سر درد در بارداری ممکن است به دلایل مختلفی در هر کدام از ماه های بارداری ایجاد شده، با گذشت زمان، شدید تر شود و به صورت مکرر اتفاق بیفتد. درحالی که برخی از انواع سردرد ها به دلیل اختلالات هورمونی اتفاق میفتد، برخی دیگر ممکن است به علت مشکلات بارداری ایجاد شود.

این سردردها هر علتی می تواند داشته باشد و بهترین راه درمان و مدیریت صحیح، مراجعه به پزشک است. این مقاله دکتر چک، سردرد های دوران بارداری و روش های مقابله با آن را بررسی می کند.

ویدیو

دسترسی سریع:

انواع سردرد ها در بارداری

اگر در ۳ ماه اول بارداری، به صورت مکرر سر درد دارید، ممکن است که در ماه های بعد یا به محض تعادل هورمون ها، این سردردها کاهش پیدا کنند. در اینجا به انواع سردرد هایی که ممکن است در این دوران تجربه کنید، همراه با علل و علائم آنها ، اشاره شده است.

انواع سردرد ها در بارداری

میگرن

علت: تغییرات هورمونی، استرس، تهوع، کم خوابی و کم آبی بدن

علائم :

سردرد های تنشی

علت :

  1. سفت شدن عضلات در گردن، پوست سر، شانه و فک؛
  2. استرس، افسردگی و اضطراب؛
  3. کم خوابی؛
  4. استرس های مربوط به کار؛
  5. نخوردن برخی از وعده های غذایی؛
  6. مصرف الکل.

علائم :

  • درد  مداوم و شدید در پشت گردن؛
  • درد در دو طرف سر.

سردرد خوشه ای

علت: نقص عملکرد هیپوتالاموس باعث بزرگ شدن رگ های کاروتید شده که به اعصاب سه قلو فشار می آورد و باعث ایجاد درد می شود.

علائم :

  • در دوران بارداری نادر است.
  • درد ناگهانی در اطراف یک چشم یا در گیجگاه؛
  •  چشمان پر از اشک یا بینی پر.

این علائم در دوران بارداری نادر هستند و معمولا در یک زمان خاص آغاز میشوند و می تواند از ساعت ها تا هفته ها و ماه ها، ادامه پیدا کنند.

سردرد های سینوسی

علت: گرفتگی بینی یا هر عفونت تنفسی دیگر.
علائم: احساس درد در اطراف چشم ها، پیشانی و گونه ها.

در دوران بارداری بسیار شایع نیست.

موارد ذکر شده سر درد های اصلی هستند که ممکن است به صورت سر درد های ثانویه هم به وجود بیایند و دلیل آن   شرایط بارداری و عوارض آن باشد.

در ادامه ، در مورد علائم و دلایل کلی سر درد در دوران بارداری صحبت می کنیم …

علائم سر درد دوران بارداری

هر گونه سردرد (اولیه و ثانویه) در دوران بارداری ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

  • حالت تهوع و استفراغ؛
  • پروتئینوری (وجود پروتئین بیش از حد در ادرار) یا هرگونه مشکل مرتبط با کلیه؛
  • کاهش ادرار؛
  • مشکلات تنفسی به دلیل وجود مایعات در ریه ها؛
  • کاهش سطح پلاکت خون  (ترومبوسیتوپنی)؛
  • اختلال در عملکرد کبد؛
  • حساسیت به نور.

علت سر درد در دوران بارداری

تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون، باعث ایجاد سر درد های مکرر در اوایل بارداری می شود.

