افرادی که به بیماری های التهابی روده مثل بیماری کرون و کولیت اولستراتیو مبتلا می شوند، با التهاب مزمن روده دست و پنجه نرم می کنند. به عبارت دیگر، بیماری التهاب روده به چندین بیماری طولانی مدت گفته می شود که با التهاب مجرای گوارشی یا روده همراه هستند.
از جمله علائم بیماری التهابی روده می توان به گرفتگی شکم، اسهال و باد معده اشاره کرد.
با مصرف دارو و عمل جراحی می توان دوره های عود بیماری التهابی روده را کنترل کرد.
در این مقاله از سایت دکتر چک به بررسی انواع مختلف بیماری التهاب روده، علائم، دلایل، روش های درمان و تشخیص پرداخته و آن را با سندرم روده تحریک پذیر مقایسه می کنیم.
انواع بیماری های التهاب روده
بیماری کرون و کولیت اولستراتیو دو نمونه عمده از بیماری های التهاب روده هستند. در ادامه هر کدام را بیشتر بررسی می کنیم.
کولیت اولستراتیو
کولیت اولستراتیو باعث ورم کردن روده بزرگ می شود. این بیماری خود به چندین بیماری دیگر تقسیم می شود که به موضع و شدت آن ها بستگی دارد. دسته های این بیماری عبارت اند از:
پروکتیت اولستراتیو
این نوع از کولیت اولستراتیو زمانی رخ می دهد که راست روده تا چند روز ورم داشته باشد. پروکتیت اولستراتیو خفیف ترین نوع کولیت اولستراتیو است.
کولیت یونیورسال یا پانکولیتیس
وقتی که سراسر روده بزرگ ورم داشته باشد، گفته می شود فرد به کولیت یونیورسال مبتلا شده است.
پروکتوسیگموئیدیت
وقتی فرد به این نوع عارضه مبتلا می شود که راست روده و قسمت پایین روده بزرگ ورم کنند.
کولیت دیستال
وقتی که ورم از قسمت راست روده شروع شده و به سمت چپ روده بزرگ برسد، گفته می شود فرد به کولیت دیستال مبتلا است.
کولیت اولستراتیو حاد
خیلی کم دیده می شود فردی به این نوع کولیت مبتلا شود اما در هر صورت، کل روده بزرگ ورم کرده و بیمار با علائم شدید و درد مواجه می شود.
بیماری کرون
بیماری کرون بر هر قسمتی از مجرای گوارشی تاثیر می گذارد، از دهان گرفته تا مقعد. اما بیشتر در قسمت روده کوچک و روده بزرگ دیده می شود.
معمولا افرادی که بین سنین 20 تا 29 باشند به بیماری کرون مبتلا می شوند.
سایر
در صورتی که پزشک نتواند دقیقا نوع بیماری التهاب روده را تشخیص دهد، بیمار در دسته “کولیت تعیین نشده” قرار می گیرد.
کولیت انواعی دیگری هم دارد که شامل کولیت لنفوسیتی و کولیت کلاژنی می شود.
مقایسه بیماری التهاب روده و سندرم روده تحریک پذیر
بیماری التهاب روده چندین شباهت با سندرم روده تحریک پذیر دارد. به طور مثال، هر دو بیماری باعث تغییر عادت های روده و درد در قسمت شکم می شوند. علائم هر دو بیماری هم برای یک مدت کوتاه عود کرده و سپس آرام می شود.
هر دو بیماری هیچ روش درمان قطعی ندارند.
به خاطر همین شباهت ها، مردم معمولا بیماری التهاب روده را با سندرم روده تحریک پذیر اشتباه می گیرند. البته این دو عارضه تفاوت هایی هم دارند:
- این بیماری یک عارضه وخیم تر بوده و با چندین عارضه جانبی همراه است، از جمله سوء تغذیه و آسیب دیدن روده بزرگ.
- بیماری التهاب روده به خاطر فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی ایجاد می شود که در نتیجه آن، کل مجرای گوارشی و روده بزرگ ورم می کنند. معمولا وقتی فرد به سندرم روده تحریک پذیر مبتلا می شود که مشکلات گوارشی وجود داشته یا روده بزرگ بیش از حد حساس باشد.
- بیمار برای درمان بیماری باید دارو مصرف کند تا میزان التهاب کم شود اما بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی یا رژیم غذایی می توانند علائم خود را کمتر کنند.
فاکتورهای خطرناک و دلایل ابتلا به بیماری التهاب روده
چندین فاکتور در ابتلا به بیماری التهاب روده نقش دارند. به عنوان مثال، ممکن است سیستم ایمنی بدن یک واکنش غیرمعمول نسبت به باکتری، ویروس یا ذرات غذا نشان داده و فرد به این بیماری مبتلا شود زیرا در نتیجه این اقدام، واکنش التهابی در روده تحریک می شود.
مثلا باکتری اشریشیا کلی به بیماری کرون مربوط می شود.
با وجود این که هنوز هیچ دلیل اصلی تایید شده ای برای این بیماری وجود ندارد اما چندین فاکتور خطرناک، خطر ابتلا به هر کدام از دو بیماری کرون و کولیت اولستراتیو را زیاد می کنند
فاکتورهای خطرناک کولیت اولستراتیو
فاکتورهای خطرناک این نوع کولیت عبارت اند از:
سن
معمولا در سنین 15 تا 30 سال یا بعد از 60 سال مشخص می شود فرد به این بیماری مبتلا است.
