غده تیروئید در بدن مسئولیت تولید هورمون تیروئید را بر عهده دارد که این هورمون بسیاری از فعالیت های بدن، از جمله: سرعت سوختن کالری در بدن و ضربان قلب را کنترل و تنظیم می کند. بیماری تیروئید باعث می شود که مقدار این هورمون در بدن بسیار کم یا بسیار زیاد شود.
بسته به مقدار هورمونی که این غده تولید می کند، احساس خستگی یا بی حالی خواهید داشت یا این که وزن تان کم یا زیاد می شود.
خانم ها بیشتر از آقایان در معرض ابتلا به بیماری تیروئید قرار دارند. از هر 8 خانم، 1 نفر در طول عمر خود به این بیماری مبتلا می شود.
هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید چیست؟
هیپوتیروئیدیسم به عارضه ای گفته می شود که در نتیجه ابتلا به آن، هورمون تیروئید به میزان کافی در رگ های خونی وجود ندارد و روند سوخت و ساز کند می شود.
وقتی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکرده و در بدن آزاد نکند، فرد دچار این عارضه می شود و تمام بدن تحت تاصیر قرار می گیرد. وقتی که میزان این هورمون در بدن به شدت کم می شود، گفته می شود فرد به میکس ادم مبتلا شده است که تهدیدی برای زندگی انسان محسوب می شود.
در مجموع این عارضه را می توان کنترل کرد و فرد باید به طور منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کند.
چه افرادی دچار کم کاری تیروئید می شوند؟
کم کاری تیروئید سن و سال، جنسیت و ملیت نمی شناسند و همه را درگیر می کند. البته بیشتر در میان خانم های 60 ساله رایج است. و نکته جالب دیگری که وجود دارد این است که خانم ها بعد از یائسگی بیشتر در معرض کم کاری تیروئید قرار دارند.
چه تفاوتی میان کم کاری تیروئید و پر کاری تیروئید وجود دارد؟
تفاوت میان کم کاری و پر کاری تیروئید به میزان هورمون های تولید شده مربوط می شود. در هیپوتیروئیدیسم میزان هورمون تولیدی بسیار کم و در هایپرتیروئیدیسم میزان هورمون تولیدی بسیار زیاد است و بر خلاف هیپوتیروئیدیسم سرعت سوخت و ساز بدن بسیار بالا می رود.
افراد مبتلا به کم کاری تیروئید در برابر سرما و مبتلایان به هایپرتیروئیدیسم در برابر گرما با مشکل مواجه می شوند.
هیپوتیروئیدیسیم با چه علائمی همراه است؟
علائم کم کاری تیروئید معمولا به مرور زمان و در طول سال ها رشد می کنند. این علائم عبارت اند از:
- احساس خستگی کردن (خستگی مفرط)
- بی حس شدن و سوزن سوزن شدن دست ها
- یبوست
- اضافه شدن وزن
- احساس درد در سراسر بدن (که شامل ضعف عضلانی نیز می شود)
- بالاتر رفتن میزان کلسترول خون از حالت طبیعی
- احساس افسردگی کردن
- ناتوانی در تحمل هوای سرد
- خشک شدن موها، ضخیم شدن پوست و موها
- کاهش تمایل به برقراری رابطه جنسی
- فرد همیشه پریود است و خونریزی زیادی دارد
- تغییراتی فیزیکی در صورت ایجاد می شوند (مثلا پلک ها می افتند، چشم ها و صورت هم متورم می شوند)
- صدا آرام تر و گرفته تر می شود
- بیشتر دچار فراموشی می شوید
پزشکان چگونه هیپوتیروئیدیسم را درمان می کنند؟
معمولا برای درمان این عارضه، مقدار هورمونی که بدن دیگر قادر به ساختن آن نیست، از طرف دیگر در بدن جایگزین می شود. معمولا این کار با مصرف دارو انجام می شود و عمدتا داروی لووتیروکسین برای بیماران تجویز می شود. این دارو که به صورت دهانی مصرف می شود، میزان هورمون تیروئید تولیدی در بدن را افزایش می دهد.
