیک میشود، ممکن است تغییر کنند. به طور کلی، اغلب تیکها در نواحی سر و گردن ظاهر میشوند و ممکن است با گذشت زمان، به عضلات تنه، پاها و بازوها کشیده شوند.
معمولا تیکهای حرکتی، قبل از تیکهای صوتی ظاهر میشوند و از شکل ساده، به تیکهای پیچیده میرسند. اکثر افرادی که به TS مبتلا هستند، بدترین علائم را در اوایل سن نوجوانی تجربه میکنند. برای برخی از افراد، تیکها در اواخر نوجوانی کاهش مییابد و برای برخی دیگر، این تیکها به صورت مزمن و حتی شدیدتر، ادامه خواهد داشت.
بسیاری از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، تا زمانی که شدت تیکها نتواند زندگی روزانه را مختل کند، به درمان خاصی نیاز ندارند. سندروم تورت یک وضعیت دژنراتیو (وضعیتی که به مرور زمان بدتر میشود) نیست. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، میتوانند با کنترل علائم، یک زندگی عادی و معمولی داشته باشند.
علائم سندروم تورت
تیک شامل حرکات یا صداهای ناگهانی، متناوب و کوتاه است و فردی که دچار تیک است، هیچ کنترلی برای جلوگیری از این تیکها را ندارد. علائم سندروم تورت، میتوانند به قدری خفیف باشند که فرد به ندرت آنها را احساس کند و یا به قدری شدید باشند که کیفیت زندگی و عملکرد بیمار را با مشکل مواجه کنند.
تیکهای سندروم تورت به صورت زیر دستهبندی میشوند:
- تیکهای ساده: این تیکها به صورت کوتاه، ناگهانی و تکراری هستند و تعداد کمی از عضلات را درگیر میکنند.
- تیکهای پیچیده: این تیکها تعداد زیادی از عضلات را درگیر کرده و الگوهای متمایز و هماهنگی دارند.
تیکهای سندروم تورت شامل تیکهای حرکتی یا صوتی میشوند. شدت تیکهایی که هر فرد تجربه میکند، نسبت به افراد دیگر متفاوت است.
برخی از تیکهای حرکتی رایج در سندروم تورت، عبارتند از:
- تیکهای ساده: شامل چشمک زدن، تکان دادن سر، بالا انداختن شانهها، حرکت ناگهانی چشمها، انقباضبینی، حرکات دهان.
- تیکهای پیچیده: لمس یا بو کردن اشیا، تکرار نگاه کردن به یک منظره، قدم برداشتن با الگوی مشخص، ژست بدن نامناسب، خم شدن یا پیچش بدن، بالا و پایین پریدن.
برخی از تیکهای صوتی رایج در سندروم تورت، عبارتند از:
- تیکهای ساده: غرغر کردن، سرفههای تکراری، صاف کردن گلو، درآوردن صدایی شبیه به واق واق سگ.
- تیکهای پیچیده: تکرار کلمات یا عبارات خود، تکرار کلمات یا عبارات دیگران، استفاده از کلمات زشت.
علاوه بر موارد بالا، تیکهای میتوانند:
- از نظر تکرار، نوع و شدت متفاوت باشند.
- زمانی که بیمار دچار اضطراب، استرس، خستگی یا هیجان شدید است، بدتر میشوند.
- در زمان خواب نیز دیده میشوند.
- در طول زمان تغییر میکنند.
در اکثر موارد، علائم در دوران نوجوانی بدتر شده و با شروع دوران میانسالی، بهبود مییابند. بسیاری از افراد، قبل از شروع علائم اولیه، احساسات ناخوشایندی مانند خارش، سوزن سوزن شدن و یا تنشهای عضلانی را گزارش کردهاند. همچنین، بسیاری از افراد مبتلا، توانستهاند با کنترل شرایط و حذف مواردی که باعث تشدید تیک میشوند، موقتا یا به صورت دائمی، تیکها را متوقف کنند.
با تمام این اوصاف، هر تیکی نشان دهنده سندروم تورت نیست. در صورتی که فرزند یا خودتان دچار تیک میشوید، بهتر است برای شناسایی علت و پیدا کردن راههای کنترل آن، به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت ابتلا به سندروم تورت چیست؟
تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، تاثیر تغییرات ژنتیکی و عوامل محیطی را بر روی ابتلا به سندروم تورت نشان میدهند. برخی از تحقیقات، وجود ناهنجاریهایی در نواحی مغزی (مانند قشر مغز، لوبهای فرونتال و…)، مدارهای عصبی متصلکننده این نواحی و انتقال دهندههای عصبی (مانند نوراپی نفرین، سروتونین و دوپامین) را در بیماران سندروم تورت شناسایی کردند. با این حال، علت دقیق ابتلا به این بیماری، همچنان در هالهای از ابهام قرار دارد.