علت ایجاد سر درد های اولیه
  1. اگر قبل از بارداری سر درد یا میگرن داشتید، احتمال اینکه در اوایل دوران بارداریتان دچار سر درد شوید، بیشتر است.
  2. علائم بارداری، مانند: خستگی، گرسنگی، ورزش نکردن، کم آبی بدن و … نیز می تواند باعث ایجاد سر درد در این دوران شود.
  3. یکی از عوارض جانبی مصرف زیاد کافئین، سر درد است . اگر به طور ناگهانی مصرف کافئین خود را متوقف کنید، ممکن است سردردتان رفع شود.
  4. احتقان سینوس باعث ایجاد درد پشت گونه ها و در نتیجه سر درد می شود . همچنین تغییر فشار در پشت چشم، در دوران بارداری ممکن است بر بینایی تاثیر بگذارد و باعث ایجاد سردرد شود.
  5. استرس می تواند سر درد تنشی ایجاد کند و این وضعیت را دشوار تر سازد.
  6. ممکن است در اطراف گردن، زیر جمجمه، به دلیل کمبود آب بدن ، احساس درد کنید که همین منجر به سردرد می شود.

علت سر درد دوران بارداری

علت ایجاد سر درد های ثانویه
  • پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی)؛
  • سکته مغزی (خونریزی یا اسکمی )؛
  • فشار خون داخل جمجمه خوش خیم (ایدیوپاتیک)؛
  • ترومبوز وریدی مغزی؛
  • مننژیت یا آپوپلکسی هیپوفیز( آنفارکتوس)؛
  • شکاف شریانی؛
  • کوریوکارسینوما (نوعی سرطان در زنان باردار)؛
  • تومور هیپوفیز؛
  • سندرم انسفالوپاتی برگشت پذیر خلفی؛
  • سندرم انقباض عروق مغزی برگشت پذیر؛
  • فشار خون داخل جمجمه ای ایدیوپاتیک.

درمان های غیر دارویی سردرد در دوران بارداری

این روش های درمانی را توسط یک متخصص باتجربه انجام دهید. در اینجا فهرستی از این نوع روش ها آورده شده است:

طب سوزنی

بیشتر پزشکان طب سوزنی ادعا میکنند که فشار بر برخی از نقاط بدن، سردرد را درمان می کند؛ اما فقط چند مطالعه، اثر طب سوزنی را بررسی کرده است.

همچنین ، اندازه نمونه اکثر مطالعات کوچک بوده و ممکن است به خوبی کنترل نشده باشد.

1- ناحیه پیشانی

نقاط روی صورت و پیشانی پر از انرژی هستند و بعد از تحریک این نقاط، درد میگرن کاهش پیدا می کند.
ناحیه چشم سوم : برای تسکین دردهای ناشی از سردرد، خستگی چشم و زخم ، روی پل بینی را بین دو ابرو، فشار دهید.

طب سوزنی وسط چشم
ناحیه بامبو دریلینگ یا نور روشن: پایین تر از ناحیه چشم سوم و در قسمت داخلی چشم ها قرار دارد. تحریک این نقطه برای حداقل یک دقیقه، سر درد های سینوسی را بهبود می بخشد.

طب سوزنی بالای چشم

2 – منطقه ی گیجگاهی

این منطقه، نقطه هایی در اطراف بالای گوش دارد که برای رهایی از میگرن، بهتر است این نقاط را به ترتیب تحریک کنید:

  • منحنی خط مو؛
  • رهبری دره؛
  • قطب آسمانی؛
  • سفید شناور؛
  • سر دروازه ی یین.

این نقطه ها در تصویر زیر مشخص شده‌اند.

طب سوزنی پشت گوش

3 – ناحیه صورت

این نقاط در اطراف سوراخ بینی، زیر گونه ها قرار دارند. تحریک این نقاط به باز شدن سینوسها، کاهش دندان درد، رفع خستگی چشم ها، میگرن و سردردهای تنشی کمک می کند.

طب سوزنی صورت

ناحیه گردن

نقاط فشار در ناحیه گردن، میگرن و سر درد های تنشی شما را بهبود می بخشند. تحریک نقاط میانی بین گوش ها، در پشت سر باعث تسکین درد چشم ها، گوش ها و گلو می شود، گرفتگی بینی را برطرف میکند و سر درد و میگرن را کاهش می دهد.

طب سوزنی پشت گردن

5 – ناحیه دست

نقطه نرم بین انگشت شست و انگشت اشاره را فشار دهید تا از درد پیشانی، دندان و کمر خلاص شوید.