با وجود این که کم کاری تیروئید را می توان درمان کرد، اما باید به طور مستمر دارو مصرف کرده تا میزان این هورمون در بدن در طول سال های پیش رو زندگی در سطح طبیعی باقی بماند.
چه اتفاقی می افتد اگر کم کاری تیروئید درمان نشود؟
چنانچه برای درمان کم کاری تیروئید اقدام نکنید، به یک عارضه خطرناک تبدیل شده و زندگی فرد را تهدید می کند و با علائم جدی تر و قابل توجه تری مواجه می شوید؛ این علائم شامل موارد زیر می شود:
- بروز مشکلاتی برای سلامت روانی و ذهنی
- به سختی نفس کشیدن
- دمای بدن در سطح طبیعی باقی نمی ماند
- فرد به مشکلات قلبی مبتلا می شود
- ابتلا به گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
بیماری تیروئید برای خانم ها چه مشکلاتی به وجود می آورد؟
مشکلات مربوط به عادت ماهانه: غده تیروئید چرخه عادت ماهانه را کنترل می کند. کافی است مقدار این هورمون کم یا زیاد شود، عادت ماهانه تان بسیار کم، زیاد یا نامنظم خواهد شد.
علاوه بر این، ابتلا به بیماری های تیروئیدی باعث می شود که عادت ماهانه تان به کلی برای چندین ماه یا بیشتر متوقف شود؛ به این شرایط «آمنوره» گفته می شود.
در صورتی که به بیماری تیروئید مبتلا شوید، غده های دیگر از جمله تخمدان ها هم مبتلا خواهند شد که در این صورت، خانم زودتر از موعد (قبل از 40 سالگی) یائسه خواهد شد.
مشکلات مربوط به باردار شدن: وقتی که بیماری تیروئیدی بر چرخه عادت ماهانه تاثیر بگذارد، بر فرآیند تخمک گذاری هم اثر می کند که همین امر باردار شدن را مشکل می سازد.
مشکلات دوران بارداری: بیماری تیروئید در دوران بارداری باعث خواهد شد که سلامت مادر و جنین به خطر بیفتد.
آیا ابتلا به بیماری تیروئید در بعضی از خانم ها بیشتر است؟
بله، همین طور است. اگر شرایط زیر را دارید، با پزشک خود مشورت کنید یا آزمایش انجام دهید:
- در گذشته مشکل تیروئیدی داشته اید؛
- عمل جراحی یا رادیو درمانی که انجام داده اید، غده تیروئیدتان را تحت تاثیر قرار داده است؛
- گواتر، کم خونی یا دیابت نوع 1 داشته باشید.
توصیه نمی شود که بیشتر خانم ها در خصوص این بیماری، غربالگری انجام دهند!
کدام دسته از بیماری های تیروئیدی بر خانم ها اثر می گذارد؟
- اختلالاتی که باعث هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید) می شوند؛
- اختلالاتی که باعث هایپرتیروئیدیسم (پر کاری تیروئید) می شوند؛
- تیروئیدیتیس، علی الخصوص تیروئیدیسم پس از زایمان؛
- گواتر؛
- برآمدگی تیروئید؛
- سرطان تیروئید.
هایپرتیروئیدیسم چیست؟
هایپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید یعنی غده تیروئید بیش از اندازه هورمون تیروئید تولید می کند. در این صورت سرعت انجام بسیاری از فعالیت های بدن، مثل سوخت و ساز و ضربان قلب زیاد می شود.
هایپرتیروئیدیسم اصلی ترین دلیل ابتلا به بیماری «گریو» است. این بیماری نوعی مشکل مربوط به سیستم ایمنی بدن است.
هایپرتیروئیدیسم چه نشانه هایی به همراه دارد؟
در ابتدا که غده تیروئیدتان پر کار می شود، اصلا هیچ نشانه ای را مشاهده نمی کنید؛ اما با گذشت زمان این نشانه ها کم کم خود را نشان می دهند.
زیاد شدن سوخت و ساز بدن باعث بروز مشکلاتی از جمله موارد زیر می شود:
- کاهش وزن حتی اگر به اندازه سابق یا بیشتر غذا بخورید (این مولفه برای بیشتر افراد صدق می کند نه همه بیماران)؛
- بیشتر از مقدار عادی غذا می خورید؛
- ضربان قلب تان تند یا بی نظم شده یا قلب تان می کوبد؛
- عصبی یا مضطرب هستید؛
- زود اذیت می شوید؛
- به سختی می خوابید؛
- دچار لرزش دست و انگشتان می شوید؛
- تعریق بدن تان زیاد می شود؛
- وقتی اطرافیانتان احساس گرما نمی کنند، شما گرم تان است؛
- ضعیف شدن عضلات؛
- اسهال شدن یا زیاد شدن حرکات روده؛
- کم شدن دفعات عادت ماهانه به نسبت عادی؛
- مشاهده تغییراتی در چشمان خود مثل: برآمدگی چشم ها، قرمز شدن یا سوزش آن ها.
هایپرتیروئیدیسم با زیاد شدن خطر پوکی استخوان همراه است.
در طی بیماری پوکی استخوان، استخوان ها تضعیف شده و به راحتی می شکنند. در حقیقت این عارضه قبل از این که هر کدام از نشانه ها بروز کنند، اتفاق می افتد.
متاسفانه پوکی استخوان بیشتر در خانم هایی یائسه رخ می دهد.
هایپرتیروئیدیسم چگونه درمان می شود؟
گزینه هایی که پزشک برای درمان این شرایط توصیه می کند، کاملا به نشانه ها و دلایل بروز آن بستگی دارد. راه هایی که برای درمان وجود دارد، شامل موارد زیر می شود:
- مصرف دارو
داروهای ضدتیروئیدی: این دسته از داروها از ترشح هورمون تیروئید از غده تیروئید جلوگیری می کنند. مصرف این داروها هیچ آسیب همیشگی و پایداری به این غده وارد نمی کند.
مسدود کننده های بتا: نحوه کار این دسته از داروها هم به این صورت است که باعث بی اثر شدن هورمون تیروئید می شوند.
مصرف این داروها ضربان قلب را کاهش می دهد و علائم دیگر را تا زمانی که یکی از راه های درمانی موثر واقع شوند، درمان می کند. مصرف این داروها هیچ تاثیری بر میزان تولید این هورمون نمی گذارند.
- رادیوادین: در این روش درمانی، سلول های تیروئیدی که مسئول تولید هورمون تیروئید هستند، نابود می شوند. اغلب انجام این روش درمانی باعث پرکاری دائم غده تیروئید می شود.
- عمل جراحی: در عمل جراحی تیروئید، بیشتر یا تمام این غده را از بدن خارج می کنند. در نتیجه این روش، هم مانند روش قبل، باعث پرکاری آن می شود.
تیروئیدیت چیست؟
به التهاب غده تیروئید، تیروئیدیت می گویند. زمانی که سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید می کند که به غده تیروئید حمله کنند، فرد به این بیماری دچار می شود.
دلایلی که باعث تیروئیدیت می شوند، عبارت اند از:
- ابتلا به بیماری های خود ایمنی مثل: دیابت نوع 1 و آرتروز رماتیسمی؛
- عوامل ژنتیکی؛
- عفونت های ویروسی یا باکتریایی؛
- مصرف نوع خاصی از داروها.
تیروئیدیت دو نوع اصلی دارد که شامل: بیماری هاشیموتو و تیروئیدیت پس از زایمان می شود.
گواتر چیست؟
زمانی که غده تیروئید به طور غیرعادی بزرگ شود، می گوییم که فرد گواتر دارد.
گواتر یک عارضه کوتاه مدت است و بدون نیاز به درمان و به خودی خود خوب می شود یا اینکه این بیماری خود نشانه ای از ابتلا به دیگر بیماری های تیروئیدی است که باید درمان شود.
