بیماری هاشیموتو نوعی اختلال خود ایمنی است که می‌تواند باعث هیپوتیروئیدیسم یا همان کم کاری تیروئید می‌شود. در موارد نادر، این بیماری باعث ایجاد هایپرتیروئیدیسم یا پر کاری تیروئید نیز می‌شود.
تیروئید، نام غده‌ای پروانه‌ای شکل و کوچک است که در قسمت جلوی گلو قرار دارد. در بدن افرادی که به بیماری هاشیموتو مبتلا هستند:
- آنتی بادی‌هایی از سیستم ایمنی ترشح می‌شوند که به غده تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می‌زنند.
- تجمع بیش از حد گلبول‌های سفید در تیروئید باعث جلوگیری از ترشح هورمون تیروئید می‌شود.
- با از بین رفتن سطح ترشح عادی هورمون‌های تیروئید، سلامت تمام اندام‌های بدن (از جمله قلب) تهدید می‌شود.
این بیماری با نام‌های تیروئیدیت هاشیموتو، تیروئیدیت خود ایمنی یا تیروئیدیت لنفوسیتی نیز شناخته می‌شود. امروز در سایت دکترچک، قصد داریم شما را با تمام جوانب بیماری هاشیموتو آشنا کنیم. با ما همراه باشید…
چند درصد از افراد یک جامعه، به بیماری هاشیموتو مبتلا می‌شوند؟
به طور میانگین، حدود 5 درصد از افراد یک جامعه، به این بیماری مبتلا هستند. احتمال ابتلا به هاشیموتو در زنان 4 الی 10 برابر بیشتر از مردان است. با اینکه این بیماری در سنین نوجوانی یا جوانی دیده می‌شود، اما معمولا شروع علائم آن از سنین 30 الی 50 سالگی است.
در صورت ابتلا به سایر اختلالات خود ایمنی، احتمال درگیر شدن با بیماری هاشیموتو افزایش می‌یابد. اختلالات خود ایمنی که با ابتلا به هاشیموتو رابطه مستقیم دارند، عبارتند از:
- سلیاک: نوعی اختلال گوارشی که باعث آسیب به روده کوچک می‌شود.
- لوپوس: نوعی اختلال مزمن و طولانی مدت که بسیاری از قسمت‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند.
- آرتریت روماتوئید: نوعی اختلال خودایمنی که باعث آسیب به مفاصل می‌شود.
- سندرم شوگرن: نوعی اختلال که باعث خشکی دهان و چشم می‌شود.
- دیابت نوع 1: به دلیل بالا بودن گلوکز (قند خون) رخ می‌دهد و طیف وسیعی از علائم را شامل می شود.
عوارض بیماری هاشیموتو
اکثر افرادی که به بیماری هاشیموتو دچاراند، به کم کاری تیروئید مبتلا می‌شوند. چنانچه کم کاری تیروئید کنترل و درمان نشود، احتمال اینکه بیمار با مشکلات زیر روبرو شود وجود دارد:
- بالا رفتن کلسترول خون؛
- بیماری‌های قبلی و نارسایی قلبی؛
- فشار خون بالا؛
- میگزدم (بیماری نادری که با کاهش عملکرد بدن و تهدید شدن زندگی فرد همراه است).
همچنین، چنانچه کم کاری تیروئید درمان نشود، احتمال اینکه در دوران بارداری مشکلاتی را متوجه مادر و جنین کند، وجود دارد.
علائم بیماری هاشیموتو
در ابتدای بیماری، بدن بسیاری از بیماران، هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهد. زمانی که بیماری پیشرفت می‌کند، ممکن است بیمار یک یا چند علائم از مجموعه علائم کم کاری یا پرکاری تیروئید را مشاهده کند.
برخی از رایج‌ترین علائم کم کاری/پرکاری تیروئید عبارتند از:
- خستگی مفرط؛
- بالا رفتن وزن بدن؛
- عدم تحمل سرما؛
- بروز درد در عضلات و مفاصل؛
- یبوست مزمن؛
- مشکلات گوارشی؛
- اختلال در عملکرد جنسی (در مردان و زنان)؛
- افسردگی؛
- پف صورت و چشم‌ها؛
- مشکل در تمرکز کردن؛
- خشکی پوست و مو؛
- نامنظم یا سنگین شدن قاعدگی؛
- بروز مشکلات در دوران بارداری؛
- کند‌تر شدن ضربان قلب؛
به ندرت دیده می‌شود که در اوایل بیماری، فرد علائم پرکاری تیروئید را مشاهده کند. بزرگ شدن تیروئید و تورم قسمت جلوی گردن که گواتر نامیده می‌شود، از علائم بیماری هاشیموتو به شمار می‌رود. همچنین، آسیب به تیروئید می‌تواند باعث کوچک شدن غده تیروئید و ناپدید شدن گواتر شود.
علت ابتلا به بیماری هاشیموتو چیست؟
با اینکه محققان هنوز علت دقیق ابتلا به بیماری هاشیموتو را نیافته‌اند، اما شواهد و آمار‌ها نشان می‌دهد که این بیماری، در بین اعضای خانواده شایع است. عوامل دیگری که می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند عبارتند از:
- اختلال ژنتیکی؛
- درگیر شدن بدن با برخی از ویروس‌ها (مانند هپاتیت C).
برخی از دلایل کم کاری تیروئید عبارتند از:
- مصرف برخی از داروهایی که برای حل مشکلات سلامت روان تجویز می‌شوند؛
- داروهایی که حاوی ید هستند (این داروها معمولا برای حل مشکل ریتم غیر طبیعی قلب تجویز می‌شوند)؛
- قرار گرفتن در معرض مواد سمی خطرناک (مانند تشعشعات هسته ای).
