بی اشتهایی عصبی یک اختلال مربوط به غذا خوردن است که در صورت درمان نشدن، می‌تواند زندگی افراد را به خطر بیاندازد. این اختلال با ترس از افزایش وزن و محدود کردن غذا همراه است. درمان اختلال بی اشتهایی عصبی معمولا با چندین استراتژی از جمله درمان روانشناختی، مشاوره تغذیه و یا در موارد بسیار شدید یا بستری شدن صورت می‌گیرد.
اگر می‌خواهید با علائم، علت‌ها، عوامل خطر، روش‌های تشخیص و درمان بی‌اشتهایی عصبی آشنا شوید، با دکتر چک همراه باشید…
بی اشتهایی عصبی چیست؟
بی اشتهایی عصبی که در اغلب مواقع با نام بی‌اشتهایی نیز شناخته می‌شود، یک اختلال مربوط به غذا خوردن است که به ترس شدید از افزایش وزن، کم شدن وزن غیر طبیعی بدن و داشتن باور اشتباه درباره وزن طبیعی بدن مرتبط است. افرادی که به اختلال بی‌اشتهایی عصبی مبتلا می‌شوند، برای کنترل وزن و شکل بدن خود، ارزش بیش از حدی قائل‌اند و تلاش شدیدشان برای نداشتن اضافه وزن، باعث اختلال در سلامت جسمی و روانی‌شان می‌شود.
این دسته از افراد برای کنترل وزن بدنشان، غذای دریافتی روزانه‌شان را به شدت محدود می‌کنند و حتی ممکن است با استفراغ عمدی، مصرف دیورتیک‌ها (ادرارآور) و یا تنقیه، سعی در کم کردن کالری دریافتی کنند. همچنین، معمولا افراد درگیر با بی‌اشتهایی عصبی، بیش از حد مورد نیاز بدن به ورزش کردن می‌پردازند. برای این دسته افراد، مهم نیست که چقدر وزن بدنشان از حالت نرمال کمتر است؛ آن ها همیشه و در تمام طول روز از زیاد شدن وزنشان وحشت دارند.
نکته قابل توجه درباره اختلال بی‌اشتهایی عصبی این است که این اختلال اصلا به دلیل وجود مشکل در غذای دریافتی ایجاد نمی شود؛ بلکه یک راه ناسالم است که افراد سعی می‌کنند با استفاده از آن، با مشکلات عاطفی خود کنار بیایند. زمانی که یک فرد به بی‌اشتهایی عصبی مبتلاست، بالاتر رفتن ارزش خودش را با لاغری همراه می‌داند.
این اختلال می‌تواند زندگی و کار را دشوار کند و در صورت درمان نکردن، باعث بیماری‌های دیگر و حتی مرگ شود. اگر به این اختلال دچار هستید اصلا نگران نباشید. با انتخاب درمان مناسب، می‌توانید درک بهتری از شخصیت و ارزش خود داشته باشید و مانند یک فرد عادی، عادت‌های غذایی سالمی داشته باشید.
علائم بی‌اشتهایی عصبی
بی اشتهایی عصبی یک اختلال پیچیده است و نشانه اصلی این اختلال، کاهش وزن قابل توجه است. با این حال، ممکن است یک فرد در عین ابتلا به بی‌اشتهایی عصبی، وزن متوسطی داشته باشد.
نرسیدن میزان غذای کافی به بدن، می‌تواند به علائم و نشانه‌های فیزیکی دیگری منجر شود. برخی از این علائم عبارتند از:
- از دست رفتن بافت‌های عضلانی؛
- خستگی، بی‌حالی و فرسودگی در طول روز؛
- فشار خون پایین؛
- سرگیجه یا احساس سبک بودن سر؛
- پایین بودن دمای بدن، مخصوصا در دست‌ها یا پاها؛
- ناراحتی معده؛
- نفخ؛
- خشکی پوست؛
- تورم در دست‌ها و پاها؛
- ریزش موی سر؛
- بیشتر شدن فاصله بین پریود‌ها و یا قطع شدن عادت ماهیانه؛
- ناباروری؛
- مشکلات خواب؛
- افزایش خطر شکستگی به دلیل از دست رفتن تراکم استخوانی؛
- شکننده شدن ناخن‌ها؛
- یبوست؛
- غیر طبیعی بودن ریتم قلب؛
- نازک شدن موهای بدن و ظاهر شدن پرز روی پوست؛
- پوسیدگی دندان‌ها و بوی بد دهان در افرادی که به طور عمدی استفراغ می‌کنند؛
- هذیان.
