سندرم شوگرن چیست؟
سندرم شوگرن نوعی بیماری خود ایمنی است که نظم سیستم ایمنی بدن را از بین برده و به جای حمله به باکتری ها یا ویروس ها، به سلول های سالم حمله می کند. گلبول های سفید خون که باید به طور طبیعی از شما در برابر میکروب ها محافظت کنند، به غده های مسئول تولید رطوبت حمله می کنند.
وقتی که این اتفاق بیفتد، این غده ها دیگر نمی توانند اشک و بزاق تولید کرده و بنابراین، چشم ها، دهان و دیگر قسمت های بدن خشک می شوند.
البته این را هم باید در نظر داشته باشید که سندرم شوگرن معمولا با بیماری های خود ایمنی دیگر مثل رماتیسم مفصلی و لوپوس همراه است.
قائدتا بیمار بعد از این که متوجه می شود به بیماری مبتلا شده است که تمام عمر همراهش است، نگران می شود؛ یک بیماری که فرد بیمار به طور مرتب باید تحت مراقبت پزشک قرار داشته باشد.
لطفا این نکته را هم به خاطر داشته باشید که بیشتر بیماران مبتلا به سندرم شوگرن وضعیت جسمانی شان سالم باقی مانده و با مشکلات خطرناک مواجه نمی شوند. اکثر کارهایی که در گذشته انجام می دادید را هم الان می توانید بدون ایجاد تغییر ادامه دهید.
هر فردی در هر سن و سالی ممکن است به این سندرم مبتلا شود اما معمولا بیشتر در افراد 40 ساله و بیشتر دیده می شود. با دکتر چک در ادمه همراه باشید…
علائم سندرم شوگرن
سندرم شوگرن دو نشانه اصلی دارد که عبارت اند از:
خشکی چشم ها: چشم های فرد مبتلا به این سندرم می سوزد، می خارد یا این که فرد احساس می کند سنگ ریزه در چشمش وجود دارد.
خشکی دهان: بیمار احساس می کند دهانش از پنبه پر شده است و از این رو، به سختی می تواند عمل بلع را انجام داده یا صحبت کند.
بعضی از بیماران مبتلا به این سندرم با یک یا چندین مورد از نشانه های زیر نیز مواجه می شوند:
- درد، التهاب و سفتی مفاصل؛
- التهاب غده های بزاقی؛ این غده ها در قسمت پشتی فک و روبروی گوش ها قرار گرفته اند؛
- بروز راش های پوستی یا خشکی پوست؛
- خشکی واژن؛
- سرفه های خشک که ادامه پیدا می کنند؛
- احساس خستگی مفرط برای مدت زمان طولانی؛
- به سختی تمرکز کردن یا به خاطر آوردن مسائل؛
- سردرد؛
- ترش کردن؛
- بی حس یا سوزن سوزن شدن در قسمت هایی از بدن.
دلایل ابتلا به سندرم شوگرن
سندرم شوگرن نوعی اختلال خود ایمنی است و همان طور که در قسمت بالا هم گفتیم، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول ها و بافت های خودی بدن حمله می کند.
دانشمندان هنوز به طور قطعی نمی دانند چرا فرد به سندرم شوگرن مبتلا می شود اما بر این باور هستند که داشتن ژن های مخصوص باعث می شود ریسک ابتلا به این بیماری بیشتر فرد را تهدید کند؛ البته برای بروز این وضعیت باید یک مکانیسم تحریک کننده – مثل یک عفونت که توسط ویروسی خاص یا رشته ای از باکتری ها ایجاد شود – خاص وجود داشته باشد.
مثلا تصور کنید یک ژن معیوب در بدن وجود دارد که به سندرم شوگرن ارتباط دارد و سپس شما به عفونت مبتلا می شوید. سیستم ایمنی بدن واکنش نشان می دهد.
گلبول های سفید بدن به طور طبیعی به مواد آلوده حمله می کنند اما به دلیل این که یک ژن معیوب در بدن تان وجود دارد، این گلبول ها به سلول های سالم در غده های تولید اشک و بزاق حمله می کنند. تا زمانی که علائم بیماری از بین نروند، حملات ادامه دارند.
علاوه بر این که سیستم ایمنی بدن در قدم اول به غده های تولید اشک و بزاق حمله می کند، می تواند به این قسمت ها هم آسیب بزند:
- مفاصل؛
- غده تیروئید؛
- کلیه ها؛
- کبد؛
- ریه ها؛
- پوست؛
- اعصاب.
فاکتورهای خطرناک در ابتلا به سندرم شوگرن
دلایل دیگری هم وجود دارند که شما را بیشتر در معرض ابتلا به این سندرم قرار می دهند که در زیر به آن ها اشاره می کنیم.
سن
معمولا افراد بیشتر از 40 سال به سندرم شوگرن مبتلا می شوند اما کودکان و جوان ترها هم ممکن است دچار این سندرم شوند.
جنسیت
احتمال به سندرم شوگرن در میان خانم ها ده برابر بیشتر از آقایان است.