مطالعهای که بر روی دوقلوهای همسان و خانوادههایشان انجام شده است، نشان میدهد که این بیماری، زمینه ارثی دارد. با این حال، بسیاری از کودکانی که از این خانوادهها متولد میشوند، الزاما به سندروم تورت مبتلا نمیشوند و یا در صورت به ارث بردن ناهنجاری ژنی، علائم بیماری را بروز نمیدهند.
عوامل خطر سندروم تورت
برخی از عواملی که میتوانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی سندروم تورت، میتواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.
- جنسیت: مردان 4 برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
عوارض ابتلا به سندروم تورت
بسیاری از بیمارانی که به سندروم تورت مبتلا هستند، با چالشهای اجتماعی و رفتاری مواجهاند. دلیل وجود این چالشها، اختلالات حرکتی و صوتی است که در نظر بسیاری از غریبهها و افراد نا آشنا، ممکن است نوعی سوء تفاهم تلقی شود و تصویر ذهنی اولیه از بیمار را مخدوش کند.
شرایطی که معمولا با سندروم تورت همراه هستند، عبارتند از:
- بیش فعالی (ADHD)/اختلال کمبود توجه؛
- اوتیسم؛
- اختلال وسواس اجباری (OCD)؛
- اختلالات خواب؛
- ناتوانی در یادگیری؛
- اضطراب؛
- دردهای مربوط به تیک (شامل دردهای عضلانی، سردرد و…)؛
- مشکل در مدیریت خشم.
تشخیص سندروم تورت
هیچ آزمایشی که مشخص کند یک فرد به سندروم تورت مبتلا شده است، وجود ندارد. پزشکان از آزمایشها و تصویربرداریهای رایج، برای رد احتمال مشکلات و بیماریهای دیگر (مانند ضربه به سر و…) استفاده میکنند. تشخیص سندروم تورت، بر اساس تاریخچه خانوادگی مراجعهکننده، تاریخچه علائم و نوع علائم انجام میگیرد.
برخی از رایجترین معیارها برای تشخیص این بیماری عبارتند از:
- هم تیکهای حرکتی و هم تیکهای صوتی گزارش میشوند.
- تیکها برای چندین بار در طول روز و تقریبا تمام روزها برای مدت زمان بیش از یک سال ادامه داشتهاند.
- شروع تیکها قبل از 18 سالگی بوده است.
- تیکها در اثر مصرف دارو یا ابتلا به بیماری خاصی ایجاد نشدهاند.
- ناحیه درگیر، تعداد تکرار، شدت و پیچیدگی تیکها در طول زمان تغییر کرده است.
بعضی از علائم مانند پلک زدن غیر عادی، ممکن است با مشکلات بینایی یا آلرژی اشتباه گرفته شوند. برای رد وجود بیماریهای دیگر، پزشکان از نتایج آزمایش خون و آزمایشات تصویربرداری مانند MRI و… استفاده میکنند.
درمان سندروم تورت
هیچ درمان شناخته شدهای برای سندروم تورت وجود ندارد. هدف از مصرف داروهای تجویز شده، کنترل تیکها و کمتر کردن شدت آنها است. پزشکان توصیه میکنند زمانی که تیکها شدید نیستند، از مصرف دارو خودداری شود.
برخی از رایجترین درمانهای دارویی برای کنترل تیکهای سندروم تورت، عبارتند از:
- داروهای مسدودکننده یا کاهش دهنده دوپامین؛
- داروهای ADHD؛
- مهارکنندههای آدرنرژیک مرکزی؛
- داروهای ضد افسردگی؛
- داروهای ضد تشنج.
درمانهای غیر دارویی سندروم تورت که به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک میکنند، عبارتند از:
- رفتاردرمانی؛
- روان درمانی؛
- تحریک عمیق مغز (DBS).
سخن پایانی
سندروم تورت یک اختلال عصبی است که با تیکهای غیر قابل کنترل حرکتی و صوتی همراه است. شروع علائم این بیماری معمولا در سنین 5 الی 10 سالگی است. بیمارانی که به این اختلال مبتلا میشوند، عموما شدیدترین تیکها را در زمان نوجوانی تجربه میکنند و با ورود به دوره میانسالی، تیکها کمتر شده و کمتر از قبل، ظاهر میشوند.
برخی از تحقیقات، عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی را در ابتلا به این بیماری دخیل میدانند. با این حال، تاکنون علت ابتلا به آن کشف نشده است. از آنجایی که علت ابتلا به این بیماری مشخص نشده، درمان خاصی نیز برای آن وجود ندارد. داروها و روشهای غیر دارویی موجود، میتوانند به کاهش شدت و تکرار تیکها کمک کنند تا بیماران بتوانند یک زندگی عادی و بدون مشکل را تجربه کنند.