ماساژ دست

6- ناحیه پا

در طب سوزنی، دو ناحیه برای درمان سر درد، در پا وجود دارد:
نقطه ی هجوم بزرگ : این نقاط در قسمت بالایی پا، بین انگشت شست و انگشت دوم، قرار دارند و تحریک این نقاط، شما را از سر درد، گرفتگی پا، خستگی چشم و ورم مفاصل رها می کند.

طب سوزنی انگشت پا
نقطه بالای اشک: این نقطه ۲ تا ۳ سانتی متر پایین تر از انگشت چهارم و پنجم پای شما قرار دارد. فشار دادن آن سر درد، درد شانه، سیاتیک، درد لگن، درد های مفصل ران و احتباس آب را بهبود می بخشد.

طب سوزنی پا

آروماتراپی

چند قطره روغن اسطوخودوس و نعنا را روی یک دستمال بچکانید و تا زمانی که دردتان از بین نرفته، آن را بو کنید. همچنین می توانید این روغن را روی پیشانی یا قسمت شقیقه خود بمالید.

بیوفیدبک

روش بیوفیدبک، روشی است که با استفاده از دستگاه هایی، فعالیت های فیزیولوژیکی بدن شما به طور دقیق اندازه گیری می شود. الکترود هایی که فشار عضلات را اندازه گیری می کنند، روی پیشانی و گردن قرار می گیرند. بعد از زیاد شدن تنش، صدای مانتور EMG نیز زیاد می شود. این روش ، امواج مغزی شما را اندازه گیری و رفتار شما را در آن لحظه ارزیابی میکند؛ در نتیجه اطلاعاتی به شما می دهد تا به کمک آن، بتوانید علت سر دردهایتان را پیدا کنید. این کار ، به مدیریت سر درد هایتان، در دوران بارداری کمک می کند.

هومئوپاتی

روش هومئوپاتی برای درمان سر درد متعادل به کار می رود. اگر میخواهید از این روش استفاده کنید، با یک هومئوپات ثبت شده و واجد شرایط مشورت کنید.

پوکی استخوان و کایروپراکتیک

در صورتی که سر درد شما به علت درد شانه یا گردن باشد، ممکن است دچار پوکی استخوان باشید. اگر روی نقاط تنشی بدنتان کار کنید، این کار به بازسازی استخوان ها، مفاصل و ماهیچه ها کمک می کند.

روش دیگر برای درمان سر درد ، استفاده از کایروپراکتیک درمانی است که در این روش، مهره های گردن تراز می شوند. از آنجایی که بیشتر رشته های عصبی از بالای گردن عبور می کنند،  هرگونه آسیب در این ناحیه باعث ایجاد میگرن، تنش و سردردهای خوشه ای می شود.

انعکاس شناسی (رفلکسولوژی)

رفلکسولوژی برای درمان سر درد های جزئی کارآمد است. این روش از عود کردن سر درد جلوگیری می کند . هدف این کار، تحریک نقاطی روی پاها، دست ها یا گوش ها، با یک ماساژ ملایم است که باید آن را زیر نظر یک پزشک متخصص انجام دهید.

دارو برای درمان سر درد در دوران بارداری

برای درمان سر درد در این دوران، حتما با پزشک خود مشورت کنید. اگر به صورت مداوم میگرن دارید، به متخصص مغز و اعصاب یا متخصص طب جنین مراجعه کنید.
بعضی از پزشکان ممکن است برای درمان ، مسکن های معمولی مثل استامینوفن را تجویز کنند؛ اما برخی از مطالعات نشان داده که این دارو برای جنین ضرر دارد.

اولین دارویی که برای درمان میگرن در دوران بارداری مصرف می شود، معمولا ۱۰۰۰ میلی گرم پاراستامول (استامینوفن)، آسپرین (اسید استیل سالسیلیک) و ایبوپروفن نیز در دوز های پایین تر و به صورت دوره ای است؛ اما در سه ماه آخر بارداری از آنها استفاده نکنید!