خانم ها، علی الخصوص قبل از یائسگی، بیشتر از آقایان در خطر ابتلا به این بیماری هستند.
بعضی از رایج ترین دلایلی که باعث گواتر می شوند، شامل موارد زیر می شود:
- بیماری هاشیموتو؛
- بیماری گریو؛
- برآمدگی تیروئید؛
- تیروئیدیت؛
- سرطان تیروئید.
معمولا تنها نشانه ای که می گوید فرد گواتر دارد، التهاب گردن است. امکان دارد که این برآمدگی به اندازه ای باشد که آن را به راحتی بتوان دید یا با دست احساس کرد.
وقتی که گواتر بسیار بزرگ شود، با احساس تنگی در گلو، سرفه یا مشکلات بلع یا نفس کشیدن مواجه خواهید شد.
در این شرایط، پزشک با انجام آزمایش تشخیص می دهد که نوع دیگری از بیماری تیروئید، باعث آن شده است یا خیر.
گواتر چگونه درمان می شود؟
وقتی که تیروئیدتان به طور عادی کار می کند و علائم آزار دهنده ای ندارد، به درمان نیاز نیست.
اگر به درمان نیاز داشتید، مصرف دارو کمک می کند تا تیروئیدتان به اندازه اولیه خودش بازگردد. شاید نیاز باشد که با عمل جراحی بخشی یا قسمت بیشتر این غده را خارج کرد.
برآمدگی تیروئید چیست؟
برآمدگی تیروئید به التهاب یک قسمت از غده تیروئید گفته می شود. این برآمدگی ممکن است سفت و تو پر بوده یا این که با خون یا مایع پر شده باشد. همین طور امکان دارد که تنها یک برآمدگی یا چندین برآمدگی وجود داشته باشد.
برآمدگی های تیروئید کاملا طبیعی هستند و در آقایان، ۴ برابر بیشتر از خانم ها دیده می شود. با وجود این، محققان علت اینکه این برآمدگی ها در تیروئیدهای نرمال شکل می گیرند را نمی دانند.
برآمدگی تیروئید چه نشانه هایی به همراه دارد؟
بیشتر این برآمدگی ها هیچ علامتی به همراه ندارد و سرطانی نیستند. بعضی از این برآمدگی ها هورمون تیروئید بسیار زیادی تولید می کنند که هایپرتیروئیدیسم می شود.
گاهی اوقات این برآمدگی ها به اندازه ای بزرگ می شوند که قورت دادن غذا و نفس کشیدن را با مشکل مواجه می کنند. تقریبا یک سوم این برآمدگی ها را خود بیماران و یک سوم دیگر را پزشکان و یک سوم باقی را تصویر برداری از گردن مشخص می کند.
اغلب، خودتان هم می توانید این برآمدگی را مشاهده کرده یا لمس کنید.
جلوی آینه بایستید و چانه تان را بالا ببرید، هر دو طرف نای تان زیر قسمت سیب آدم ( غضروف گردن) را بررسی کنید تا ببینید برآمدگی وجود دارد یا خیر. اگر با قورت دادن غذا، این برآمدگی بالا- پایین شود، احتمالا تیروئیدتان برآمده شده است. باید به مراکز درمانی مراجعه کنید تا پزشک آن را بررسی کند.
برآمدگی تیروئیدی چگونه درمان می شود؟
راه های که برای درمان این برآمدگی ها وجود دارد به نوع برآمدگی یا برآمدگی های موجود بستگی دارد. راه هایی که برای درمان این عارضه وجود دارد عبارتند از:
- زیر نظر گرفتن و منتظر بودن: در صورتی که این برآمدگی سرطانی نباشد، پزشک تنها تصمیم می گیرد که این وضعیت را به دقت زیر نظر داشته باشد.
در چنین شرایطی باید آزمایش های جسمانی، آزمایش خون و شاید آزمایش های فراصوت تیروئید را به طور منظم انجام دهید. اگر این برآمدگی تغییری نکند، به انجام دیگر روش های درمانی نیاز ندارد.
