بیش فعالی در بزرگسالان به دلیل علائمی مانند افزایش حرکات بدنی، عدم تمرکز و بی قراری تاثیرات زیادی روی عملکرد و کیفیت زندگی افراد می‌گذارد. مبتنی بر نتایج تحقیقات فشرده پژوهشگران و پزشکان عوامل گوناگونی در بروز بیش فعالی نقش دارد.
دلایل شکل گیری این اختلال و درمان بیش فعالی در بزرگسالان به علت پیچیدگی‌ها و تاثیرات متعدد آن به شکل قطعی و کامل شناسایی نشده است. با این حال عواملی نظیر وراثتی، محیطی و روانشناختی می‌توانند نقش پررنگی در بروز بیش فعالی داشته باشند.
در ادامه این مقاله قصد داریم به شکل جامعی چگونگی مغز افراد بیش فعال، مهم‌ترین دلایل بروز بیش فعالی در بزرگسالی، مشاوره و روش‌های درمانی بیش فعالی را بررسی کنیم. همچنین ببینیم آیا دلایل ایجاد بیش فعالی کشف شده است یا خیر. بنابراین، اگر می‌خواهید اطلاعات جذاب و مفیدی درباره این موضوع داشته باشید تا به انتها این مطلب همراه ما باشید.
مغز افراد بیش فعال
طبق مطالعات انجام شده مغز کسانی که مبتلا به بیش فعالی هستند ساختار و عملکرد متفاوتی دارد. در واقع بخش‌هایی از مغز احتمال دارد که دچار ناهنجاری‌های سیستمی شده باشد.
نکته حائز اهمیت درباره این موضوع تفاوت‌های بسیار ظریفی هستند که گاهی حتی با چشم غیر مسلح قابل رویت نبوده‌اند. در ادامه این بخش تفاوت‌های متداول در مغز این دسته افراد را به شرح زیر عنوان می‌کنیم.
نواحی مغزی و حجم کوچک‌تر قشر پیشانی
مغز دارای بخش‌های گوناگونی بوده که هر یک عملکردهای منحصر به فردی دارند. مهم‌ترین بخش مغز که در کنترل رفتار، کنترل فعالیت‌ها، برنامه ریزی، حل مسئله و تنظیم کردن توجه نقش چشمگیری را ایفا می‌کند قشر پیشانی مغز است. قشر پیشانی مغز در این افراد علاوه‌بر این، که در قیاس با افراد معمولی کوچک‌تر است دارای فعالیت‌های کم‌تری هم هستند.
اختلال در انجام وظایف سیستم پاداش در مغز
وظایف اصلی سیستم پاداش در مغز ایجاد انگیزه و یادگیری شناخته می‌شود. مبتنی بر پژوهش‌های انجام شده روی مغز افراد مبتلا به بیش فعالی سیستم پاداش متفاوت‌تر از مغز افراد عادی عمل می‌کند. تفاوت‌های مانند پیگیری نکردن وظایف، عدم تمرکز و انگیزه نداشتن برای کارهایی که بدون پاداش سریع هستند شناخته می‌شود.
اختلال عملکردی ماده خاکستری مغز
سلول‌های عصبی ماده خاکستری مغز وظیفه پردازش اطلاعات را به عهده دارند. مطالعات انجام شده روی پردازش اطلاعات در مغز افراد بیش فعال نشان می‌دهد که عملکرد ماده خاکستری مغز در مقایسه با افراد نرمال فرق می‌کند. این تفاوت منجر به بروز علائمی در توجه کردن، مدیریت رفتار و حافظه افراد شده است.
اختلال عملکردی ماده سفید مغز
رشته‌های عصبی زیادی در ماده سفید مغز وجود دارد که که وظیفه انتقال اطلاعات به بخش‌های گوناگون مغز را به عهده داشته‌اند. رشته‌های عصبی ماده سفید مغز در کسی که دچار بیش فعالی شده است در برخی از مناطق مغز دیگر به شکل طبیعی خود عمل نمی‌کند. اختلال عملکردی ماده سفید مغز کاملا مشابه اختلال ماده خاکستری مغز اختلال‌هایی در کنترل رفتار، تمرکز و توجه ایجاد می‌کند.
در نتیجه، تفاوت‌های ذکر شده درباره مغز افراد بیش فعال فقط گوشه کوچکی از مشاهدات پزشکان بوده است.
همچنین، اگر درباره این مشکل نگرانی داشته‌اید بهتر است در اسرع وقت به متخصصین این حوزه برای ارزیابی‌های دقیق مراجعه کنید. شناسایی این اختلال تنها با معاینه فیزیکی، بررسی سوابق پزشکی و انجام چند آزمایش امکان پذیر است.
آیا علل بیش فعالی در بزرگسالی کشف شده است؟
بله، برخی از علت‌های این اختلال تقریبا کشف شده هستند ولی نه به صورت کامل در واقع جنبه‌ها و جزئیات زیادی همچنان در حال پژوهش و بررسی هستند. بیش فعالی یا ADHD به نقص توجه معروف است که ترکیبی پیچیده از عوامل متعدد ژنتیکی، روانشناختی، محیطی و بیولوژیکی در بروز آن معمولا نقش داشته‌اند. در ادامه این بخش 5 مورد از مهم‌ترین علل کشف شده بیش فعالی در بزرگسالی را به شرح زیر عنوان می‌کنیم.
- عوامل ژنتیکی
- عوامل بیولوژیکی و نقص در عملکرد مغز
- عوامل روانشناختی
- علل فردی
- عوامل محیطی
در نتیجه برای شکل گیری این مشکل این دسته از موارد گفته شده با یکدیگر تعامل داشته و تاثیرات زیادی روی عملکرد و رفتار فرد در زندگی داشته‌اند. با این حال دانشمندان همواره در حال پیگیری این موضوع برای رسیدن به درک کاملی از علت های بیش فعالی در بزرگسالی بوده‌اند.
دکتر تارگوم در ncbi: “اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) در بزرگسالان وجود دارد و علائم و پیامدهای عملکردی این اختلال از دوران کودکی ادامه داشته است. علائم اصلی ADHD شامل بی توجهی، حواس پرتی بیش فعالی و تکانشگری. اگر چه علائم بیش فعالی ممکن است در برخی از بزرگسالان ADHD کاهش یابد، اما علائم بی توجهی و حواس پرتی اغلب باقی می ماند و به مشکلات بین فردی، اجتماعی، خانوادگی، تحصیلی و شغلی دامن می زند.
بر خلاف کودکان و نوجوانان، ADHD بزرگسالان کمتر تشخیص داده شده و اغلب به اشتباه تشخیص داده می شود، و زمانی که تشخیص داده می شود احتمال درمان کمتر است و یا اصلاً درمان نمی شود.”
دلایل بروز بیش فعالی در بزرگسالی
مشکل ADHD بزرگسالان و کمبود توجه در دسته اختلال‌های عصبی رفتاری طبقه بندی می‌شود. ترکیب اصلی این نوع اختلال عصبی رفتاری رفتارهای تکانشی و بی توجهی به اضافه بیش فعالی است. در ادامه این بخش به بررسی دلایل بروز بیش فعالی در بزرگسالی می‌پردازیم.
عوامل ژنتیکی
یکی از علت‌های بسیار مهم این نوع اختلال شایع بودن آن در شجره نامه خانوادگی است. به عبارت دیگر ابتلا به بیش فعالی زمانی بیش‌تر است که یکی از اعضای خانواده خواهر و برادر یا پدر و مادر دچار هستند. در واقع این ژن‌ها هستند که برای مبتلا شدن به این نوع اختلال نقش حساسی داشته‌اند.
مشکلات مزمن
دردهای مزمن و اختلال در خواب «کمبود خواب و بیداری شبانه» دو نمونه از عواملی هستند که به نوبه خود نقش چشمگیری در شکل گیری این نوع اختلال داشته‌اند.
عوامل بیولوژیکی و نقص در عملکرد مغز
شواهد معتبر علمی حاکی از آن هستند که عوامل بیولوژیکی مانند تفاوت در ساختار و عملکرد مغز در شکل گیری بیش فعالی دخیل هستند. تفاوت‌ها و نقص‌هایی که در سطوح انتقال دهنده عصبی سیستم نوروترانسمیتری «مواد شیمیایی مغزی» نظیر دوپامین و نوراپی نفرین وجود دارد که سبب عدم تعادل در فعالیت مغزی و در تنظیم و کنترل توجه و رفتار نقش حیاتی داشته‌اند.
عوامل روانشناختی عاطفی و روانی
عوامل روانشناختی از جمله استرس، نارسایی خود کنترل، افسردگی، اختلال رفتار و سایر مشکلات روانشناختی خود عاملی برای ایجاد بیش فعالی در بزرگسالی شناخته می‌شوند.
علل فردی
عوامل فردی از جمله سطح تحصیلات، سبک زندگی، عادات غذایی، سلامت عمومی و افتخارات فردی توانسته‌اند که درصد خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهند.
عوامل محیطی
عوامل محیطی به ویژه استعمال انواع مواد مخدر، دخانیات، الکل، تغییر ناگهانی و شدید در رژیم‌های غذایی، فشارهای زندگی، عدم ورزش و هرگونه فعالیت بدنی روی شکل گیری این اختلال در بزرگسالی موثر بوده‌اند.
همچنین، اگر در معرض سموم محیطی مثل سرب به خصوص در دوران بارداری «زایمان زودرس و وزن بسیار پایین نوزاد در بدو تولد» قرار بگیرید خطر ابتلا به این اختلال در آینده بالاتر می‌رود.
در نهایت آسیب یا مورد سوء استفاده قرار گرفتن در زمان کودکی و نوجوانی همگام با مشکلات و آشفتگی‌های خانوادگی از دیگر مواردی هستند که خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهند.
روش های درمانی برای بیش فعالی
هنگامی که بیش فعالی توسط متخصصان تشخیص داده شد از سبک‌های درمانی مختلفی استفاده می‌کنند. دارو درمانی و تغییر سبک زندگی از جمله مهم‌ترین سیاق‌های شناخته شده برای درمان ADHT به دلیل تاثیری که روی کاهش علائم و افزایش کیفیت زندگی دارند محسوب می‌شود.
خوشبختانه پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه درمان بیش فعالی در بزرگسالان بدون دارو صورت گرفته است. در ادامه این بخش مهم‌ترین روش‌های درمان بیش فعالی در بزرگسالان بررسی می‌شود.
مداخلات رفتاری
با کمک پزشکان متخصص می‌توانید سیاست پاداش و تشویق را برای انجام امور روزمره و وظایف خود اعمال کنید. با این تکنیک انگیزه و تمرکز شما تا حد زیادی افزایش پیدا کرده و می‌توانید فعالیت‌هایی موفق را به خوبی انجام دهید.
دیگر مداخله رفتاری موثر آموزش مهارت مدیریت زمان و سازماندهی برای انجام کارها به بهترین شکل ممکن همراه با برنامه ریزی است. مهم‌ترین مداخله رفتاری و آخرین مورد آن منظم ساختن ساعت‌های خواب و استراحت است که با تغییر اصولی روال خواب و استراحت خود تا حد زیادی می‌توانید در کنترل و بهبود علائم بیش فعالی نتایج مثبتی کسب کنید.
دارو درمانی
ریتالین یکی از رایج‌ترین داروهایی است که برای درمان این نوع اختلال تجویز می‌شود. این دارو با افزایش سطح دوپامین و نوراپی نفرین در مغز عمل می‌تواند در تقویت تمرکز، توجه و کنترل رفتاری کمک کننده باشد.
علاوه‌بر این، داروهای غیر محرکی مثل آتوموکستین توانسته در درمان بیش فعالی موثر عمل کند اما این دارو با مکانیسم‌های مختلفی که عمل می‌کند و احتمال دارد که حتی برای افرادی که به داروهای محرک به خوبی پاسخ نمی‌دهند موثر واقع شود.
مشاوره روانشناختی
مشاوره گرفتن فردی از روانشناسان به دلیل توصیهها و راهکارهایی که برای کنترل علائم بیش فعالی ارائه می‌دهند تا حد زیادی اثر بخش عمل کرده است.
همچنین، کمک گرفتن از مشاوره خانواده نیز به نوبه خود به فرد مبتلا و خانواده آن به دلیل استراتژی‌های موثر مدیریت بیش فعالی که پیشنهاد می‌دهند سبب بهبود روابط نیز می‌شود.
تغییر در سبک زندگی
داشتن فعالیت‌های ورزشی با برنامه رژیم غذایی سالم به صورت همزمان در کاهش علائم بیش فعالی کاملا موثر عمل می‌کند. ورزش‌های آبی، پیاده روی و دوچرخه سواری همگام با مصرف مواد غذایی که از ارزش غذایی بالایی برخوردار هستند و عدم مصرف مواد قندی عامل اصلی تقویت تمرکز در این دسته از افراد می‌شود.
همچنین، مدیریت استرس توانسته تا حد زیادی نشانه‌های استرس را کاهش داده و از تشدید آن جلوگیری کند. مهارت های کنترلی اضطراب مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق نیز به شدت کاربردی هستند.
حمایت و پشتیبانی اجتماعی
خانواده، همکاران، دوستان و سایر افراد جامعه اگر هنگام مواجهه با افراد مبتلا به ADHD تنها کمی از آن‌ها حمایت کنند این دسته از افراد عزت نفس و اعتماد به نفس خود را برای انجام رفتارهای صحیح اجتماعی خود بدست می‌آورند. گاهی پشتیبانی شامل ارتباط معنی‌دار با فرد، تشویق به پیشرفت‌ها و تقویت اعتماد به نفس او شناخته می‌شود.
سایر روش های درمانی
برخی از افراد از قانون‌های درمانی جایگزین مانند نوروفیدبک یا طب سوزنی نیز بهره مند شوند. با این حال، شواهد علمی محدودی درباره اثربخشی این اسلوب‌های درمانی وجود داشته است.
مشاوره درمان بیش فعالی سالمندان
مشاوره سالمندان به عنوان یک ابزار ارزشمند و مهم‌ترین بخش درمانی بیش فعالی است. در مشاوره درمان بیش فعالی سالمندان با یک متخصص روانشناس یا مشاور روانشناسی به صورت حضوری ملاقات کرده تا به شناخت علائم، درک عوامل موثر در بروز بیش فعالی و یافتن راه‌حل‌های مناسب برای مدیریت و کنترل آن بپردازد. کمک‌هایی که یک مشاوره درمان بیش فعالی به شما می‌کند عبارتند از:
- یک مشاوره مجرب می‌تواند به شما کمک کند تا نشانه‌های بیش فعالی را شناسایی و درک کنید و اینکه چگونه این علائم‌ها روی زندگی تاثیر گذار هستند.
- مشاوره تست‌های روانشناختی، بررسی سوابق پزشکی، مصاحبه‌های روانشناسی، ارزیابی رفتارهای فردی اعمال می‌کند.
- مشاور این مهارت را دارد که استراتژی‌های مقابله با علائم بیش فعالی «تکنیک‌های مدیریت زمان، سازماندهی و حل مسئله» را آموزش دهد.
- مشاوره به ساده‌ترین منوال‌های ممکن به شما کمک می‌کند تا با چالش‌هایی که اختلال بیش فعالی برای شما در زمینه کاری و روابط به وجود می‌آورد به آسانی کنار بیایید.
- مشاوره اطلاعات و پشتیبانی‌های لازم را در اختیار شما قرار دهد تا بتوانید درست‌ترین تصمیم برای درمان خود انتخاب کنید.
- مشاوره به شکل دوره‌ای پیگیری و ارزیابی‌هایی از پیشرفت‌ها و عملکرد فرد کرده و در صورت نیاز تغییراتی در برنامه درمانی برای دریافت تا بهترین نتایج اعمال می‌کند.
- اغلب مشاوره همراه با مراجعه کننده‌ها اهدافی مانند تقویت مهارت‌های مدیریتی « مهارت‌های مدیریت زمان، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های مدیریت استرس و مهارت‌های حل مسائل »، کاهش نشانه‌های بیش فعالی و تغییر عادات ناخوشایند و سایر آنچه که از جلسات مشاوره می‌خواهند را تعیین می‌کنند.
مغز افراد بیش فعال به طور کلی متفاوت عمل می‌کند اما همچنان تحقیقات بیش‌تری برای درک دقیق‌تر ADHD نیاز است. تاکنون درمان بیش فعالی با مداخلات دارویی، مشاوره و تغییر در سبک زندگی تا حد زیادی کنترل شده است.
