به گروه بزرگی از بیماری های مختلف که باعث متورم شدن و التهاب رگ های خونی می شوند« واسکولیت » می گویند.
زمانی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به رگ های خونی خود حمله کند، فرد دچار بیماری واسکولیت می شود.
سرخ رگ ها، سیاه رگ ها و مویرگ ها که جزو نازک ترین رگ های بدن ما هستند، تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند. این بیماری می تواند باعث به وجود آمدن علائم مختلفی شود و هر نقطه ای از بدن مان را در بر بگیرد.
دسترسی سریع:
واسکولیت چیست؟
به واسکولیت «ورم واریسی» هم می گویند. تاثیر و علائمی که این بیماری بر بدن می گذارد، بستگی به این دارد که کدام قسمت از بدن درگیر شده باشد.
به طور کلی این بیماری در رگ های خونی تغییراتی به وجود می آورد که ممکن است باعث زخم شدن، باریک شدن یا ضخیم شدن رگ ها شود.
این بیماری به دو صورت حاد و کوتاه مدت، مزمن و طولانی است. در بعضی موارد، دیده می شود که اندام های داخلی بیمار نیز تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند و خون کافی به آن ها نمی رسد.
خون حاوی مواد مغذی و اکسیژن است و اگر این دو مولفه به اندازه کافی به یک اندام نرسد، آن اندام آسیب می بیند و ناکار آمد می شود.
در صورتی که یکی از اندام های حیاتی بدن تحت تاثیر این بیماری قرار گیرد و بیمار درمان مناسب را انجام ندهد، احتمال خطر مرگ او وجود دارد.
اطلاعات کوتاهی درباره بیماری واسکولیت
- واسکولیت شکل های مختلفی دارد.
- علائم واسکولیت شامل: تب، خستگی مفرط و درد مفاصل است.
- اگر سیستم عصبی مرکزی مبتلا به واسکولیت شود، بیمار دچار تغییرات روانی و تشنج می شود.
- دلایل زیادی برای ابتلا به این بیماری وجود دارد. از جمله این دلایل می توان به عفونت ها و بیماری های ایمونولوژیک اشاره کرد.
- بیماری واسکولیت معمولا با داروهای استروئیدی درمان می شود.
علائم بیماری واسکولیت
در اکثر موارد، بیماری واسکولیت علائم زیر را دارد:
- تب؛
- خستگی و بی حالی؛
- کاهش وزن و کاهش اشتها؛
- درد در مفاصل؛
- درد های عضلانی؛
- بی حسی در عضلات.
انواع واسکولیت
بیماری واسکولیت به دو دسته اصلی تقسیم می شود:
واسکولیت اولیه، که بدون علت خاصی در بدن فرد ظاهر می شود. واسکولیت ثانویه که در صورت ابتلا به بیماری های دیگر، ظاهر می شود.
حتما بخوانید: علت و علائم سوء هاضمه چیست؟ چگونه درمان می شود؟
علاوه بر بیماری ها، مشکلات دیگری هم وجود دارد که می توانند باعث ابتلای افراد به بیماری واسکولیت شوند. این مشکلات عبارتند از:
- عفونت: عفونت ویروسی که از بیماری هپاتیت C ایجاد شده، می تواند باعث بروز بیماری «کرایوگلوبولینمی» شود.
- بروز اختلال در سیستم ایمنی بدن: بیماری هایی مانند: ورم مفاصل و لوپوس، نمونه ای از این بیماری ها هستند.
- واکنش های آلرژیک: مصرف برخی از داروها در افراد ممکن است باعث ابتلا به بیماری واسکولیت شود.
- ابتلا به برخی سرطان ها: سرطان خون و لنفوم، از جمله سرطان هایی هستند که می توانند باعث ابتلای بیماران به بیماری واسکولیت شوند.
بیماری های زیر، علائم بیماری واسکولیت را به همراه دارند:
بیماری بهجت ( آدمنتیاس)
بیماری بهجت نوعی بیماری خود ایمنی است که مربوط به مشکلات ژنتیکی است. این بیماری تمام قسمت های بدن را درگیر می کند.
علائم بیماری بهجت به قسمتی که تحت تاثیر این بیماری است، بستگی دارد. چند نمونه از اندام های درگیر این بیماری و علائم آن ها عبارتند از:
- دهان: ایجاد زخم های دردناک که شبیه به برفک هستند. این زخم ها در ابتدا به صورت هاله های بزرگ و گرد هستند و پس از مدتی تبدیل به زخم های دردناک می شوند.
- پوست: در برخی بیماران زخم هایی شبیه به آکنه، و در برخی دیگر، برآمدگی های قرمز، برجسته و حساس (مخصوصا در پاها) دیده می شود.
