علائم کم خونی ؛ این نشانه ها میگویند که شما کمبود آهن دارید!

زمانی مقدار آهن در بدن کم می شود که ماده معدنی آهن به میزان کافی در بدن نباشد. با ادامه این روند، میزان سلول های قرمز خون به طور غیر عادی کم می شود. در این مقاله از سایت دکتر چک قصد داریم تا شما را با علائم کم خونی و نشانه های کمبود آهن در بدن آشنا کنیم.

علت این که تعداد سلول های قرمز خون به طور عادی کم می شود، کاهش مقدار آهن مورد نیاز برای ساخت هموگلوبین است. هموگلوبین نوعی پروتئین در سلول های قرمز خون است که توانایی حمل اکسیژن را به سراسر بدن، برای این سلول ها فراهم می کند.

اگر فرصت مطالعه ندارید، ویدیو پادکست زیر را تماشا کنید

در صورتی که میزان هموگلوبین بدن از مقدار کافی و مجاز کمتر شود، مقدار اکسیژن کافی به بافت ها و سلول های بدن نمی رسد و این سلول ها دیگر نمی توانند کارهای خود را به درستی انجام دهند. با ادامه این شرایط، فرد به کم خونی مبتلا می شود.

کم خونی انواع مختلفی دارد، آن نوع از کم خونی که به دلیل کم شدن آهن است، متداول ترین نوع آن ها در سراسر جهان است.

با کم شدن مقدار آهن در بدن، بدن با بعضی از مشکلاتی روبرو می شود که از جمله متداول ترین آن ها عبارت است از:

• جذب ناکافی آهن در نتیجه رژیم غذایی ضعیف یا محدود کننده؛
• بیماری التهاب روده؛
• زیاد شدن کمبودهای بدن در طول دوران بارداری؛
• از دست رفتن خون در طول دوره های خونریزی داخلی یا بارداری.

فرقی ندارد که چه عاملی باعث کم شدن میزان آهن بدن شده است، این عارضه باعث بروز نشانه های ناخوشایندی می شود که بر کیفیت زندگی تان تاثیر می گذارد. از جمله این نشانه ها می توان به از بین رفتن سلامتی و تندرستی، قدرت تمرکز و کار کردن  فرد اشاره کرد.

علائم کمبود آهن ، به شدت کم خونی، چگونگی پیشرفته شده سریع این عارضه، سن و وضعیت فعلی سلامتی تان بستگی دارد.

در برخی از موارد، افراد هیچ نشانه ای مشاهده نمی کنند.

علائم کم خونی و کمبود آهن در بدن

در این قسمت قصد داریم تا به 10 مورد از علائم کم خونی و کم شدن آهن اشاره کنیم. با رایج ترین موارد شروع می کنیم:

1. خستگی غیر معمول

یکی از معمول ترین و رایج ترین علائم کم خونی ، احساس خستگی است و بیش از نیمی از افرادی که با مشکل کمبود آهن مواجه هستند، دچار خستگی  می شوند.

حتما بخوانید : تفسیر آزمایش خون ؛ چگونه این آزمایش را بخوانیم ؟

دلیل بروز این عارضه این است که بدن تان برای تهیه نوعی پروتئین به نام «هموگلوبین» که در سلول های قرمز خون یافت می شود به آهن نیاز دارد. هموگلوبین اکسیژن مورد نیاز سلول های بدن را حمل می کند.

زمانی که  هموگلوبین به مقدار کافی در بدن وجود نداشته باشد، کاملا طبیعی است که اکسیژن کم تری به بافت ها و ماهیچه های بدن برسد و آن ها را سرشار از انرژی کند. از طرف دیگر، در این شرایط، قلب تان مجبور است تا سخت تر کار کند تا بتواند خون سرشار از اکسیژن بیشتری را به سراسر بدن تان به حرکت درآورد؛ به همین دلیل فرد بیش از حد خسته می شود.

از آن جایی که امروزه خستگی جزیی از زندگی مدرن و پر مشغله مردمان این دوره و زمانه است، تنها با تشخیص خستگی و بی حالی نمی توان ابتلا فرد به بیماری کمبود آهن را تشخیص داد و تایید کرد.