راه‌های تشخیص بیماری هاشیموتو
برخی از رایج‌ترین راه‌های تشخیص بیماری هاشیموتو عبارتند از:
- معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی: پزشک پس از پرسیدن علائم و سابقه پزشکی بیمار، گردن را معاینه می‌کند تا وجود گواتر را بررسی نماید.
- آزمایش خون: ممکن است پزشک لازم بداند بیمار یک یا چند آزمایش خون را برای بررسی کم کاری تیروئید و تشخیص علت آن، انجام دهد. این آزمایش‌ها برای بررسی هورمون‌های تیروئید T4 (تیروکسین) و T3 (تری یدوتیرونین)، هورمون محرک تیروئید یا TSH و آنتی بادی‌های پراکسیداز تیروئید (TPO) که نوعی آنتی بادی تیروئید است که در اکثر افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو دیده می‌شود، صورت می‌گیرد.
با اینکه معمولا برای تشخیص بیماری هاشیموتو به آزمایشات بیشتری نیاز نیست، اما چنانچه با توجه به علائم، آنتی بادی ضد تیروئید در خون مشاهده نشود، پزشک سونوگرافی را توصیه می‌کند. سونوگرافی می‌تواند گره‌های تیروئیدی که یکی از علت‌های بزرگ شدن تیروئید هستند را نشان دهد.
روش‌های درمان بیماری هاشیموتو
درمان بیماری هاشیموتو به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال، پزشکان قبل از شروع درمان، بررسی می‌کنند که آیا آسیب به تیروئید به اندازه‌ای زیاد است که باعث کم کاری آن شود یا خیر؟
در صورت نداشتن کم کاری تیروئید، پزشکان فقط چکاپ و معاینات منظم را توصیه می‌کنند.
در صورتی که آسیب‌ها به قدری زیاد باشد که فرد دچار کم کاری/پرکاری تیروئید شده باشد، پزشکان درمان ترکیبی که شامل مصرف دارو و تغییر در سبک زندگی می‌باشد را توصیه می‌کنند.
مصرف برخی از غذا‌ها می‌تواند در این شرایط کمک‌کننده باشند. برای مثال، سویا، آب گریپ فروت، قهوه اسپرسو، مولتی ویتامین‌های حاوی کلسیم یا آهن برای بیمارانی که مشکلات تیروئیدی دارند مفید است.
6 الی 8 هفته پس از شروع مصرف دارو، پزشک از بیمار می‌خواهد تا برای بررسی وضعیت، آزمایش خون را انجام دهد. در صورت نیاز، پزشک دوز دارو را تغییر می‌دهد و از بیمار می‌خواهد بعد از مدت زمان مشخص شده، برای آزمایش خون مجدد اقدام کند. در شرایطی که وضعیت بدن در حالت متعادل قرار دارد، آزمایش خون هر 6 ماه یکبار تمدید می‌شود.
به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک، مصرف دارو را قطع نکنید و یا بیشتر از حد تعیین شده، مصرف ننمایید. مصرف بیش از حد داروهای حاوی هورمون تیروئید، می‌تواند منجر به شرایط خطرناکی مانند پوکی استخوان شود.
به شرطی که داروهای خود را در زمان مقرر و در اندازه تعیین شده مصرف نمایید، می‌توانید مانند هر فرد دیگری، زندگی عادی و بی‌خطری داشته باشید.
رژیم غذایی چه تاثیری بر روی بیماری هاشیموتو دارد؟
غده تیروئید، از ید برای ساختن هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کند. افرادی که به بیماری‌های تیروئیدی دچارند، نسبت به مصرف ید حساس هستند و خوردن غذاهایی که حاوی ید زیاد است، می‌تواند باعث بدتر شدن علائم و وضعیت سلامتی‌شان شود.
مصرف مکمل‌های حاوی ید نیز اثر مشابهی دارد. افرادی که به بیماری هاشیموتو مبتلا هستند، می‌بایست نسبت به مصرف ید روزانه خود توجه کرده و از مصرف بیش از حد آن خودداری کنند.
آیا برای درمان بیماری هاشیموتو و کم کاری تیروئید، نیازی به برداشتن تیروئید است؟
خیر! بیماری کم کاری تیروئید و بیماری هاشیموتو با مصرف دارو کنترل می‌شوند و نیازی به انجام جراحی نیست.
سخن پایانی
بیماری هاشیموتو در دسته بیماری‌های خود ایمنی قرار دارد و به طور مستقیم، بر روی عملکرد غده تیروئید تاثیر می‌گذارد. این بیماری، می‌تواند باعث کم کاری تیروئید و در موارد نادر، باعث ابتلای فرد به پر کاری تیروئید شود.
علت بروز این بیماری تاکنون به صورت ناشناخته باقی مانده است، اما محققان با توجه به سابقه خانوادگی بیماران، دریافته‌اند که مشکلات ژنتیکی در بین افراد خانواده و همچنین ابتلا به برخی بیماری های ویروسی، می‌توانند عامل مهمی برای ابتلا به این بیماری باشند.
علائم مختلفی برای بیماری هاشیموتو معرفی شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از خستگی مفرط، عدم تحمل سرما، افزایش وزن بدن، بروز مشکلات گوارشی و بروز مشکلات قلبی. این بیماری با مصرف دارو و تغییر در رژیم غذایی، قابل کنترل است و افرادی که به آن مبتلا هستند، می‌توانند مانند سایر افراد عادی، بدون داشتن هیچ مشکلی به زندگی خود ادامه دهند.