علاوه بر موارد بالا، ممکن است فردی که دارای اختلال بی اشتهایی عصبی است، برخی یا تمام علائم رفتاری زیر را از خود نشان دهد:
- محدود کردن مقدار غذای مصرفی روزانه؛
- نگرانی بیش از حد درباره وزن، میزان کالری دریافتی، شکل بدن و رژیم غذایی؛
- ورزش زیاد؛
- مصرف ملین‌ها؛
- استفراغ عمدی؛
- چاق دانستن خود و صحبت همیشگی درباره اضافه وزن؛
- انکار احساس گرسنگی و نخوردن وعده‌های غذایی؛
- داشتن تشریفات غذایی، به طور مثال به ترتیب خوردن غذاها؛
- آشپزی برای افراد دیگر بدون غذا خوردن؛
- کناره گیری از جمع دوستان و آشنایان؛
- داشتن علائم افسردگی.
افرادی که به این اختلال دچار هستند، معمولا در زمان غذا خوردن، احساس گناه و شرم دارند و از غذایی که می‌خورند لذت نمی‌برند. این افراد تمایلی به تشخیص اشتباه خود درباره غذا خوردن و وزن بدنشان نشان نمی‌دهند.
البته، همه افرادی که به بی اشتهایی عصبی دچارند مانند یکدیگر رفتار نمی‌کنند. برخی از افراد کمتر از سایرین و برخی دیگر بسیار بیشتر از سایرین با این اختلال درگیر هستند.
بی اشتهایی عصبی باعث چه چیزی می‌شود؟
متخصصان دقیقا نمی‌دانند چرا برخی از افراد به این عارضه دچار می‌شوند؛ اما تحقیقات نشان داده که عوامل محیطی، ژنتیکی، بیولوژیکی و سایر عوامل، می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند.
برخی از افراد، با محدود کردن غذای خود، سعی در کنترل جنبه خاصی از زندگی‌شان دارند و زمانی که وزنشان کم می‌شود، با بوجود آمدن احساس موفقیت، این رفتار را ادامه می‌دهند.
عوامل خطر بی‌اشتهایی عصبی
برخی از عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند عبارتند از:
- انتقاداتی در گذشته درباره وزن، شکل بدن و یا عادات غذایی از فرد شده؛
- سابقه آزار و اذیت به دلیل وزن یا شکل بدن؛
- داشتن حرفه‌ای که با احساس فشار برای لاغر بودن مرتبط است مانند مدلینگ، مهماندار هواپیما و غیره؛
- عزت نفس پایین؛
- اضطراب و استرس زیاد؛
- داشتن وسواس یا کمال گرایی؛
- مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفتن،
- سابقه داشتن رژیم غذایی ناموفق؛
- آسیب‌های تاریخی یا فشار‌های اجتماعی، مانند نژاد پرستی.
میزان شیوع بی‌اشتهایی عصبی
حداقل 9% از جمعیت جهان کمابیش به اختلالات غذا خوردن و حدود 1 الی 2% به بی‌اشتهایی عصبی دچار هستند. آمارها نشان می‌دهد حدود 0.3% از نوجوانان به این اختلال دچار می‌شوند.
تشخیص بی اشتهایی عصبی
3 معیار اصلی برای تشخیص این عارضه که در راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی (DSM-5) مشخص شده عبارتند از:
- کم کردن خودسرانه مصرف کالری که منجر به کاهش وزن و اضافه نشدن وزن و در نهایت کمتر شدن وزن بر اساس سن، جنس و قد می‌شود.
- ترس شدید از چاق شدن.
- داشتن باور غلط نسبت به وزن و شکل بدن.
البته با وجود نداشتن هر 3 معیار بالا، باز هم یک فرد می‌تواند به بی‌اشتهایی عصبی دچار شود. معیار DSM-5 شدت اختلال بی‌اشتهایی عصبی را بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) مشخص می‌کند. افرادی که به این اختلال دچارند اما کاهش وزن قابل توجهی ندارند، در دسته بی‌اشتهایی غیر معمولی قرار می‌گیرند.
همچنین بر اساس وضعیت BMI مشخص می‌شود که آیا شدت اختلال فرد همچنان ثابت است و یا در حال بهبودی است.
