هیپوترمی به عارضه ای گفته می شود که در نتیجه ابتلا به آن دمای بدن به پایین تر از 35 درجه سانتی گراد می رسد. این عارضه در دسته موارد اورژانسی قرار دارد.
در نتیجه این اتفاق، فرد یخ زده، پوست کم رنگ می شود، حرف هایی که می زند واضح نیستند و ضربان قلب هم بالا می رود.
هیپوترمی خفیف، متوسط و شدید است. حتی موارد خفیف آن هم یک وضعیت اورژانسی تلقی می شود و اگر هر کدام از علائم که در ادامه می گوییم را در خود یا اطرافیان مشاهده کردید، باید فورا با اورژانس تماس بگیرید.
در این مقاله از سایت دکتر چک می خواهیم درباره دلایل، روش های درمان، علائم، روش های پیشگیری، تشخیص و موارد مرتبط با این عارضه صحبت کنیم.
هیپوترمی چیست؟
هیپوترمی که با نام سرما زدگی هم شناخته می شود، به عارضه ای گفته می شود که در نتیجه آن دمای بدن به کم تر از 35 درجه سانتی گراد می رسد. هیپوترمی در دسته عارضه های اورژانسی قرار می گیرد.
زمانی که دمای بدن فرد کم می شود، بدن و مغز نمی توانند به درستی وظایف خود را انجام دهند. معمولا زیاد موارد خفیف این عارضه را مشاهده می کنیم، به ویژه در میان افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند.
این عارضه چه افرادی را تهدید می کند؟
با این که هر فردی ممکن است دچار هیپوترمی شود اما بعضی از افراد به واسطه بعضی از شرایط بیشتر در معرض آن قرار می گیرند. بیشتر این گروه ها در معرض تجربه هیپوترمی قرار دارند:
بزرگسالان
همزمان که سن بیشتر می شود، توانایی کنترل دمای بدن هم کمتر می شود. بزرگسالان انرژی کمتری دارند (که از همین انرژی هم برای گرم کردن بدن استفاده می شود) زیرا فعالیت آن ها نسبت به جوانان کم تر است.
نوجوانان
به این خاطر که میزان کالری (انرژی) مصرفی نوجوانان از بزرگسالان بیشتر است و موقع بازی اصلا متوجه کم شدن انرژی خود نمی شوند، بیشتر در معرض هیپوترمی قرار دارند.
کودکان
دمای بدن کودکان سریع تر از دمای بدن بزرگسالان کم می شود زیرا انرژی ذخیره برای افزایش دمای بدن نداشته و حتی با خوابیدن در محیط های سرد نیز بیشتر این عارضه را تجربه می کنند.
علائم هیپوترمی در کودکان شامل سرد شدن پوست، قرمز شدن پوست، عدم فعالیت و افت دمای بدن به زیر 35 درجه سانتی گراد می شود.
افراد بی تجربه ای که دنبال هیجان هستند
افراد بی تجربه ای که عاشق هیجان هستند، مثلا کوهنوردان که تجهیزات کافی مخصوص سرما نداشته و در محیط های سرد قرار می گیرند نیز در خطر هستند.
افرادی که در مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر زیاده روی می کنند
مشروبات الکلی باعث بزرگ شدن رگ های خونی شده و از این رو، گرما با سرعت بیشتری سطح پوست را ترک می کند. در نتیجه مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر، فرد نسبت به سرما بی حس شده و نمی تواند متناسب با محیط لباس بپوشد.
افراد بی خانمان
از آن جایی که این دسته از افراد سرپناه و لباسی مناسب ندارند، بیشتر در معرض هیپوترمی قرار دارند.
افرادی که مشکلات روانی دارند
افرادی که زوال عقل داشته یا دچار سایر اختلالات روانی هستند، نمی توانند سرد یا گرم بودن محیط را متوجه شده و به همین خاطر در خطر هستند.
افراد مبتلا به بیماری های خاص
افراد مبتلا به یک سری از بیماری های خاص بیشتر در معرض هیپوترمی قرار دارند. این بیماری ها شامل پرکاری تیروئید، هیپوگلیسیمی، کم کاری هیپوفیز، شوک، سپتیسمی، بی اشتهایی عصبی، بیماری پارکینسون، نوروتراپی ترجیحی و آسیب دیدگی نخاع می شود.
مصرف دارو
داروهایی که با مصرف آن ها بدن نمی تواند نسبت به سرما واکنش نشان دهد شامل داروهای مسکن، داروهای بیهوشی، افیون ها، آنتی‌سایکوتیک آتیپیک و کلونید می شوند.
دلایل ابتلا به هیپوترمی
بعد از قرار گرفتن در محیطی سرد یا خیس افراد دچار هیپوترمی می شوند. زمانی که در محیط سرد قرار می گیرید، بدن از انرژی بیشتری برای گرم کردن شما استفاده می کند.
اما اگر این مدت زمان خیلی طولانی شود، بدن تمام انرژی ذخیره خود را استفاده کرده و دمای بدن کم کم پایین می آید. البته این را هم باید در نظر داشته باشید که حتی مواقعی که دمای هوا بیشتر از 35 درجه سانتی گراد است هم احتمالا بروز این عارضه وجود دارد.
به بیان ساده تر، فرد در شرایطی دچار هیپوترمی می شود که انرژی تولیدی بدن بیشتر از انرژی مصرفی شود.