- عمل جراحی: برآمدگی هایی که خیلی بزرگ شده اند و برای نفس کشیدن و قورت دادن مشکل به وجود آورده اند یا این که سرطانی هستند را باید با عمل جراحی خارج کرد.
- رادیوادین: این نوع از درمان تنها در صورتی موثر است که این برآمدگی ها مقدار بسیار زیادی هورمون تیروئیدی تولید کنند. این روش باعث جمع و کوچک شدن برآمدگی ها شده و میزان هورمون تولیدی را هم کم می کند.
سرطان تیروئید چیست؟
وقتی که سلول های سرطانی از بافت های غده تیروئید تشکیل شوند، فرد به سرطان تیروئید مبتلا خواهد شد.
در حقیقت، بیشتر افرادی که دچار این سرطان شده اند، یک برآمدگی تیروئیدی دارند که هیچ گونه نشانه ای به همراه ندارد. اگر هم نشانه ای داشته باشد، التهاب یا برآمدگی در قسمت گردن است.
این برآمدگی عمل بلع و قورت دادن را با مشکل مواجه می کند. بعضی از اشخاص هم صدایشان می گیرد.
برای این که مشخص شود که برآمدگی یا توده موجود سرطانی است یا خیر، پزشک می خواهد که آزمایش های خاصی را انجام دهید. خوشبختانه بیشتر این برآمدگی ها سرطانی نیستند.
ابتلا به سرطان تیروئید چه افرادی را بیشتر تهدید می کند؟
تعداد خانم هایی که به سرطان تیروئید مبتلا می شوند، 3 برابر بیشتر از آقایان است. همین طور تعداد خانم های مبتلا به سرطان تیروئید روز به روز در حال بیشتر شدن است.
انتظار می رود که تا سال های آینده تعداد خانم های مبتلا به سرطان تیروئید دو برابر شود؛ یعنی از 34.000 نفر به بیشتر از 70.000 نفر برسد.
خانم هایی که در دسته های زیر قرار بگیرند، سرطان تیروئید در آن ها رایج تر است:
- بین سنین 25 تا 65 هستند؛
- برای درمان سرطان، رادیو تراپی از سر یا گردن انجام داده باشند، علی الخصوص در دوران کودکی؛
- سابقه ابتلا به گواتر دارند؛
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تیروئید دارند.
سرطان تیروئید چگونه درمان می شود؟
اصلی ترین راه حلی که برای درمان این سرطان وجود دارد، عمل جراحی است که با کمک آن تمام این غده یا مقداری از آن را بدون هیچ خطری از بدن خارج می کنند.
اگر سرطان هنوز پیشرفت نکرده و به گره های لنفاوی نرسیده باشد، عمل جراحی تنها گزینه موجود است.
همچنین، بعد از عمل جراحی پزشک می خواهد که فرد تحت رادیوادین قرار بگیرد. رادیوادین درمانی هر گونه سلول سرطانی را که با عمل جراحی از بدن خارج نشده باشد یا این که به دیگر قسمت های بدن رفته باشد، نابود می کند.
همچنین، پزشک درباره راه های دیگر درمان سرطان، اطلاعاتی در اختیارتان قرار خواهد داد.
بیماری تیروئید را چگونه تشخیص می دهند؟
به سختی می توان تشخیص داد که فردی دچار بیماری تیروئیدی است. علائمی که این بیماری دارد، بسیار شبیه به دیگر بیماری هاست.
وقتی که برای تشخیص بیماری به مراکز درمانی مراجعه می کنید، پزشک ابتدا سئوالاتی درباره سابقه بیماری و ابتلا هر کدام از اعضاء خانواده به بیماری تیروئید می پرسد.
همین طور، ممکن است پزشک معاینه های فیزیکی را هم انجام دهد و گردن تان را بررسی کند تا وجود هر گونه برآمدگی تیروئیدی را تشخیص دهد.