- دستگاه تناسلی: در مردان، ضایعات پوستی قرمز، گرد و زخمی، بیشتر بر روی پوست بیضه، دیده می شود.
- چشم ها: ایجاد التهاب چشم، که به نام «یووئیت چشمی» معروف است.
- مفاصل: ایجاد تورم و درد در زانوها، مچ پا، آرنج یا مچ دست.
- رگ های خونی: ملتهب شدن رگ ها و شریان های بزرگ که باعث ایجاد درد و تورم در اندام های درگیر می شود.
- دستگاه گوارش: بروز دردهای شکمی، اسهال و احتمال خونریزی.
- مغز: ایجاد التهاب در مغز و سیستم عصبی که می تواند باعث بروز سردرد، تب، عدم حفظ تعادل و آشفتگی در بیماران شود.
بیماری بورگر (یا ترومبوآنژئیت انسدادی)
این بیماری که به علت مصرف سیگار و دخانیات به وجود می آید، بر سرخ رگ ها و سیاه رگ های بدن، مخصوصا در قسمت دست ها و پاها، تاثیر می گذارد.
رگ های خونی با لخته ها مسدود می شوند و پس از مدتی بافت های پوستی در بیمار از بین رفته و احتمال عفونت و قانقاریا در او افزایش می یابد.
علائم اولیه این بیماری عبارتند از: درد در پا و دست هنگام ورزش کردن که به دلیل نرسیدن خون کافی به اندام ها، بروز می کند.
اگر بیمار مصرف سیگار و تنباکو را قطع نکند، بیماری به قسمت های دیگر بدن هم سرایت می کند. علائم دیگری که بیماران مشاهده می کنند؛ عبارتند از:
- بروز دردهای زیاد در اندام های درگیر بیماری؛
- بی حسی در اندام های درگیر؛
- احساس سوزن سوزن شدن پوست؛
- سفید شدن انگشتان دست و پا در هنگام سرد شدن هوا؛
- بروز زخم های پوستی؛
- ابتلا به قانقاریا در انگشتان دست و پا.
واسکولیت سیستم عصبی مرکزی
در این بیماری، واسکولیت، سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را در بر می گیرد. ممکن است بیمار، علائم زیر را مشاهده کند:
- تغییرات روانی؛
- سردرد؛
- سردرگمی؛
- فلج یا ضعف عضلانی؛
- اختلال در بینایی؛
- مشکل در تکلم؛
- کما؛
- تشنج؛
- افسردگی؛
- میلوپاتی (نوعی اختلال در نخاع).
سندرم چرگ اشتراوس
این سندرم نادر التهابی، در افرادی که سابقه آلرژی و آسم دارند، ایجاد می شود و باعث تنگ تر شدن شریان ها و رگ ها می گردد.
یکی از نشانه هایی که قبل از شروع بیماری واسکولیت در بیماران دیده می شود، آسم است. علائم و نشانه های اولیه سندرم چرگ اشتراوس شامل موارد زیر است:
- التهاب مخاط بینی آلرژیک (رینیت آلرژیک)؛
- پولیپ بینی.
در مرحله بعدی سندرم چرگ اشتراوس، بیمار دچار ائوزینوفیلی می شود؛ این به این معناست که تعداد ائوزینوفیل‌ها (نوعی گلبول سفید) با تشکیل و یا بدون تشکیل گرانولوم، در اندام هایی مانند: ریه، قلب و دستگاه گوارش، افزایش می یابند.
حتما بخوانید: بیماری آمیلوئیدوز چیست چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟
در مرحله سوم، بیماری واسکولیت در اندام هایی مانند: پوست، ریه ها، اعصاب، کلیه ها و سایر ارگان های بدن، دیده می شود.
پس از مرحله سوم، اعصاب محیطی بیمار به تدریج و مکررا تخریب می شود؛ در نتیجه بیمار دچار بی حسی، تحلیل بافت های عضلانی دست و پا و درد های شدید خواهد شد.
کرایوگلوبولینمی
کرایوگلوبولین نوعی پروتئین غیر طبیعی است. زمانی که این پروتئین در خون وجود داشته باشد، فرد دچار بیماری کرایوگلوبولینمی خواهد شد. این بیماری با عفونت های ناشی از بیماری هپاتیت C مرتبط است و باعث التهاب و ضخیم شدن رگ های خونی می شود.
علائمی که بیماران مشاهده می کنند، بستگی به نوع بیماری و اندام های درگیر آن، دارد. معمولا بیماران علائم زیر را تجربه می کنند:
- مشکلات تنفسی؛
- خستگی و بی حالی؛
- گلومرولونفریت (التهاب رگ های خونی کوچک در کلیه ها)؛
- درد در مفاصل؛
- درد های عضلانی؛
- پورپورا (لکه های بنفش به هم چسبیده بر روی پوست و اندام ها و غشاهای مخاطی)؛
- سفید شدن انگشتان دست پا در اثر سرما؛
- زخم های پوستی.