بیماری های خود ایمنی دیگر
تقریبا نیمی از بیماران مبتلا به سندرم شوگرن، به بیماری های خود ایمنی دیگر، مثل لوپوس و رماتیسم مفصلی هم مبتلا هستند.
درمان سندرم شوگرن
برای کنترل علائم ناشی از این سندرم، بیمار باید تا آخر عمر داروهای مخصوص را مصرف کند. تعدادی از داروهای مخصوص را از داروخانه و بدون نیاز به نسخه پزشک می توان خریداری کرد و در صورتی که این داروها تاثیری نداشته باشند، پزشک داروهای قوی تری را تجویز می کند.
به عنوان مثال، با استفاده از قطره های چشم به نام “اشک مصنوعی” می توان خشکی چشم ها را برطرف کرد. باید این قطره ها به طور منظم در طول روز استفاده شوند.
یک سری از ژل های مخصوص نیز وجود دارد که شب ها موقع خواب در چشم می ریزند. فایده ژل ها این است که به سطح چشم چسبیده و در این صورت، دیگر نیازی نیست مثل قطره های چشم به طور منظم و در دفعات زیاد استفاده شوند.
در صورتی که استفاده از ژل و قطره های مصنوعی باعث بهبود خشکی چشم ها نشود، پزشک داروهای دیگری را تجویز می کند که شامل موارد زیر می شود:
- سیکلوسپورین؛
- لاکریسرت؛
- رستاسیس.
لاکریسرت را با استفاده از وسیله مخصوص معمولا یک یا دو بار در طور روز در چشم قرار می دهند. این دارو به صورت قرص عرضه می شود.
سیکلوسپورین و رستاسیس نیز به صورت قطره عرضه می شوند و باید دو بار در روز استفاده شوند.
روش دیگری که برای درمان خشکی چشم ها وجود دارد، انسداد پلانکتومی است. در این روش پزشک پلاگ هایی را در درون چشم قرار می دهد تا غده های اشک مسدود شوند. در نتیجه، سرعت خروج اشک کم شده و به این معنا است که برای مدت بیشتری در داخل چشم باقی مانده و چشم ها را مرطوب نگه می دارند.
برای درمان خشکی دهان هم پزشک یک سری دارو تجویز می کند که با مصرف این داروها میزان بزاق تولیدی بیشتر می شود. این داروها عبارت اند از:
- سویملین؛
- نوتراسال؛
- پیلوکارپین.
برای دیگر علائم نه چندان شایع سندرم شوگرن هم روش های درمانی دیگری وجود دارد. به طور مثال، اگر دچار عفونت قارچی در قسمت دهان شدید، پزشک یک داروی ضد قارچ تجویز می کند.
برای ترش کردن معده نیز دکتر داروهایی تجویز می کند تا میزان اسید موجود در معده کم شود.
برای درد مفاصل نیز پزشک یک قرص به نام هیدروکسی کلروکوین تجویز می کند. برای درمان مالاریا، لوپوس و رماتیسم مفصلی نیز این دارو تجویز می شود.
در موارد نادر، بیمار یک سری علائم دیگر را هم در سراسر بدن خود مشاهده می کند که شامل درد در ناحیه شکم، تب، بروز مشکلاتی برای کلیه و ریه می شود. پزشک برای درمان این عارضه ها نیز پردنیزون یا نوعی داروی ضد التهابی به نام متوترکسات را تجویز می کند.
عواقب ابتلا به سندرم شوگرن
شایع ترین عواقب ابتلا به سندرم شوگرن، در قسمت چشم ها و دهان دیده می شوند که شامل موارد زیر می شود:
- کرم خوردگی دندان. از آن جایی که بزاق از دندان ها در برابر باکتری های عامل بروز کرم خوردگی محافظت می کند، اگر دهان خشک شود بیشتر در معرض این عارضه قرار می گیرید.
- عفونت های قارچی. بیماران مبتلا به سندرم شوگرن بیشتر از سایر مردم برفک های دهانی را تجربه می کنند.
- مشکلات بینایی. خشکی چشم ها باعث حساس شدن آن ها نسبت به نور، تار شدن دید و آسیب دیدن قرنیه می شود.
عواقب کمتر رایج این سندرم
علاوه بر موارد گفته شده در قسمت بالا، قسمت های زیر نیز ممکن است تحت تاثیر قرار می گیرند:
- ریه ها، کلیه ها یا کبد. در نتیجه بروز التهاب، ممکن است فرد به ذات الریه، برونشیت یا دیگر مشکلات ریوی مبتلا شود. در این شرایط کلیه ها هم درگیر می شوند و عملکردشان دچار اختلال می شود. وقتی سندرم شوگرن کبدها را تحت تاثیر قرار دهد، فرد به هپاتیت یا ناخوشی الکلی جگری مبتلا می شود.
- گره های لنفاوی. تعداد بسیار کمی از مبتلایان به این سندرم به سرطان گره های لنفاوی هم مبتلا می شوند.