هیپوترمی چه علائمی دارد؟
علائم هیپوترمی خفیف (دمای بدن بین 35 تا 32 درجه سانتی گراد باشد) عبارت اند از:
- لرزش و بهم خوردن دندان ها؛
- خستگی مفرط؛
- بی دقتی، کم شدن سرعت حرکات و واکنش های بدن؛
- خواب آلودگی؛
- ضعیف شدن نبض؛
- بالا رفتن ضربان قلب؛
- نفس نفس زدن؛
- رنگ پریده شدن پوست؛
- سردرگمی و عدم آگاهی؛
- تکرر ادرار.
علائم هیپوترمی متوسط (یعنی زمانی که دمای بدن بین 32 تا 28 درجه سانتی گراد شود) عبارت اند از:
- کم شدن سرعت تنفس و ضربان قلب؛
- به زبان آوردن کلمات نامشخص؛
- کاهش عملکرد ذهن؛
- تب و ارز؛
- آبی رنگ شدن پوست؛
- سفت شدن ماهیچه ها؛
- بزرگ شدن مردمک چشم؛
- ریتم نامنظم قلب؛
- کم شدن فشار خون؛
- کند شدن عکس العمل های بدن؛
- از دست دادن هوشیاری.
علائم هیپوترمی وخیم (یعنی زمانی که دمای بدن از 28 درجه سانتی گراد کم تر شود) عبارت اند از:
- کم شدن فشار خون؛
- جمع شدن مواد مایع در ریه ها؛
- عکس العمل نشان ندادن؛
- کم شدن ادرار؛
- متوقف شدن ضربان قلب؛
- کما که احتمال مرگ را زیاد می کند؛
- کما.
هیپوترمی را چگونه تشخیص می دهند؟
پزشک با بررسی دمای بدن و علائم بیمار می تواند این عارضه را تشخیص دهد. سپس مشخص می شود که هیپوترمی خفیف، متوسط یا شدید است.
معمولا پزشک از بیمار می خواهد آزمایش خون را هم انجام داده تا این موارد مشخص شود:
- قند خون؛
- میزان الکترولیت های موجود در بدن مثل سدیم و پتاسیم؛
- میزان ترکیباتی که نشان دهنده فعالیت کلیه ها هستند.
بیمار برای بررسی وضعیت قلب باید آزمایش الکتروکاردیوگرام را هم انجام دهد. علاوه بر این، انجام آزمایش های تصویر برداری مثل اشعه ایکس برای بررسی تاثیرات ناشی از سکته یا آسیب دیدگی که باعث افزایش مدت زمان سردی بدن شده اند هم لازم است.
ممکن است پزشک آزمایش های دیگری با هدف تشخیص عواقب و دلایل اصلی بروز هیپوترمی نیز تجویز کند.
چه روش هایی برای درمان این عارضه وجود دارد؟
اولین قدم برای درمان فردی که مشخص شده است دچار هیپوترمی است، انتقال دادن او به محیطی گرم و خشک، عوض کردن لباس های خیس و پوشیدن ژاکت، کلاه و استفاده از پتو است.
زمانی که هیپوترمی شدیدتر است، پزشک این کارها را انجام می دهد:
- سرم زده و مایعات گرم را به بدن تزریق می کند.
- از طریق ماسک یا لوله تنفسی به بیمار اکسیژن منتقل می کند.
- از یک دستگاه برای کم گردن خون و پمپ کردن آن به بدن استفاده می کند.
آیا درمان این عارضه، عوارض جانبی هم به دنبال دارد؟
روش هایی که برای درمان این عارضه استفاده می شوند، معمولا عوارض جانبی ندارند. اگر بیمار در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرد، پزشک وضعیت او را از نزدیک زیر نظر دارد.
عواقب هیپوترمی
اگر فرد علائم گفته شده را در خودش مشاهده کند اما باز هم برای درمان اقدامی نکند، قلب از کار افتاده و فرد جانش را از دست می دهد.
آیا راه هایی هم برای پیشگیری وجود دارد؟
زمانی که هوا سرد است باید کلاه و لباس گرم بپوشید. کهنسالان و کودکان نیز باید لباس های بیشتری بپوشند. به طور کلی، این راهکارها توصیه می شود:
- سعی کنید لباس گرم نزدیک تان داشته باشید.
- دمای خانه باید بیشتر از 38 درجه سانتی گراد باشد.
- هر وقت احساس سرما کردید راه بروید تا دمای بدن بالا برود.
- نوشیدنی و خوراکی های گرم بخورید.
- لباس مناسب فضای باز بپوشید، مثل کلاه، کت و ژاکت.
- اگر مجبور هستید در بیرون کار کنید، بعد از چند دقیقه برای استراحت داخل خانه بروید.
بهتر است در ماشین هم وسایل کمک اولیه را قرار دهید که شامل این تجهیزات می شود:
- کیسه خواب و پتو.
- خوراکی های پرکالری.
- لباس اضافه.
- محفظه آب.
- کبریت ضد آب.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر احتمال می دهید علائم گفته شده را دارید، باید فورا با اورژانس تماس بگیرید.
در زمانی که منتظر رسیدن اورژانس هستید، بیمار را به آرامی به داخل فضایی بسته منتقل کنید. حرکات تند و تکان دادن سریع بدن باعث افزایش ضربان قلب شده که خطرناک است. به آرامی لباس های خیس فرد را درآورده، لباس گرم تنش کنید یا در صورت امکان، پتو رویش بکشید.