در مراجعه اول، پزشک یا روانپزشک پس از بررسی علائم، ارزیابی تاریخچه کامل پزشکی مراجعه کننده و معاینه فیزیکی، سوالاتی مانند موارد زیر را می‌پرسد:
- سابقه ورزش؛
- نظر و نگرش درباره غذا و محدودیت‌های غذایی؛
- تاریخچه روانشناسی فرد و خانواده او؛
- تصور او درباره بدن خودش؛
- بررسی عاداتی نظیر پرخوری، استفاده از قرص‌های لاغری یا ملین‌ها و یا استفراغ عمدی؛
- بررسی سابقه خانوادگی اختلالات خوردن؛
- سابقه مصرف دارو و درمان‌های قبلی.
در صورت تشخیص زودهنگام و شروع درمان این اختلال می‌توانید با کمترین عوارض، به بهبودی کامل برسید.
آزمایش‌های لازم برای تشخیص بی‌اشتهایی عصبی
هیچ آزمایشی برای تشخیص بی‌اشتهایی عصبی وجود ندارد. با این حال، از آنجایی که بی‌اشتهایی جزو علائم بیماری‌های زیادی است، ممکن است پزشک در مراجعات اول برای رد وجود بیماری‌های دیگر، از شما بخواهد که برخی از آزمایش‌های زیر را انجام دهید:
- شمارش سلول‌های خون؛
- پانل الکترونیکی؛
- آزمایش خون آلبومین؛
- الکتروکاردیوگرام؛
- آزمایش ادرار؛
- تست تراکم استخوان؛
- تست‌های عملکرد کلیه؛
- تست‌های عملکرد کبد؛
- تست‌های عملکرد تیروئید؛
- آزمایش سطح ویتامین D؛
- تست بارداری؛
- آزمایشات هورمونی.
درمان بی اشتهایی عصبی
بزرگترین چالشی که در درمان بی اشتهایی عصبی وجود دارد، قبولاندن فرد بیمار به وجود مشکل و پذیرش آن است. بسیاری از افرادی که به این اختلال دچار هستند، آن را انکار می‌کنند و فقط زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که درگیر عوارض آن و ابتلا به بیماری‌های دیگر شده باشند.
به همین دلیل، مهم است که این بیماری در مراحل اولیه‌اش درمان شود.
بسیاری از افرادی که به بی اشتهایی عصبی دچارند، دارای یکی از وضعیت‌های زیر هستند:
- افسردگی؛
- اختلال شخصیت مرزی؛
- اختلالات اضطرابی؛
- اختلال وسواس فکری-عملی؛
- اختلالات مصرف مواد.
گزینه‌های درمانی‌ای که درمانگر برای هر بیمار در نظر می‌گیرد با بیمار دیگر متفاوت است. برخی از رایج‌ترین روش‌های درمانی برای بی‌اشتهایی عصبی عبارتند از:
- انواع مختلف روان درمانی؛
- دارو درمانی؛
- شرکت در جلسات مشاوره تغذیه؛
- گروه درمانی یا خانواده درمانی؛
- بستری شدن در بیمارستان و تغذیه وریدی.
بهبود بی اشتهایی عصبی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان لازم برای بهبودی در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که همیشه در هر مرحله‌ای، امکان بهبودی کامل وجود دارد؛ اما یادتان باشد که هر چه زودتر روند درمان را شروع کنید، زودتر به بهبودی کامل دست پیدا می‌کنید.
سخن پایانی
بی اشتهایی عصبی که با نام بی‌اشتهایی نیز شناخته می‌شود، یک اختلال مربوط به خوردن است که می‌تواند باعث کاهش وزن شدید، ابتلا به سایر بیماری‌ها و حتی مرگ شود. از علائم اصلی این اختلال می‌توان به کم شدن وزن غیر عادی بدن، خستگی، فشار خون پایین، پایین بودن دمای بدن، ناراحتی دستگاه گوارش و غیره اشاره کرد.
خبر خوب درباره اختلال بی اشتهایی عصبی این است که این اختلال کاملا قابل درمان است و هر چه زودتر به دنبال درمان آن باشید، زودتر می‌توانید به بهبودی کامل دست پیدا کنید. اگر علائم اختلال بی‌اشتهایی عصبی را مشاهده می‌کنید، بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک یا روانشناس مراجعه کنید.
منابع:
