مولتیپل میلوما یا سرطان میلوم متعدد به سرطان سلول های پلاسما در مغز استخوان گفته می شود. از جمله علائم این سرطان می توان به استخوان درد، شکستگی، کم خونی و موارد دیگر اشاره کرد که آن ها را بررسی می کنیم.
زمانی فرد به این سرطان مبتلا می شود که رشد سلول های پلاسما موجود در مغز استخوان از کنترل خارج شده و دیگر جایی برای سلول های سالم باقی نگذارند. در نتیجه این وضعیت، تعداد سلول های خونی کم شده و به استخوان آسیب می رسد.
میلوم متعدد یک نوع سرطان خیلی رایج نیست و ریسک ابتلا به این نوع سرطان در طول عمر خیلی خیلی کم است.
در این مقاله از سایت دکتر چک تصمیم گرفتیم تا درباره سرطان میلوم متعدد، دلایل ابتلا، علائم، فاکتورهای خطرناک، تشخیص و درمان صحبت کنیم.
سرطان میلوم متعدد چیست؟
سرطان میلوم متعدد به یک نوع سرطان خونی نادر گفته می شود که سلول های پلاسما را هدف قرار می دهد. سلول های پلاسما در اصل به سلول های سفید خون و بخشی از سیستم ایمنی بدن گفته می شود.
سلول های پلاسما (که گاهی اوقات به آن ها سلول های B هم گفته می شود) مسئول تولید آنتی بادی ها هستند. این آنتی بیوتیک ها که به آن ها ایمونوگلوبولین ها گفته می شود، در مبارزه با عفونت نقش دارند.
زمانی فرد به این سرطان مبتلا می شود که سلول های سالم به سلول های غیرطبیعی تبدیل شده که تکثیر می شوند و آنتی بادی های غیرطبیعی به نام پروتئین های M را تولید کنند. این تازه شروع راه است و فرد با مشکلات زیادی مواجه می شوند که استخوان ها، کلیه ها و توانایی بدن در تولید گلبول های سفید و قرمز و پلاکت ها را هدف قرار می دهد.
علائم سرطان میلوم متعدد
این سرطان الزما همیشه با علائم همراه نیست، به ویژه وقتی که در فاز اول قرار داشته باشد. اگر علائمی هم در خود مشاهده کنید، شامل این موارد می شود:
- درد استخوان؛ که معمولا در قسمت دنده ها، ستون فقرات و لگن احساس می شود.
- شکستگی استخوان؛ به این خاطر که استخوان ها ضعیف می شوند.
- کم خونی؛ به این خاطر که تعداد گلبول های قرمز خون کم می شود، در نتیجه فرد با خستگی مفرط، ضعف، تنگی نفس و سرگیجه مواجه می شود.
- تغییر در ادرار؛ مثل کاهش ادرار که یکی از علائم آسیب دیدن کلیه ها است.
- افزایش میزان خونریزی یا کبود شدن راحت بدن؛ به این خاطر که تعداد پلاکت های خون کم می شود.
- فرد مدام به عفونت مبتلا می شود زیرا تعداد گلبول های سفید خون کم شده است.
- خستگی مفرط؛
- حالت تهوع؛
- یبوست.
هایپرکلسمی که به افزایش میزان کلسیم در خون گفته می شود، منجر به آسیب دیدن استخوان در سرطان میلوم متعدد می شود.
اگر هایپرکلسمی پیشرفت کند، حسابی زندگی فرد را به خطر می اندازد. از این رو، بلافاصله بعد از مشاهده هر کدام از این علائم باید فورا با پزشک صحبت کنید:
- افزایش میزان تشنگی؛
- از دست دادن اشتها؛
- افزایش دفع ادرار؛
- سردرگمی یا مشکل در فکر کردن؛
- بیقراری؛
- حالت تهوع و استفراغ.
فرد چگونه به این سرطان مبتلا می شود؟
پزشکان و دانشمندان علت اصلی ابتلا به این سرطان را هنوز نمی دانند اما بعضی از دلایل احتمالی عبارت اند از:
1. جهش های ژنتیکی
دانشمندان به روابطی میان جهش یا تغییر آنکوژن ها (سلول های تحریک کننده رشد) و سرطان میلوم متعدد پی برده اند. علاوه بر این، به این نتیجه رسیده اند که تمام قسمت های خاص یک کروموزوم در بدن افراد مبتلا به این نوع سرطان وجود ندارد.
2. فاکتورهای محیطی
ارتباط قابل توجهی میان ابتلا به این سرطان و تماس با مواد رادیو اکتیو یا ذرات شیمیایی، کود یا عامل پرتقالی رنگ وجود دارد.
3. ابتلا به بیماری التهابی
از جمله بیماری های التهابی می توان به بیماری قلبی، دیابت نوع دو و رماتیسم مفصلی اشاره کرد.
4. ابتلا به چاقی مفرط
وقتی وزن از شرایط نرمال و کنترل خارج شود، فرد به چاقی مفرط مبتلا شده و به طبع آن از حملات سرطان میلوم متعدد هم در امان نخواهد بود.
سایر دلایلی که نقشی در ابتلا به این سرطان دارند عبارت اند از:
- داشتن 65 سال سن یا بیشتر.
- این بیماری بیشتر در آقایان دیده می شود.