دارو برای درمان سر درد در بارداری

برای درمان سردرد های تنشی می توانید از مسکن های بدون نسخه، مثل: کدئین و استامینوفن استفاده کنید؛ اما استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و سالسیلات ها توصیه نمی شود.

برای درمان سردرد خوشه ای، اولین روش اکسیژن درمانی است  که در آن بیمار باید تحت فشار زیاد اکسیژن قرار بگیرد و بعد از حداقل ۳۰ دقیقه مصرف، سردرد به اندازه ی قابل توجهی کاهش پیدا می کند.

دارو های خانگی برای درمان سردرد در دوران بارداری

1- استنشاق بخار

استنشاق بخار از یک ظرف آب داغ، سینوس ها را تمیز کرده، گرفتگی و احتقان را برطرف می کند، و سر درد را بهبود می بخشد.

همچنین می توانید با کمک پزشک خود، گرفتگی بینی تان را باز کنید؛ این کار در دوران بارداری کاملا بی خطر است، جریان مخاط، احتقان را از بین می برد و از این طریق، مشکلات سینوس را در دوران بارداری به حداقل می رساند.

2- ماساژ

یک ماساژ خوب روی شانه ها ، کمر و گردن به درمان میگرن کمک می  کند. حتما برای ماساژ در دوران بارداری، به یک ماساژور که سابقه ماساژ دادن زنان باردار را دارد، مراجعه کنید. همچنین می توانید برای ماساژ سر، از روغن های درمانی هم استفاده کنید.

این نوع ماساژ به کاهش سر درد های تنشی کمک می کند . یک تحقیق نشان داده است که ماساژ هفتگی ،طی ۶ هفته، درد میگرن را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

3- دوش بگیرید

دوش آب سرد ممکن است بصورت موقت، سر درد شما را رفع کند.

حتی پاچیدن آب سرد روی صورت نیز سر درد های تنشی را کاهش می دهد. همچنین ۱۵ دقیقه دوش آب گرم با نمک اپسوم، به کاهش سردرد کمک می کند.

4- لباس زیرتان را با اندازه مناسب انتخاب کنید

در دوران بارداری ،با بزرگ شدن سایز سینه ها ، رباط سینه کشیده می شود و به کمر و گردن فشار وارد می کند؛ بنابراین باعث ایجاد سر درد می‌ شود.

دارو های گیاهی

می توانید در خانه از دارو های گیاهی استفاده کنید. بیشتر این گیاهان آزمایش نشده و فواید آن به طور دقیق مشخص نیست؛ اما مردم به تأثیر آنها باور دارند:

  1. به یک لیوان چای گیاهی ، یک قاشق چای خوری آب لیمو ، اسطوخودوس و بابونه اضافه کنید . نصف یک قاشق چای خوری هم تخم رازیانه و عسل به آن اضافه کنید و آن را بنوشید. این چای برای درمان اضطراب و سر درد های سینوسی مفید است.
  2. مقداری دانه زیره ی سیاه را سرخ کرده و دور آن پارچه ی نخی تمیز، بپیچید. سپس بخار آن استنشاق کنید تا سردردتان بهبود یابد.
  3. سه قاشق چای خوری دارچین را به یک لیوان شیر اضافه کرده و آن را بجوشانید. بگذارید سرد شود و سپس برای مزه دار کردن به آن عسل اضافه کنید و آن را بنوشید ‌. اگر سر درد شدید دارید، این معجون را دوبار در روز، بنوشید.
  4. دو قاشق چای خوری سرکه سیب و دو قاشق چای خوری عسل را به یک لیوان آب اضافه کنید و آن را بنوشید .
  5. آنتی اکسیدان های موجود در زنجبیل میتوانند سر درد را  کاهش دهند. هر موقع احساس درد کردید ، یک فنجان چای دم شده با زنجبیل بنوشید.
  6. اگر در دوران بارداری دچار سردرد های سینوسی می شوید، از روغن نعنا استفاده کنید تا از آن خلاص شوید . این روغن  همانند گشاد کننده ی عروق طبیعی عمل می کند و جریان خون را بهبود می بخشد.
    روغن اسطوخودوس با سردرد مقابله میکند و خواب بهتری را در دوران بارداری برایتان به ارمغان می آورد .
  7. اگر در سه ماه اول بارداری دچار سردرد شدید، روغن لیمو یا پرتقال وحشی را امتحان کنید . این روغن ها جریان خون را بهبود می بخشند و احتباس آب در بدن را به حداقل می رسانند.
  8. زمانی که سر درد دارید ، چند قطره از این روغن ها را روی شقیقه های خود بمالید.
  9. روغن لیمو، نعنا و زرد آلو را با هم مخلوط کنید و روی فرق سرتان یا پیشانیتان مالش دهید. همچنین میتوانید این روغن را اطراف جمجمه یا گردنتان نیز بمالید.