بسته به علائمی که مشاهده می کنید، پزشک آزمایشاتی را تجویز می کند که شامل موارد زیر می شود:
- آزمایش های خون: در آزمایش خون سعی می شود تا میزان هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) در خون را اندازه گیری کرده تا مشخص شود که تیروئیدتان پرکار است یا کم کار.
با توجه به جواب آزمایش خون، شاید پزشک بخواهد تا یک آزمایش خون دیگری نیز انجام داده تا میزان یک یا هر هورمون تیروئید در بدن را اندازه گیری کند.
- تست مصرف رادیو اکتیو ایودین: در این آزمایش، یک مایع یا کپسولی که حاوی مقدار کمی رادیو اکتیو ایودین (رادیوادین) است را قورت می دهید. تیروئید شروع به جمع آوری رادیوادین می کند؛ زیرا این غده برای تولید هورمون تیروئید از رادیوادین استفاده می کند.
زمانی که میزان رادیوادین زیاد باشد به این معناست که غده تیروئیدتان میزان زیادی هورمون تیروئید تولید می کند. در عین حال، کم بودن میزان آن هم یعنی غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند.
- اسکن برداری از تیروئید: در اسکن تیروئید هم همان دوز رادیوادین که در تست مصرف رادیو اکتیو ایودین مصرف می شود را باید مصرف کنید.
طرز کار این روش به این صورت است که روی یک میز دراز می کشید و یک دوربین ویژه شروع به تصویر برداری از غده تیروئیدتان می کند و تصویر روی صفحه کامپیوتر مشخص می شود.
این آزمایش الگو مصرف ایودین در تیروئید را مشخص می کند:
– برآمدگی های «حاد»: این برآمدگی های تیروئیدی در اسکن واضح تر از برآمدگی های معمولی تیروئید نمایش داده می شوند. همین طور، میزان رادیوادین بیشتری را به نسبت تیروئید اطراف خود جذب می کنند و میزان تولید این هورمون شان بیشتر از تیروئیدهای معمولی است. کمتر از 1 درصد از این برآمدگی ها، سرطانی هستند.
– برآمدگی های «گرم»: میزان رادیوادینی که این دسته از برآمدگی ها به خود جذب می کنند و مقدار هورمون تولیدی آن کاملا برابر با تیروئید معمولی است. تنها بین 5 تا 8 درصد از این برآمدگی ها سرطانی هستند.
– برآمدگی های «سرد»: این دسته از برآمدگی ها به صورت نقاط تیره روی نمایشگر دیده می شوند. میزان رادیوادین دریافتی شان کم است و هورمون تیروئیدی هم تولید نمی کنند. بسیاری از برآمدگی ها در همین دسته قرار می گیرند. 15 درصد از این نوع برآمدگی ها هم در دسته سرطانی گنجانده می شوند.
- فراصوت تیروئید: در آزمایش فراصوت تیروئید از امواج صوتی برای ایجاد تصویر غده تیروئید بر روی صفحه نمایشگر استفاده می شود.
این نوع آزمایش به پزشک کمک زیادی می کند تا نوع برآمدگی و بزرگی آن را تشخیص دهد. شاید نیاز باشد که به مروز زمان بیشتر این آزمایش را انجام دهید تا مشخص شود که این توده در حال بزرگ شدن یا پیشروی کردن است.
علاوه بر این، انجام آزمایش فراصوت برای پیدا کردن تیروئید سرطانی هم کارساز است، اگرچه این آزمایش باید همراه با آزمایش های دیگر انجام شود و به تنهایی سرطانی بودن تیروئید را مشخص نمی کند.
- بافت برداری تیروئید: در این روش پزشک برآمدگی های تیروئید سلول های طبیعی را در خود جای داده اند را تشخیص می دهد.
در این روش، پزشک قسمتی از گردن را بی حس کرده، سپس یک سوزن بسیار نازک را وارد تیروئید می کند تا مقداری سلول و مواد مایع را خارج کند. پس از این، پزشک این مواد را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا سالم یا سرطانی بودنشان را تشخیص دهد. سلول های غیر عادی، سرطانی هستند.