آرتریت سلول غول آسا (آرتریت گیجگاهی)
این بیماری باعث بروز التهاب در دیواره عروق، به خصوص در ناحیه پیشانی، می شود. شایع ترین علائم آن عبارتند از:
- سردرد؛
- درد در قسمت شانه؛
- درد در اطراف باسن؛
- درد در فک بعد از جویدن غذا؛
- تب؛
- تار شدن دید.
علائمی که معمولا در تعداد کمی از بیماران دیده می شوند؛ عبارتند از:
- حساسیت پوست سر؛
- سرفه؛
- گلودرد؛
- بروز درد در زبان؛
- کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل؛
- افسردگی؛
- درد در بازوها در هنگام ورزش.
پورپورای هنوخ شوئن لاین
در اثر این بیماری، مویرگ های پوست، کلیه ها، باسن و اندام های تحتانی، دچار التهاب می شوند. گاهی اوقات بیماران دچار ورم مفاصل و درد و گرفتگی در ناحیه شکم می شوند. شایع ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- جوش های پوستی که شبیه به کبودی های کوچک یا لکه های قرمز هستند و روی باسن، آرنج و پاها دیده می شوند؛
- درد در مفاصل، به خصوص در ناحیه زانوها و مچ پا؛
- دل درد؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- اسهال؛
- در صورت التهاب مویرگ های روده و کلیه ها، خون در مدفوع و ادرار بیمار دیده می شود.
بیماری کاوازاکی
این بیماری یک سندرم نادر است که بیشتر در کودکان زیر 5 سال دیده می شود و علت بروز آن مشخص نیست.
بیماری کاوازاکی باعث ایجاد التهاب در دیواره عروق خونی، از جمله شریان های کرونر خون که خون را به عضله قلب می رساند، می شود.
علائم این بیماری عبارتند از:
- تب زیاد؛
- قرمزی چشم ها (ورم پرده ملتحمه)، لب و غشای مخاطی دهان، لثه؛
- ورم غدد گردن؛
- بروز جوش های قرمز روشن در دست و پاها.
آرتریت تاکایاسو (سندرم قوس آئورت)
این بیماری، نوع نادری از بیماری واسکولیت است که باعث التهاب رگ های بزرگ بدن که خون را از قلب به بدن می رسانند ( آئورت و رگ های اصلی ریه) می شود.
مبتلایان به آرتریت تاکایاسو، معمولا دچار درد در بازو یا قفسه سینه و فشار خون بالا می شوند. بالا رفتن فشار خون احتمال سکته مغزی و نارسایی قلبی را افزایش می دهد.
گرانولوماتوز وگنر (گرانولوماتوز همراه با پلی آنژئیت)
بیماری گرانولوماتوز وگنر، باعث ایجاد التهاب و آسیب رسیدن به رگ های خونی اندام هایی مانند: ریه ها، کلیه ها و دستگاه تنفسی فوقانی می شود.
در صورتی که این بیماری کنترل نشود، می تواند زندگی بیمار را به خطر بیندازد. درمان آن شامل داروهایی می شود که سیستم ایمنی بدن را سرکوب و از پیشرفت این بیماری جلوگیری می کنند.
خوشبختانه این بیماری به درمان دارویی به خوبی جواب می دهد و بیماران می توانند بدون نگرانی از پیشرفت دوباره آن، درمان دارویی خود را برای مدت طولانی ادامه دهند.
البته ممکن است داروهایی که برای متوقف کردن پیشرفت این بیماری تجویز می شوند، برای بعضی از بیماران مناسب نباشد و جان آن ها را به خطر بیندازد؛ به همین دلیل مهم است که پزشک با توجه کامل، درمان مناسب را تجویز کند.
گلومرولونفریت سریع پیشرونده
این بیماری، نوعی سندرم کلیه است که در صورت عدم درمان می تواند منجر به نارسایی حاد کلیوی شود. عوارض این بیماری، به نوع التهاب رگ ها (واسکولیت) بستگی دارد. رایج ترین عوارض آن عبارتند از:
- آسیب دیدگی اعضای بدن: مسدود بودن رگ ها و نرسیدن اکسیژن و خون کافی به اندام ها، منجر به آسیب به آن ها می شود.
- بازگشت مجدد: حتی اگر درمان موفقیت آمیز باشد، ممکن است بیماری دوباره برگردد. به همین دلیل برخی از بیماران به درمان های طولانی مدتی نیاز دارند.