با این وجود این، تعداد افرادی که در هنگام کم شدن میزان آهن بدن شان، علاوه بر احساس خستگی، بی حالی، بد اخلاق شدن، به سختی تمرکز کردن یا ضعف کارایی در محل کار را هم همزمان با هم تجربه می کنند، بسیار زیاد است.

خلاصه ای بر خستگی غیر معمول:

خستگی یکی از بارزترین و معمول ترین علائم کم خونی و نشانه های کم شدن آهن بدن است. از آن جایی که اکسیژن کم تری به بافت های بدن می رسد، آن ها را از انرژی محروم می سازد؛ به همین دلیل خستگی یکی از نشانه های بارز کمبود آهن بدن است.

2. رنگ پریدگی پوست 

از دیگر علائم کم خونی و آهن بدن، پوستی رنگ پریده و رنگ پریده شدن داخل پلک پایین چشم  است.

همان طور که می دانید، هموگلوبین ،که در سلول های قرمز خون یافت می شود، رنگ قرمز خود را به خون می دهد؛ پس در شرایط کم خونی با رنگ پریده شدن پوست مواجه می شویم؛ به همین دلیل در زمان کم شدن میزان آهن بدن، پوست سلامتی و شادابی و سرخی خود را از دست داده و رنگ پریده می شود.

این نوع از رنگ پریدگی که ناشی از کمبود میزان آهن بدن است، ممکن است در تمام قسمت های بدن مشاهده شود یا این که تنها یک قسمت را دربر بگیرد؛ مثل: صورت، لثه ها، داخل لب ها یا پلک پایین چشم و حتی ناخن ها.

زمانی که به پزشک برای تشخیص کم شدن میزان آهن خون تان مراجعه می کنید، او با بررسی کردن رنگ پریدگی پوست به عنوان نشانه ای از ابتلا به کمبود آهن، سعی در تشخیص این عارضه خواهد داشت. البته فراموش نکنید که با آزمایش خون می توان این کم خونی را ثابت کرد.

معمولا رنگ پریدگی بیشتر در افرادی با کم خونی متوسط یا شدید دیده می شود.

اگر پلک پایین تان را کمی بکشید، لایه درونی آن بایستی به رنگ قرمز باشد، در صورتی که بسیار رنگ پریده و به رنگ صورتی یا زرد باشد، بی شک نشانه دال بر کم شدن میزان آهن بدن است.

خلاصه ای بر رنگ پریدگی پوست:

رنگ پریدگی در تمام قسمت های بدن یا برخی از قسمت های بدن، مثل: صورت،پلک پایین چشم یا ناخن ها، نشانه ای از کم شدن متوسط یا شدید میزان آهن بدن است. علت این امر هم کم شدن تعداد هموگلوبین های خون است که قرمز رنگی خودشان را به خون منتقل می کنند.

3. تنگی نفس 

هموگلوبین، این توانایی را به سلول های قرمز بدن می دهند تا اکسیژن را به سرتاسر بدن منتقل کنند.

در مواقعی که میزان هموگلوبین بدن به دلیل کم شدن میزان آهن، کاهش یابد، میزان اکسیژن ارسالی نیز کم می شود. در این شرایط بافت ها و ماهیچه های بدن مقدار انرژی لازم برای انجام فعالیت های معمولی و روزمره را مثل: راه رفتن، از دست خواهند داد.

در نتیجه این شرایط، میزان و تعداد دفعات نفس کشیدن تان بیشتر می شود؛ زیرا بدن در تلاش است که  اکسیژن را به میزان بیشتری دریافت کند.

به همین دلیل تنگی نفس یکی از نشانه های بارز کم شدن میزان آهن بدن است.

اگر متوجه شدید که در هنگام انجام کارهای عادی و روزانه تان که بسیار آسان هستند و با کم ترین میزان انرژی می توان آن ها را انجام داد، مثل: راه رفتن، بالا رفتن از پله ها یا کار کردن، نفس کم می آورید، باید بگوییم که میزان آهن بدن تان کم شده است.