قومیت
احتمال ابتلا به کولیت اولستراتیو در میان بعضی از قوم ها بیشتر است؛ مثلا خطر کولیت اولستراتیو یهودی ها را بیشتر تهدید می کند.
عوامل ژنتیکی
اگر نزدیکان فرد به بیماری کولیت اولستراتیو مبتلا باشند، احتمال این که فرد به آن ها مبتلا شود هم بیشتر می شود.
فاکتورهای خطرناک بیماری کرون
متخصصین کاملا نمی دانند چه عاملی باعث ابتلا به بیماری کرون می شود اما می گویند این چند فاکتور خطر ابتلای فرد به این بیماری را بیشتر می کنند:
عوامل ژنتیکی
اگر پدر و مادر یا خواهر و برادرتان به بیماری کرون مبتلا باشد، احتمال این که خودتان هم به بیماری کرون مبتلا شوید بیشتر می شود.
مصرف داروها
مصرف یک سری از داروهای خاص خطر ابتلا به بیماری کرون را بیشتر می کند؛ مثلا مصرف داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی، کنترل بارداری و آنتی بیوتیک ها.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن هم یکی دیگر از فاکتورهای دخیل در زیاد شدن خطر ابتلا به بیماری کرون است.
رژیم غذایی
اگر میزان مواد چربی در رژیم غذایی زیاد باشد، احتمال ابتلای فرد به بیماری کرون بیشتر می شود.
علائم بیماری التهاب روده
علائم این بیماری ها همیشگی نیستند و گهگاهی ظاهر شده و دوباره ناپدید می شوند. ممکن است وخیم یا خفیف باشند و ناگهانی یا به مرور ایجاد شوند.
وقتی علائم ظاهر می شوند، گفته می شود در دوره عود و وقتی هیچ علامتی ندارید، می گویند در فاز بهبود هستید.
علائم بیماری التهاب روده عبارت اند از:
- درد شکمی؛
- اسهال (گاهی اوقات یبوست جایگزین آن می شود) یا نیاز فوری به دفع مدفوع؛
- باد معده و نفخ؛
- از دست دادن اشتها یا کاهش وزن بدون دلیل؛
- وجود موکوس یا خون در مدفوع؛
- ناراحتی معده.
به ندرت پیش می آید اما گاهی اوقات این بیماری باعث بروز علائم زیر هم می شود:
- خستگی مفرط؛
- تب؛
- خارش، درد و قرمز شدن چشم ها؛
- درد مفاصل؛
- حالت تهوع و استفراغ؛
- راش و برجستگی های پوستی؛
- مشکلات بینایی.
بیماری التهاب روده با چه عواقبی همراه است؟
مبتلایان به بیماری التهابی روده بیشتر در خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند. عواقب بالقوه دیگر این بیماری شامل موارد زیر می شود:
- فیستول مقعدی (تونلی که در زیر پوست شکل گرفته و غده مقعدی عفونت کرده و مقعد را به هم وصل می کند)؛
- تنگی مقعد (باریک شدن کانال مقعد، یعنی جایی که مدفوع از بدن خارج می شود)؛
- کم خونی (کم شدن میزان گلبول های قرمز خون) یا بروز لخته های خونی؛
- سنگ کلیه؛
- بیماری کبدی مانند سیروز کبدی و کلانژیت اسکلروزان اولیه (متورم شدن مجرای صفرا)؛
- سوء جذب و سوء تغذیه (ناتوانی در دریافت میزان کافی از مواد مغذی از طریق روده کوچک)؛
- پوکی استخوان؛
- سوراخ سوراخ شدن روده (ایجاد سوراخ یا پارگی در روده بزرگ)؛
- مگاکولون توکسیک (به التهاب شدید روده گفته می شود).
چگونه می توان از ابتلا به بیماری التهاب روده پیشگیری کرد؟
با وجود این که هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری نیست اما با ایجاد تغییرات خاص در رژیم غذایی و سبک غذایی می توان علائم را کنترل کرد.
این تغییرات شامل موارد زیر می شود:
- هر دو یا چهار ساعت یک بار، میان وعده بخورید.
- راه های مناسبی برای کنترل استرس پیدا کنید، مثلا مدیتیشن، حرکاتی مثل تای چی، گوش دادن به موزیک یا پیاده روی.
- به اندازه کافی بخوابید و فعالیت فیزیکی داشته باشید.
- هر غذایی که می خورید را یادداشت کنید تا مشخص شود چه غذاهایی باعث عود بیماری التهاب روده می شوند. شاید نسبت به بعضی از غذاها حساسیت داشته باشید، مثلا به لاکتوز. وقتی که هضم یک سری از غذاها برای بدن سخت تر شود، باعث ناراحتی معده می شود.
- غذاهایی که باعث ناراحتی روده ها می شوند را کمتر مصرف کنید، مثلا غذاهای سرشار از فیبر، ادویه دار، چرب یا غذاهایی که با شیر درست می شوند.
- نوشیدنی های حاوی کافئین، الکل و گازدار را کمتر مصرف کنید. بیشتر آب بخورید تا بدن دچار کم آبی نشود.
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