از یک کمپرس سرد یا گرم برای از بین بردن سر درد تنشی کمک بگیرید. کمپرس را روی جمجمه یا روی پیشانی یا چشم ها قرار دهید.

درصورت داشتن میگرن، استفاده از کمپرس سرد بهتر از گرم، است. می‌ توانید کمپرس گرم را در خانه درست کنید. درون یک جوراب برنج بریزید و آن را داخل فر گرم کنید . جوراب گرم را دور گردنتان قرار دهید. اضافه کردن چند قطره از روغن های متفاوت، باعث تسکین بیشتر می شود .

چه زمانی باید با یک فرد متخصص مشورت کنید

  • اگر به محض از خواب بیدار شدن، سر درد ناگهانی و شدید داشتید؛
  • سردردتان ، با سر دردهایی که در گذشته داشتید، متفاوت بود؛
  • اگر سر دردتان با تب و یا گرفتگی گردن همراه بود.
    با مشکلات دیگری مانند: تار بینی ، خواب آلودگی ، بی حسی ، لکنت زبان و بی احتیاطی مواجه شدید؛
  • دچار گرفتگی بینی شده، در پایین چشم یا جاهای دیگر صورت درد و فشار احساس کردید؛
  • در صورتی که  سردردتان با دندان درد همراه بود که نشان دهنده ی عفونت سینوس است؛
  • در صورت زمین خوردن یا وارد شدن ضربه به سر؛
  • احساس سردرد بعد از مطالعه یا نگاه کردن به صفحه ی کامپیوتر؛
  • مشاهده تغییرات در بینایی و یا احساس درد در قسمت بالایی شکم؛
  • اضافه وزن ناگهانی؛
  •  حالت تهوع شدید؛
  • ورم دست و صورت.

اقدام به موقع به حل مشکل کمک بسیاری می کند .

چگونه در دوران بارداری از سردرد جلوگیری کنید

سردرد ها در سه ماه اول بارداری، معمولا به خاطر تغییرات هورمونی اتفاق میفتند و کار خاصی برای جلوگیری از آن نمی‌توانید انجام دهید.

با این حال، داشتن سبک زندگی سالم سردرد های شما را کاهش می دهد:

  • به صورت منظم غذا بخورید؛ چون قند خون پایین میتواند باعث سردرد شود. همینطور سردرد ناشی از نخوردن برخی از وعده های غذایی است. از میان وعده های سالم مثل انواع میوه‌ها استفاده کنید.
  • به اندازه ی کافی استراحت کنید . داشتن خواب کافی میگرن و سردرد را به حداقل می رساند . زود بخوابید چون خواب شب به کم شدن خستگی ، خستگی چشم و استرس کمک میکند.
  • در یک دفتر غذاهایی را که روزانه می خورید، یادداشت کنید. برخی غذاها مثل: گوشت ، بستنی و پنیر میتوانند سر درد ایجاد کنند؛ پس لیستی از غذاهایی که می خورید، درست کنید تا علت سردرد خود را پیدا و سپس آن ماده را از رژیم غذاییتان حذف کنید.
  • مصرف کافئین را کاهش دهید. اگر هوس قهوه میکنید، کم کم مقدار مصرفتان را در طول بارداری کاهش دهید. برای مثال: اگر روزانه ۳، ۴ فنجان قهوه می نوشید، آن را به ۲ و سپس به یک فنجان کاهش دهید.
  • هوای تازه تنفس کنید. در مکان های گرم قرار نگیرید و از بو های قوی دور بمانید. پنجره ها را باز بگذارید.
  • لباس های تنگ نپوشید و از لباس های گشاد و راحت استفاده کنید.
  • از قرار گرفتن در مکان های پر سر و صدا و شلوغ خودداری کنید؛ چون نور فلوئورسنت و مکان های پرصدا می توانند سر درد ایجاد کنند.
  • هنگام انجام دادن کار برای ساعات طولانی خم نشوید و حالت مناسبی داشته باشید.
  • برای انجام کار ها بیش از حد به خودتان استرس وارد نکنید.
  • در کلاس های یوگا، مدیتیشن ، و تمرین های تنفسی شرکت کنید. قدم زدن نیز به بهبود سر درد در دوران بارداری کمک می کند.