خلاصه ای بر تنگی نفس:

از آن جایی که میزان هموگلوبین های بدن کم می شود؛ به این معناست که بدن توانایی حمل اکسیژن به بافت ها و ماهیچه های بدن را از دست می دهد، تنگی نفس هم یکی از علائم کم خونی است که باید توجه شود .

4. سر درد و سر گیجه

این احتمال وجود دارد که با کم شدن میزان آهن بدن، فرد به سر درد دچار شود.

این نشانه به نسبت نشانه های دیگر کم تر اتفاق می افتد و معمولا با حواس پرتی و سرگیجه همراه است.

وقتی می گوییم میزان هموگلوبین خون موجود در سلول های قرمز کم می شود که اکسیژن به میزان کافی به مغز منتقل نمی شود. در نتیجه این شرایط، رگ های خونی در مغز متورم شده و باعث فشار و سر درد می شوند.

با وجود این که سر درد خود به دلایل زیادی ممکن است که به وجود آید، سر دردهای مداوم، تکرار شونده و سر گیجه می تواند نشانه ای از کم شدن میزان آهن بدن باشد.

خلاصه ای بر سر درد و سر گیجه

این احتمال وجود دارد که سر درد و سر گیجه هر دو نشانه ای دال بر کم شدن میزان آهن بدن باشند. کم شدن میزان هموگلوبین بدن برابر پس از نرسیدن مقدار کافی اکسیژن به مغز و در نتیجه متورم شدن رگ های خونی این ناحیه و ایجاد فشار است.

5. تپش قلب

وقتی ضربان های قلب توجه را به خود جلب کنند با نام «تپش قلب» شناخته می شوند و می تواند نشانه ای دیگر از کم خونی و کم شدن میزان آهن بدن باشد.

همان طور که در قسمت های بالا هم به این مطلب اشاره کردیم: هموگلوبین نوعی پروتئین در سلول های قرمز خون است که به جابجایی اکسیژن به سراسر بدن و تمام اندام ها کمک می کند.

حتما بخوانید : قلب سالم و درمان بیماری های قلبی با مصرف ۱۰ ماده غذایی سودمند

زمانی که میزان آهن بدن کاهش یابد، هموگلوبین نیز کم می شود و در این شرایط قلب باید بیشتر کار کرده و سخت تر تلاش کند تا بتواند اکسیژن را منتقل کند.

با ادامه یافتن این شرایط، تپش های قلب غیر معمول احساس می شوند . در موارد شدیدتر ممکن است قلب بزرگ شده یا این که صداهایی غیر معمول از قلب ( که عادی نبوده و نشان از مشکلی در آن است) شنیده شده یا حتی قلب ضعیف و معیوب شود.

با وجود این، باید بگوییم که این نشانه ها بسیار کم دیده می شوند و در صورتی که میزان آهن موجود در بدن فرد برای مدت زمان طولانی، کمتر از حد مجاز باشد، وی با تپش قلب مواجه می شود.

خلاصه ای بر تپش قلب

در مواقعی که میزان آهن موجود در بدن کم می شود، قلب باید  تلاش کند تا بتواند اکسیژن را به سراسر بدن و تمام اندام ها منتقل کند. این شرایط منجر به تپش های قلب غیر معمول یا شدید، بزرگ شدن قلب یا ناکار آمد شدن آن می شود.

6. خشک شدن و آسیب دیدن پوست و مو

یکی دیگر از نشانه های کمبود آهن در بدن، خشک شدن و آسیب دیدن پوست و موست.

دقیقا به همین دلیل است که با کم شدن میزان آهن موجود در بدن، باید بدن مقدار کم اکسیژنی که در اختیار دارد را به انجام کارهای با اهمیت تر، مثل: ارگان ها، سایر اندام ها و بافت های بدن، اختصاص دهد.

زمانی که پوست و مو نتوانند میزان اکسیژن مورد نظر خود را دریافت کنند، بسیار خشک و ضعیف می شوند.

در موارد شدیدتر و با ادامه یافتن این وضعیت، فرد موهای خود را از دست می دهد و دچار ریزش مو می شود.