- نژاد زیرا میلوم متعدد بیشتر در میان مردم آمریکایی آفریقایی دیده می شود و آمریکایی های سفید پوست خیلی مبتلا نمی شوند.
- اگر یکی از اعضای خانواده به این سرطان مبتلا باشد، احتمال ابتلا دیگر اعضا بیشتر می شود.
- ابتلا به بیماری هایی که به سلول پلاسما مربوط می شود مثل پلی نوروپاتی و پلاسماسیتوم خارج مغز استخوان.
تشخیص مولتیپل میلوما
در صورتی که بیمار هیچ گونه علائمی بروز ندهد اما مشکوک به ابتلا به این سرطان باشد، پزشک برای تشخیص سرطان انجام آزمایش خون یا ادرار را توصیه می کند. میزان پروتئین M موجود در خون این بیماران بیشتر از میزان نرمال است.
پزشکان از روش های دیگری هم برای تشخیص این سرطان و تعیین مرحله آن استفاده می کنند. این تست ها عبارت اند از:
1. آزمایش شمارش کامل خون
این آزمایش به منظور بررسی گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها انجام می شود.
2. تست های شیمی خون
در این آزمایش ها می توان ترکیبات خاصی که نشان دهنده ابتلا به این سرطان هستند را مشاهده کرد؛ مثلا سطح کلسیم زیاد می شود، سطح آلبومین کم می شود و به طبع آن، سطح کراتین بدن زیاد می شود.
3. آزمایش خون
با هدف اندازه گیری میزان لاکتات دهیدروژناز آزمایش خون انجام می شود. زمانی که میزان این ماده بیشتر باشد، نشان می دهد سرطان پیشرفت کرده است.
4. آزمایش ادرار
هدف از انجام آزمایش ادرار، تشخیص میزان پروتئین میلوم در خون است.
5. آزمایش ایمونوگلوبولین ها و الکتروفورز
با کمک این آزمایش می توان میزان پروتئین های مختلف در خون را اندازه گیری کرد.
6. بافت برداری از مغز استخوان
در این روش نمونه ای از مایع مغز استخوان یا مایع استخوان لگنی برای انجام آزمایش زیر میکروسکوپ برداشته می شود تا اگر سلول غیرطبیعی وجود داشت، مشخص شود.
7. بافت برداری با سوزن هسته
در این روش از یک سوزن بلند برای برداشتن نمونه ای از یک بافت بزرگ تر استفاده می شود.
8. آزمایش های تصویر برداری
از جمله این آزمایش ها می توان به سی تی اسکن، ام آر آی یا پت اسکن اشاره کرد. با این آزمایش ها می توان سرطانی بودن یا میزان پیشرفت سرطان را مشخص کرد.
9. آزمایش اشعه ایکس از استخوان
هدف از این آزمایش بررسی سلامت استخوان است.
درمان سرطان میلوم متعدد
اگر بیمار در مراحل اولیه باشد و هیچ گونه علائمی مشاهده نکرده باشد، ممکن است نیاز نباشد فورا زیر تیغ جراحی برود! وقتی هیچ گونه علائمی مشاهده نشده باشد، رد پای نوع دیگری از این سرطان به نام SMM وجود دارد.
این نوع از سرطان به استخوان ها یا اندام های بدن آسیب نمی زند و تعداد گلبول های خون و سطح کلسیم معمولی بوده و کلیه هم خیلی خوب کارش را می کند. در این صورت، پزشکان از نزدیک وضعیت بیمار را زیر نظر دارند تا هر وقت بیماری به میلوم متعدد پیشرفت کرد، فورا درمان شود.
با توجه به میزان پیشرفت سرطان و وضعیت عمومی فرد، مشخص می شود که فرد صلاحیت دریافت سلول بنیادی را دارد یا نه.
وقتی بیماری در مرحله اول باشد، پزشکان ابتدا از این روش ها استفاده می کنند:
- شیمی درمانی؛
- درمان هدفمند همراه با مصرف داروهایی مثل بورتزومیب، کارفیلزومیب یا داراتومومب؛
- ایمن درمانی همراه با مصرف داروهایی از قبیل لنالیدومید.
- مصرف کورتیکواستروئیدها.
در فاز دوم درمان، پزشکان می خواهند سلول های باقی مانده میلوم متعدد را نابود کنند.
بعد از فاز اول درمان، بیمار باید تحت درمان نگهدارنده قرار بگیرد که این درمان شامل موارد زیر می شود:
- شیمی درمان؛
- ایمن درمانی همراه با مصرف داروهایی از قبیل لنالیدومید؛
- داروهای کورتیکواستروئیدی؛
- درمان هدفمند همراه با مصرف داروهایی مثل بورتزومیب یا ایکسازومیب.
آیا این سرطان کشنده است؟
هیچ راهی برای درمان قطعی و دائم این سرطان وجود ندارد. روش های درمانی موجود صرفا برای افزایش عمر بیمار هستند اما خوشبختانه با روش های امروزی می توان این مدت زمان را بیشتر و علائم ناشی از آن را تا حدودی کنترل کرد.
آیا می توان از مولتیپل میلوما پیشگیری کرد؟
هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از ابتلا به این سرطان وجود ندارد. با این وجود پزشکان و دانشمندان همچنان در حال تحقیق هستند و ممکن است خیلی زود روش هایی پیدا شوند.