سوالات متداول

آیا میگرن در دوران بارداری شایع است؟

به علت ترشح هورمون های زنانه ، میگرن در زنان، شایع تر از مردان است و احتمال این موضوع در دوران بارداری ، بسیار بیشتر است.

فشار بارداری

از هر ۵ زن ، یک نفر دچار میگرن می شود؛ این آمار در مردان، یک به ۱۶ است.

برخی از زنان میگرن را برای نخستین بار ، در دوران بارداری و در ۳ ماه اول تجربه می کنند؛ اما در برخی موارد نادر، درد میگرن در دوران بارداری کاهش پیدا می کند.

معمولا سردرد در دوران بارداری با گذشت زمان، کمتر می شود؛ اما اگر در اواخر دوره ی بارداری، هم به سردرد همان میزان و شدت اولیه دچار شدید، ممکن است نشان دهنده ی  پره اکلامپسی باشد .

۲. سردرد چه ارتباطی با پره اکلامپسی دارد؟

اگر دچار سر درد مکرر و شدید در ۳ ماه دوم و ۳ ماه آخر بارددری شوید، ممکن است نشانه ی پره اکلامپسی یا فشار خون بالا در دوران بارداری باشد.

پره اکلامپسی در ۵ تا ۱۰ درصد بارداری ها دیده می شود. سردردی که در این دوران تجربه میکنید، ممکن است متداوم و تکان دهنده باشد.

سردردهای مربوط به پره اکلامپسی، شدید یا ملایم و همراه لرز یا مشابه میگرن است .
در صورتی که سردردتان بسیار شدید و با تغییرات در بینایی و حساسیت به نور همراه بود، به پزشک مراجعه کنید.

۳. سردرد در دوره بارداری چه زمانی تمام می شود؟

سر درد در دوره بارداری، بسته به علت آن، می تواند به مرور زمان کم شود یا کاملا از بین برود. اگر علت آنها علائم بارداری مانند: افزایش هورمون ها، استرس، خستگی و احتقان باشد، به زودی به پایان می رسد.

۴. آیا از روی سردرد ، می توانیم جنسیت بچه را تشخیص دهیم؟

فقط یک خرافات است که میگوید زنانی که فرزند آنها پسر است، نسبت به زنانی که فرزند آنها دختر است، سر درد بیشتری می گیرند؛ و هیچ دلیل علمی ای این ادعا را تایید نکرده است.

۵. آیا سردرد یکی از نشانه های بارداری است؟

سردرد جز علائم بارداری محسوب نمی شود. در واقع سردرد نشان دهنده ی بیماری های دیگر در دوران بارداری است.

این سر دردها بی خطر هستند و به هیچ وجه به فرزند شما آسیبی نمی رسانند و فقط برای شما دردساز هستند و در زندگی روزانه تان تأثیر می گذارند؛ اما راه هایی که در بالا توصیه شدند، می توانند به درمان سردرد شما کمک کنند.

البته توجه کنید که قبل از استفاده از هر دارویی با پزشکتان مشورت کنید!

منبع