اختلال هویت تجزیه ای (dissociative identity disorder)، که قبلا به عنوان اختلال شخصیت چندگانه شناخته می‌شد، یک وضعیت روان‌شناختی پیچیده است که احتمالا توسط عوامل زیادی از جمله آسیب‌های شدید در دوران کودکی (معمولا آزار جسمی، جنسی، یا عاطفی) ایجاد می‌شود. این شخصیت ها رفتار افراد را در زمان های مختلف کنترل می کنند. اختلال هویت تجزیه ای (گسستگی) یک وضعیت جدی است و آنقدرها هم که تصور می شود نادر نیست. انواع مختلف روان درمانی می تواند به افراد در مدیریت علائم این اختلال کمک کند.
در این مقاله، قصد داریم به طور مفصل درباره اختلال هویت تجزیه ای صحبت کنیم. با دکتر چک همراه باشید…
اختلال هویت تجزیه ای چیست؟
در گذشته، اختلال هویت تجزیه ای با نام اختلال شخصیت چندگانه یا اختلال شخصیت گسسته نامیده می شد. این اختلال شکل شدید و پیچیده ای از گسستگی شخصیت است. این اختلال یک فرآیندی ذهنی است که باعث فقدان ارتباط در افکار، خاطرات، احساسات، اعمال یا شخصیت فرد می شود. تصور می شود که علت دچار شدن به اختلال هویت تجزیه ای، ترکیبی از عوامل مختلف مانند تجربه ترومای شدید باشد.
در ویرایش جدید راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا همان DSM-5، اختلال هویت تجزیه ای به عنوان یک اختلال تجزیه ای طبقه بندی شده است. افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای، دو یا چند هویت مختلف دارند. این شخصیت ها در زمان های مختلف رفتار خود را کنترل می کنند. هر شخصیتی تاریخچه فردی، ویژگی ها، دوست داشتن ها و نفرت های خود را دارد. این اختلال در صورت درمان و کنترل نشدن، می تواند منجر به شکاف بین حافظه و توهم شود.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به اختلال هویت تجزیه ای قرار دارند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که علت ابتلا به اختلال هویت تجزیه ای احتمالا یک پاسخ روان‌شناختی به استرس‌های بین فرد و محیط است، بویژه در سال‌های اولیه کودکی که بی توجهی عاطفی یا سوء استفاده می تواند در رشد شخصیت اختلال ایجاد کند. حدود 99 درصد از افرادی که دچار اختلالات تجزیه ای می شوند، در سابقه فردی آنها مواردی نظیر اختلالات یا تروماهای مکرر، شدید و اغلب تهدید کننده زندگی در مرحله حساس رشد کودکی (معمولا قبل از 6 سالگی) مشاهده می شود.
معمولا گسستگی زمانی اتفاق می افتد که بی توجهی مداوم یا سوء استفاده عاطفی وجود دارد. یافته‌ها نشان می‌دهد در خانواده‌هایی که والدین ترسناک و غیرقابل پیش‌بینی وجود دارد، فرزندان با احتمال بیشتری به این اختلال دچار می شوند. همچنین، مطالعات نشان می دهد که حدود 1٪ از جمعیت دنیا، دچار اختلال هویت تجزیه ای هستند.
چرا گسستگی شخصیت اتفاق می افتد؟
کارشناسان بر این باورند که افراد گسستگی را به عنوان مکانیزمی برای کنار آمدن با رویدادهای بسیار ناراحت کننده یا طاقت فرسای زندگی، مانند سوء استفاده یا بی توجهی بکار می گیرند.
به بیانی دیگر، مواجهه و پذیرش آن چیزی که اتفاق می افتد آنقدر دردناک است که مغز برای محافظت از شما راهی به جز پناه بردن به یک شخصیت دیگر پیدا نمی کند. یکی از راهکارهای مغز این است که شما را از نظر عاطفی و ذهنی از حافظه و تجربه جدا می کند. در چنین زمان هایی، ممکن است ذهن شما خالی شود یا از آن فضا خارج شوید و یا با صحبت کردن، هویت متفاوتی پیدا کنید.
علائم اختلال هویت تجزیه ای چیست؟
فرد مبتلا به این نوع اختلال دو یا چند هویت مختلف دارد. هویت اصلی همان شخصیت معمول فرد است. «تغییرها» نشان دهنده شخصیت های جایگزین فرد هستند. برخی از افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای، می توانند تا 100 بار تغییر کنند.
توجه داشته باشید که شخصیت های مختلف، بسیار متفاوت از یکدیگر هستند. هویت ها ممکن است دارای جنسیت، قومیت و علایق مختلف باشند و به شیوه های مختلفی با محیط خود تعامل داشته باشند. سایر علائم و نشانه های رایج اختلال هویت تجزیه ای شامل موارد زیر است:
- اضطراب؛
- توهم؛
- افسردگی؛
- سرگردانی؛
- مصرف مواد مخدر یا الکل؛
- از دست دادن حافظه؛
- داشتن افکار خودکشی یا خودآزاری؛
- اختلالات خواب (بی خوابی، کابوس شبانه و راه رفتن در خواب)؛
- بی اشتهایی یا پر اشتهایی.
تشخیص اختلال هویت تجزیه ای
در این اختلال، دو یا چند هویت یا حالت های شخصیتی متمایز، به طور مداوم بر رفتار فرد تسلط دارند. فرد درگیر با این اختلال نمی تواند اطلاعات شخصی مهم و کلیدی را به یاد بیاورد و این مساله را نمی توان صرفا یک فراموشی ساده تلقی کرد.