اینکه در طول روز و در هنگام شستشوهای روزانه و شانه زدن موهای تان مقداری از آن ها را از دست بدهید، کاملا طبیعی است ؛ اما ریزش زیاد موها یا ریزش غیر عادی به احتمال زیاد با کم شدن میزان آهن در بدن ارتباط دارد.

خلاصه خشک شدن و آسیب دیدن مو:

در زمان هایی که مقدار آهن موجود در بدن از حد مجاز کم تر می شود، پوست و مو مقدار اکسیژن کم تری از خون دریافت می کنند و از این رو خشک شده و آسیب می بینند. در موارد شدیدتر، احتمال ریزش مو هم زیاد می شود.

7. التهاب، زخم زبان و دهان 

گاهی اوقات تنها کافی است که به فضای داخل یا اطراف دهان نگاه کنید تا متوجه شوید که دچار کمبود آهن ناشی از کم خونی هستید یا خیر.

با بررسی بعضی از نشانه ها می توان این عارضه را تعیین کرد. از جمله این نشانه ها می توان به متورم شدن زبان، التهاب، رنگ پریدگی یا بیش از اندازه نرم شدن آن اشاره کرد.

از آن جایی که در بیماری کم خونی، میزان هموگلوبین های خون هم کم می شود، باعث رنگ پریدگی زبان شده و  میزان اندک «میوگلوبین» نیز باعث درد، نرمی و التهاب زبان می شود.

میوگلوبین نوعی پروتئین موجود در سلول های قرمز خون است که از اندام ها، مثل ماهیچه های تشکیل دهنده زبان پشتیبانی می کند.

از جمله عارضه هایی که با کاهش میزان آهن بدن همراه است، می توان به خشکی زبان، ترک خوردگی گوشه و التهاب دور دهان یا زخم دهان اشاره کرد.

خلاصه ای بر التهاب، زخم زبان و دهان

درد، تورم یا بیش از اندازه نرم شدن زبان یکی از علائمی است که نشان می دهد میزان آهن بدن در نتیجه کم خونی، افت کرده است. یکی دیگر از نشانه ها، ترک خوردگی گوشه زبان است.

8. پاهای بی قرار

گفته می شود که ارتباطی میان سندروم پای بی قرار و کم شدن میزان آهن بدن وجود دارد.

سندروم پای بی قرار نوعی بیماری است که در نتیجه آن، فرد تمایل زیادی به حرکت دادن پاهایش در زمان استراحت دارد. علاوه بر این می تواند باعث حرکت آهسته عجیب و غریب و ناخوشایند یا حس سوزش در پاها و انگشتان پا شود.

معمولا این عارضه شب ها وخیم تر شده که این یعنی درد باعث اختلال در خواب فرد می شود .

امروزه محققان به طور کامل نتوانستند به علت بروز سندرم پای بی قرار پی ببرند.البته باید به این نکته اشاره کنیم که تصور بر این است که بیش از 25 درصد از افراد که به سندرم پای بی قرار مبتلا هستند، میزان آهن بدن شان در نتیجه ابتلا به کم خونی کم تر شده و هر چقدر که میزان آهن در بدن انسان کم تر شود، نشانه ها نیز وخیم تر می شوند.

خلاصه ای بر سندرم پای بی قرار

آن دسته از افرادی که میزان آهن بدن شان در اثر ابتلا به کم خونی کم شده باشد، امکان بیشتری برای ابتلا به سندرم پای بی قرار خواهند داشت. در نتیجه ابتلا به این سندروم، بیماران تمایل زیادی به حرکت دادن پاهایشان در زمان استراحت دارند.

9. ناخن های شکننده و قاشقی شکل

یکی دیگر از نشانه هایی که گویای کم شدن میزان آهن بدن است، شکننده یا قاشقی شکل شدن ناخن های دست است. این شرایط با نام  «کویلونیچیا» شناخته می شود.

معمولا این شرایط پس از ترک خوردن و شکننده شدن ناخن هایی آغاز می شود که شکننده اند و به راحتی ترک می خورند.

حتما بخوانید : درمان قارچ ناخن دست و پا با روش های خانگی

در مراحل بعد که به مرور زمان میزان آهن موجود در بدن کم تر می شود، قاشقی شدن ناخن ها در جایی اتفاق می افتد که میانه ناخن ها فرو رفته و لبه ها بلند می شوند و شکلی حلال مانند، مشابه قاشق ایجاد می شود.

با وجود این باید بگوییم که این عارضه جانبی بسیار کم پیش می آید و معمولا در موارد شدید کاهش میزان آهن در نتیجه ابتلا به کم خونی ایجاد می شود.

خلاصه ای بر ناخن های شکننده و قاشقی شکل:

یکی از علائم کم خونی و نشانه هایی که می گوید میزان آهن موجود در بدن در نتیجه ابتلا به کم خونی کم شده است، شکننده و قاشقی شدن ناخن هاست.

10. سایر نشانه های بالقوه

دلایل متعدد دیگری نیز برای کمبود آهن در بدن فرد وجود دارد. این نشانه ها کم تر در میان مردم دیده می شوند و می توانند به بسیاری از شرایط دیگر علاوه بر کم شدن میزان آهن، مربوط شوند.

سایر نشانه هایی که گویای کم شدن میزان آهن ناشی از کم خونی هستند؛شامل موارد زیر می شوند:

• هوس های عجیب: به اشتیاق زیاد و  وافر نسبت به غذاهای عجیب و غریب یا موارد غیر غذایی،”پیکا” گفته می شود. این اشتیاق معمولا برای خوردن یخ، خاک، لکه، گچ یا فلفل است و می تواند نشانه ای از کم شدن میزان آهن موجود در بدن باشد. پیکا ممکن است در طول دوران بارداری برای فرد به وجود آید.
• احساس اضطراب و پریشانی: این احتمال وجود دارد که کم شدن میزان اکسیژن موجود برای بافت هایی که در کم شدن میزان آهن نقش دارند، باعث بروز اضطراب و پریشانی در فرد شود. البته باید بگوییم که این نوع از پریشانی با بیشتر شدن یا به تعادل رسیدن میزان آهن بهتر خواهد شد.
• دست و پاهایی سرد: کمبود آهن بدن به معنای این است که مقدار اکسیژن کمتری به دست و پاها می رسد. برخی از افراد ممکن است سرما را در تمام بدن شان احساس کنند یا دست و پاهای سرد داشته باشند. و این یکی از علائم کم خونی است .
• عفونت های مکرر دیگر: از آن جایی که برای داشتن یک سیستم ایمنی قوی وجود آهن ضروری است، نبود آن باعث می شود که مقاومت فرد نسبت به بیماری ها کمتر شود.

خلاصه ای بر سایر نشانه های بالقوه

سایر نشانه های عمومی کمبود آهن ممکن است شامل هوس های عجیب غذایی، احساس اضطراب و پریشانی، دست و پاهایی سرد و احتمال روز افزون ابتلا به عفونت ها باشد.

در مواردی که آهن بدن تان کم شده است، چه کاری باید انجام دهید؟

اگر فکر می کنید که آهن بدن تان در نتیجه ابتلا به کم خونی کم شده است، به توصیه های زیر توجه کنید.

با پزشک مشورت کنید

اگر علائم کم خونی و کمبود آهن را در خود مشاهده می کنید، باید قرار ملاقاتی تنظیم کرده و به پزشک مراجعه کنید. با یک آزمایش خون ساده می توان تعیین کرد که کمبود آهن ناشی از کم خونی دارید یا خیر.

اگر پزشک تان تشخیص داد که آهن بدن تان کم شده است، با زیاد کردن میزان مصرف آهن در رژیم غذایی یا با خوردن مکمل های حاوی آهن می توانید این مورد را رفع کنید.

زمانی که برای درمان به پزشک مراجعه می کنید، هدف اصلی بازگرداندن میزان هموگلوبین به مقدار طبیعی و تنظیم مجدد میزان آهن ذخیره شده است.

باید مقدار آهن مورد نیاز از طریق مواد خوراکی به بدن تان برسد. تنها در مواردی که پزشک توصیه می کند باید از مکمل ها استفاده کنید.

خوراکی های غنی از آهن بخورید

اگر کمبود آهن ناشی از نبود این ماده معدنی در رژیم غذایی تان است، بهتر است که به مواد خوراکی غنی از آهن توجه بیشتری داشته باشید. این خوراکی ها عبارت اند از:

• گوشت قرمز، خوک و مرغ؛
• سبزیجات سبز برگدار مثل: اسفناج و کلم پیچ؛
• میوه های خشک شده مثل: کشمش و زرد آلود؛
• لوبیا، نخود فرنگی و سایر دانه ها؛
• غذاهای دریایی مانند میگو؛
• خوراکی های غنی از آهن؛
• دانه ها و آجیل.

به تقویت جذب آهن کمک کنید

لازم به ذکر است که خوردن ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک می کند. مطمئن شوید که به اندازه کافی خوراکی های غنی از ویتامین C، مثل انواع میوه ها و سبزیجات را مصرف می کنید.

علاوه بر این، خوردن بعضی از خوراکی ها که مانع جذب آهن می شوند ممنوع است. این خوراکی ها شامل: چای، قهوه و خوراکی های غنی از کلسیم مثل: محصولات لبنی و دانه حبوبات است.

مکمل ها را با تجویز پزشک استفاده کنید

به طور کلی، باید به مکمل ها به عنوان آخرین راهکار باقی مانده نگاه کنید و تنها در صورت تجویز پزشک آن ها را مصرف کنید. البته در مواردی که بدن نمی تواند تنها از طریق رژیم غذایی، سطح آهن بدن را بازسازی کند هم باید از مکمل ها استفاده کنید.

اگر از مکمل های غذایی استفاده می کنید، بهتر است که آن را همراه با آب میوه مصرف کنید تا جذب آهن بهتر انجام شود.

به یاد داشته باشید که مصرف مکمل های حاوی آهن بعضی عوارض جانبی ناخوشایند به همراه دارد. از جمله عوارض جانبی مصرف مکمل ها شامل : شکم درد، یبوست یا اسهال، تپش قلب، حالت تهوع و مدفوع تیره می شود.

البته با گذشت زمان این عوارض جانبی کمتر می شوند و میزان آهن جذب شده به بدن نیز تاثیر گذار است.

خلاصه 

اگر میزان آهن بدن تان در نتیجه ابتلا به کم خونی افت کرده است، با پزشک معالج تان مشورت کنید. وی اغلب خوراکی های غنی از آهن (به علاوه ویتامین C برای افزایش جذب آهن) یا در صورت امکان مکمل های آهن را تجویز می کند.

سخن آخر

رایج ترین نوع کمبود خونی در سراسر جهان، کم خونی ناشی از کمبود آهن است. برخی از افراد با نشانه هایی روبرو شده ، در حالی که برخی دیگر اصلا نشانه ای مشاهده نمی کنند. اغلب اوقات شدت کم خونی بر این عارضه تاثیر می گذارد.

علائم رایجی که مشاهده می کنید؛ شامل: خستگی، رنگ پریدگی پوست، تپش قلب زیاد، سر درد و سر گیجه، تنگی نفس، پوست و موهایی خشک و آسیب دیده، سندرم پای بی قرار و ناخن هایی شکننده یا قاشقی شکل است.

اگر فکر می کنید که نشانه های کمبود آهن در شما وجود دارد، باید به پزشک مراجعه کرده و از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.

همین طور باید بگوییم که بیشتر نشانه های ناشی از کمبود آهن به راحتی و مخصوصا با داشتن رژیم غذایی غنی از آهن یا خوردن مکمل های آهن، مخصوصا اگر پزشک آن ها را تجویز کرده باشد، درمان می شوند.

در این مقاله از سایت دکتر چک سعی کردیم تا شما را با علائم کم خونی و نشانه های رایج و متداول کمبود آهن آشنا کنیم. اگر در این خصوص سوال یا تجربه ای دارید با ما و مخاطبان ما مطرح کنید.

منبع : healthline