علت ابتلا به واسکولیت
زمانی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به رگ های خونی خود حمله کند، فرد دچار بیماری واسکولیت می شود. محققان هنوز علت اصلی این اتفاق را نمی دانند؛ اما برخی از محرک های این بیماری را شناسایی کرده اند. این محرک ها عبارتند از:
- ابتلا به عفونت؛
- ابتلا به برخی از سرطان ها؛
- بروز برخی اختلالات در سیستم ایمنی بدن؛
- عکس العمل های آلرژیتیک بدن نسبت به ماده ای خاص.
پس از آنکه رگ های خونی درگیر بیماری واسکولیت می شوند، دچار التهاب شده که این التهاب باعث بروز موارد زیر می شود:
- ضخیم شدن دیواره رگ های خونی؛
- باریک شدن رگ های خونی؛
- کاهش جریان خون.
بعد از کاهش جریان خون و نرسیدن اکسیژن و مواد کافی به بافت های بدن، در رگ های خونی احتمال لختگی وجود دارد. در صورتی که رگ های خونی باریک شوند، ممکن است برآمدگی هایی در عضو آسیب دیده ظاهر شود.
تشخیص بیماری واسکولیت
آزمایش خون
تست خونی که از افراد برای تشخیص بیماری واسکولیت گرفته می شود، شامل موارد زیر است:
- آزمایش سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR): در این آزمایش، سرعت ته نشین شدن گلبول های قرمز خون در یک ساعت را اندازه گیری می کنند. اگر سرعت ته نشینی سریعتر از حد طبیعی باشد، ممکن است فرد دچار یک نوع بیماری التهابی باشد.
- پروتئین واکنشی سی (CRP): اگر میزان این تست بالاتر از حد معمول CRP خون باشد، نشان دهنده وجود التهاب در بدن است.
- شمارش پلاکت ها: پلاکت ها، سلول های خاصی در خون هستند که برای متوقف کردن خونریزی، به هم متصل می شوند. این سلول ها بخشی از سیستم انعقاد خون ما هستند.
- شمارش کامل سلول های خونی و آنتی بادی های ضد سیتوپلاسم نوتروفیل.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار برای مشخص کردن مشکلات کلیوی تجویز می شود. این آزمایش میزان پروتئین موجود در ادرار و گلبول های قرمز احتمالی را نشان می دهد.
تصویربرداری
با استفاده از روش های تصویر برداری از بدن، مانند: اشعه X، سونوگرافی، اسکن CT یا اسکن MRI، شریان های بزرگتر از حد معمول و شاخه های آنها را بررسی می کنند.
آنژیوگرام
در روش آنژیوگرام، با استفاده از یک لوله باریک و انعطاف پذیر (یا سوند)، رنگ مخصوصی را به درون رگ های خونی تزریق می کنند. سپس با اشعه ایکس از بدن عکس می گیرند. با استفاده از این روش، رگ های خونی بهتر در تصاویر دیده می شوند و پزشک می تواند رگ های ملتهب را شناسایی کند.
بیوپسی
در این روش، پزشک نمونه کوچکی از رگ خونی مبتلا به واسکولیت را برای بررسی دقیق تر در آزمایشگاه، از بدن بیمار خارج می کند.
درمان بیماری واسکولیت
پزشک بعد از معاینه و تشخیص اندام ها و عضو های درگیر این بیماری، درمان مناسب را در نظر می گیرد. درمان این بیماری به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل: نوع واسکولیت، شدت علائم، سن و وضعیت سلامتی بیمار می شود.
حتما بخوانید: آنژین (حملات قلبی) و هرآنچه که لازم است در مورد آن بدانید
گاهی اوقات دیده شده که این بیماری، مانند بیماری “پورپورای هنوخ شوئن لاین” (التهاب مویرگ ها)، بدون اینکه هیچ درمان خاصی، بهبود یافته است.
برخی از داروهایی که برای واسکولیت به بیماران تجویز می شوند؛ عبارتند از:
استروئیدها
داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب استفاده می شوند. برای مثال از داروهایی مانند: پردنیزون یا متیل پردنیزولون برای درمان واسکولیت استفاده می کنند.
البته نباید فراموش کنید که این احتمال وجود دارد که اگر بیمار برای مدت طولانی از این داروها استفاده کند، به عوارض جانبی آن ها دچار می شود. این عوارض عبارتند از:
- افزایش وزن؛
- دیابت؛
- پوکی استخوان (نازک شدن بافت استخوان ها).
داروهای تقویت سیستم ایمنی
در صورتی که درمان استروئیدی جواب ندهد، ممکن است پزشک تشخیص دهد که بیمار، داروهای سیتوتوكسیك را استفاده کند.
این داروها مانع فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن و ایجاد التهاب ناشی از آن می شوند که عبارتند از:
- آزاتیوپرین؛
- سیکلوفسفامید.