اگرچه همه افراد، اختلال هویت تجزیه ای را به یک شکل تجربه نمی کنند، اما برای برخی، این تغییرها دارای هویت های متفاوت، سن، جنس یا نژاد خاص خود هستند. هر کدام از شخصیت ها حالت‌ها، ژست‌ها و روش‌های متفاوت صحبت کردن منحصر به آن شخصیت را دارند. تغییر می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه و یا چند روز طول بکشد.
تشخیص اختلال هویت تجزیه ای زمان بر است. تخمین زده می شود که افراد مبتلا به اختلالات تجزیه ای قبل از تشخیص دقیق، حداقل هفت سال با این مشکل دست و پنجه نرم کرده اند. این به این دلیل است که علائم اختلال تجزیه هویت، بسیار شبیه به بسیاری از بیماری های روانی دیگر است.
DSM-5 معیارهای زیر را برای تشخیص این اختلال ارائه می دهد:
- دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی متمایز وجود دارد که هر کدام، الگوی نسبتا پایدار خود را از ادراک، ارتباط و تفکر در مورد محیط و خود دارند.
- فراموشی باید رخ دهد. این فراموشی به عنوان شکاف در یادآوری رویدادهای روزمره، اطلاعات شخصی مهم و یا رویدادهای تروماتیک در نظر گرفته می شود.
- فرد باید از این اختلال مضطرب شود یا به دلیل این اختلال در عملکرد، در زندگی خود مشکل داشته باشد.
- این اختلال بخشی از اعمال عادی فرهنگی یا مذهبی نیست.
- علائم به دلیل اثرات فیزیولوژیکی مستقیم یک ماده (مانند رفتار آشفته در هنگام مسمومیت با الکل) یا یک وضعیت پزشکی عمومی (مانند تشنج های جزئی) نیستند.
ممکن است شخصیت‌های مختلف، نقش‌های متنوعی در کمک به فرد برای مقابله با معضلات زندگی خود داشته باشند. به عنوان مثال، زمانی که به تازگی این اختلال در یک فرد تشخیص داده می شود، به طور متوسط دو تا چهار شخصیت وجود دارد. سپس به طور متوسط در طول درمان تعداد شخصیت ها به 13 تا 15 مورد می رسد. محرک های محیطی یا حوادث زندگی باعث تغییر ناگهانی از یک شخصیت به شخصیت دیگری می شود.
از آنجایی که در اغلب مواقع، اختلال هویت تجزیه ای اشتباه تشخیص داده می شود، ممکن است تشخیص صحیح و دریافت درمان مناسب مدتی طول بکشد. اگر فکر می‌کنید دچار اختلال هویت تجزیه ای هستید، بهتر است هر چه سریع تر به متخصص سلامت روان مانند روانپزشک، روانشناس یا درمانگر مراجعه کنید.
آیا این اختلال قابل درمان است؟
متخصصان هنوز راهی برای درمان این اختلال پیدا نکرده اند. با این حال، می توان آن را کنترل کرد. درمان مناسب می تواند شما کمک کند نه تنها بر زندگی خود، بلکه بر احساسات خود نیز کنترل داشته باشید. یک کارشناس بهداشت و درمان با آموزش های تخصصی در زمینه اختلالات سلامت روان، مانند روانشناس یا روانپزشک، می تواند شما را به سمت درمان مناسب راهنمایی کند. ممکن است درمانگر شما لازم بداند که علاوه بر درمان فردی، درمان گروهی یا خانوادگی را نیز امتحان کنید.
در طول درمان اختلال هویت تجزیه ای، درمانگر سعی می کند که شما را به سمت اهداف زیر هدایت کند:
- شناسایی و بررسی علت آسیب های گذشته؛
- شناخت و اصلاح باور های غلط درباره خود و دیگران؛
- درمان مشکلات روانی دیگر؛
- ادغام هویت های جداگانه در یک هویت واحد.
رویکردهای درمانی توصیه شده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درمان شناختی رفتاری؛
- رفتار درمانی کلامی؛
- حساسیت زدایی و بررسی حرکات چشم.
توجه داشته باشید که هیچ درمان دارویی ثابتی برای این اختلال وجود ندارد. برای بهبود کلی این اختلال، لازم است که اختلالات دیگر مانند افسردگی یا اختلالات مصرف مواد به طور همزمان کنترل و درمان شوند. مصرف دارو نمی تواند علائم اختلال هویت تجزیه ای را بهبود بخشد، اما می توان با مصرف داروی مناسب، علائم و نشانه های سایر اختلالات مانند افسردگی را کمتر کرد.
آیا هیپنوتیزم می تواند به درمان اختلال هویت تجزیه ای کمک کند؟
برخی از متخصصین درمانی، توصیه می کنند همراه با روان درمانی، هیپنوتیزم درمانی را امتحان کنید. هیپنوتیزم درمانی نوعی مراقبه هدایت شده است و می تواند به افراد در بیاد آوردن خاطرات سرکوب شده کمک کند.
سخن پایانی
اختلال هویت تجزیه ای یک وضعیت سلامت روان است. فردی که با این اختلال درگیر است، دارای شخصیت های متعدد و مختلف است. هویت های مختلف، رفتار فرد را در زمان های مختلف کنترل می کنند. این وضعیت می تواند باعث از دست دادن حافظه، هذیان یا افسردگی شود.
این اختلال هویت تجزیه ای معمولا در اثر آسیب های روانی در گذشته ایجاد می شود. تشخیص و درمان مناسب به افراد کمک می کند تا رفتارهای خود را مدیریت کرده و از بیشتر شدن تعداد هویت ها جلوگیری کنند. داشتن پشتیبان و همراه قوی برای افرادی که با این اختلال سروکار دارند بسیار مهم است. متخصصین سلامت و روان، اعضای خانواده و دوستان می توانند به در مدیریت این اختلال کمک کنند.
منابع:
