علت بی خوابی بعد از زایمان چیست؟ زیاد دیده ایم که مادرها بعد از به دنیا آوردن نوزاد خود دچار بی خوابی شده، به این صورت که شب ها نمی توانند راحت خوابیده یا مدام از خواب بیدار می شوند.
دانشمندان می گویند که بروز تغییرات روانشناختی و فیزیولوژیکی در دوران بارداری و حتی بعد از بارداری باعث بی خوابی مادر می شود.
ممکن است علائم این وضعیت را تا چندین ماه و حتی چندین ماه داشته باشید. با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، تراپی یا مصرف دارو می توان این وضعیت را برطرف کرد.
در این مقاله از سایت دکتر چک قصد داریم بیشتر درباره بی خوابی بعد از بارداری، علائم، دلایل و روش های درمان صحبت کنیم.
منظور از بی خوابی بعد از زایمان چیست؟
بی خوابی بعد از بارداری به وضعیتی گفته می شود که در نتیجه آن فرد بعد از به دنیا آوردن نوزاد نمی تواند یک خواب راحت داشته باشد و مدام از خواب بیدار می شود. زمانی گفته می شود مادر دچار این وضعیت شده است که سه بار در هفته و برای مدت سه ماه این حالت را تجربه کند.
بی خوابی یک مشکل رایج در میان خانم های باردار و مادرانی است که نوزاد خود را تازه به دنیا آورده اند.
حدود 50 درصد از خانم های باردار که با مشکل بی خوابی دست و پنجه نرم می کنند، تا دو سال بعد از زایمان هم این مشکل را دارند. در نتیجه این وضعیت، احتمال خستگی، اضطراب و افسردگی مادر بیشتر می شود.
علائم مرتبط با بی خوابی
وقتی مادر شب ها نتواند راحت بخوابد، مسئله به همین جا ختم نمی شود و علائم دیگری را هم مشاهده می کند. این علائم عبارت اند از:
اضطراب و افسردگی
مادران وقتی نتوانند خواب راحتی داشته باشند، دچار اضطراب و افسردگی می شوند. اضطراب ممکن است نشانه ابتلا به افسردگی بالینی باشد.
فردی که دچار اضطراب و افسردگی می شود باید در جلسات مشاوره شرکت کرده و داروهایی مثل ضد افسردگی مصرف کند.
با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، مثلا به کارگیری تکنیک های کاهش استرس یا انجام منظم ورزش می توان از شر این دو مشکل خلاص شد. باید مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی کم شده و حتی دور سیگار هم خط بکشید!
اختلال وسواس فکری عملی
خانم هایی که بعد از زایمان با مشکل بی خوابی مواجه می شوند، ممکن است دچار اختلال وسواس فکری عملی هم شوند.
این اختلال نوعی بیماری روانی بوده که در نتیجه ابتلا به آن، فرد افکار خاصی را مدام در سر پرورانده یا احساس می کند باید یک کار مشخص را به طور مکرر انجام دهد؛ این وضعیت تا جایی ادامه پیدا می کند که باعث پریشانی یا اختلال می شود.
مشکل در تمرکز
تمرکز کردن در هنگام کار یا به خاطر سپردن مسائل مهم برای این دسته از مادران مشکل می شود. حتی ممکن است در ساعات کاری و در طول روز هم احساس خستگی و خواب آلودگی کنند.
استرس
بعضی از خانم ها حدود یک ماه بعد از زایمان به خاطر بر هم خوردن الگو و عادت های خواب دچار استرس می شوند. استرس برای سلامتی مضر بوده و در بلند مدت بر زندگی روزانه فرد تاثیر می گذارد.
دلایل و فاکتورهای خطرناک
تغییر در وضعیت سلامتی در بعد از دوران بارداری به بروز بی خوابی دامن می زنند. این تغییرات شامل موارد زیر می شود:
- زیاد شدن عوامل استرس زا؛
- مراقبت از یک نوزاد تازه متولد شده؛
- تغییر در سطح هورمون ها؛
- فرد در گذشته یا به تازگی به بیماری های روانی مثل اضطراب یا افسردگی مبتلا شده باشد.
علاوه بر افسردگی بعد از زایمان، ممکن است بی خوابی به تغییرات هورمونی هم مربوط شود. ابتلا به تیروئیدیت پس از زایمان هم باعث بر هم خوردن الگوهای خواب می شود.
جالب است بدانید که حدود 10% از خانم ها به این نوع تیروئید مبتلا هستند اما از آن جایی که این عارضه علائم مشخصی ندارد و گاهی اوقات با علائم معمولی بعد از زایمان شباهت دارد، پزشک نمی تواند آن را تشخیص دهد.
تیروئیدیت پس از زایمان به تخریب خود ایمنی و التهابی غده تیروئید مربوط می شود. در فاز اول این بیماری، میزان هورمون تیروئید در خون حسابی زیاد شده که در کنار بی خوابی، باعث بروز علائمی مثل سریع شدن ضربان قلب، اضطراب، زود رنج شدن و خستگی مفرط می شود.
ممکن است مادر در دوران بارداری یا بعد از به دنیا آوردن نوزاد به سندرم پای بیقرار مبتلا شود. وقتی فرد به این سندرم مبتلا شود، به طور ناخودآگاه در هنگام خواب پاهایش را تکان می دهد. در نتیجه، دچار بی خوابی، اضطراب و افسردگی می شود.
روش های درمان بی خوابی بعد از بارداری
مادرهایی که بعد از زایمان با مشکل بی خوابی دست و پنجه نرم می کنند، با این روش ها می توانند مشکل شان را برطرف کنند.
رفتار درمانی شناختی
رفتار درمانی شناختی، روشی موثر برای درمان بی خوابی بعد از زایمان است. فرد با این روش می تواند دلایل بر هم خوردن الگوهای خواب را متوجه شده و سپس راه های کنترل و مقابله با این وضعیت را یاد بگیرد.
مثلا وقتی فرد در این دوره ها شرکت می کند، به او تکنیک هایی برای رسیدن به آرامش و کنترل استرس را یاد می دهند.
نکات خود مراقبتی
چندین نکته برای بهبود الگوهای خواب بعد از زایمان:
- تقریبا در یک ساعت مشخص از خواب بیدار شده و در یک ساعت مشخص هم بخوابید.
- قبل از خواب مشروبات الکلی مصرف نکنید.
- ورزش کنید.
- قبل از خواب زیاد غذا نخورید.
می توانید روزها هم پیاده روی کنید. نور خورشید باعث تنظیم دوباره ساعت بیولوژیکی بدن می شود.
مصرف دارو
با مصرف داروهای تجویزی و بدون نسخه می توان بی خوابی در این دوران را درمان کرد؛ بعضی از این داروها مخصوص بلند مدت و بعضی کوتاه مدت هستند.
داروهای پیشنهادی پزشک شامل موارد زیر می شود:
آگونیست های گیرنده بنزودیازپین
این دسته از داروها مسکن بوده و شامل زولپیدم، زالپلون یا اس زوپیکلون می شوند. البته ممکن است بعد از مصرف، با واکنش های آلرژیک هم مواجه شوید.
بنزودیازپین ها
داروهای منزودیازپین ها مخصوص درمان بی خوابی، اختلال وحشت زدگی و صرع هستند. سرگیجه از جمله عوارض جانبی مصرف این داروها است اما تنها در صورتی تجویز می شوند که فرد روش های دیگر را امتحان کرده باشد اما نتیجه نگرفته باشد.
مکمل های حاوی ملاتونین
این دسته از مکمل ها را بدون نسخه پزشک هم می توان تهیه کرد و کمک می کنند تا خوابی راحت داشته باشید. البته باید در نظر داشته باشید که این دسته از مکمل ها توسط سازمان غذا و دارو تایید نشده اند.
تغییر برنامه خواب
همان طور که اکثر پدر و مادرها می گویند، برنامه خوابی نوزادان بسیار نامنظم است. بهتر است مادران وقتی که نوزادشان خوابیده یا چرت می زند، استراحت کنند تا دچار کمبود خواب نشوند.
این را هم در نظر داشته باشید که معمولا نوزادان تازه متولد شده روزانه حتی تا 17 ساعت هم می خوابند؛ پس حسابی می توانید استراحت کنید.
آیا راهی برای پیشگیری وجود دارد؟
الزاما همیشه نمی توان مانع بی خوابی بعد از بارداری شد اما با این حال با ایجاد یک سری از عادت های جدید می توانید یک خواب راحت داشته باشید.
مثلا می توانید این روش ها را امتحان کنید:
- دستگاه های الکتریکی را وارد اتاق خواب نکنید.
- قبل از خواب با موبایل و وسایل برقی کار نکنید.
- در طول روز فقط 30 دقیقه چرت بزنید.
البته اگر این روش ها را امتحان کردید و باز هم نتیجه نگرفتید، باید با پزشک خود مشورت کنید.
این وضعیت تا چند وقت ادامه دارد؟
این مسئله به خود فرد بستگی دارد اما معمولا مادر تا چندین سال بعد از زایمان با این مشکل دست و پنجه نرم می کند.
دانشمندان در مطالعه ای به این نتیجه رسیدند که مادرها بعد از زایمان می توانند شبانه فقط شش ساعت و در طول روز هم کمتر از یک ساعت بخوابند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اکثر پزشکان می گویند اگر حداقل سه شب و برای مدت سه ماه نمی توانید بخوابید، زود از خواب بیدار می شوید یا به اندازه کافی استراحت نمی کنید، باید حتما به مراکز درمانی بروید؛ به ویژه اگر این وضعیت تا جایی ادامه پیدا کند که برنامه خواب نوزاد منظم شود.
البته اگر احساس کردید این وضعیت به سلامتی تان لطمه می زند، باید زودتر به دکتر مراجعه کنید. پزشک مادر را معاینه کرده و درباره سطح استرس و داروهای فعلی سوالاتی می پرسد. ممکن است پزشک بگوید لازم است آزمایش های دیگری مثل آزمایش خون را هم انجام دهید.
