سیروز کبدی به وضعیتی گفته می شود که بافت های زخم به مروز جایگزین تمام سلول های سالم کبد می شوند. این عارضه بر کبد تاثیر می گذارد.
سیروز آخرین فاز از بیماری کبدی و پیامدهای آن است. شاید در روزهای اول این بیماری هیچ علامتی در خود مشاهده نکنید.
در این مقاله از سایت دکتر چک به علائم، دلایل، درمان و تمام جزییات درباره سیروز کبدی اشاره می کنیم.
سیروز کبدی چیست؟
سیروز یک بیماری پیشرو است که در مدت چند سال اتفاق می افتد. همزمان که بافت های زخم رشد می کنند، جریان خون در کبد تحت تاثیر قرار گرفته و منجر به ایجاد اختلال در کبد می شود.
انواع بسیاری از بیماری ها و عارضه ها به سلول های سالم کبد آسیب وارد می کنند، که موجب مرگ یا متورم شدن سلول می شود. سلول ترمیم شده و در نتیجه فرایند ترمیم، بافت زخم باقی می ماند.
این بافت زخم مسیر جریان خون در کبد را مسدود کرده و توانایی کبد برای هضم مواد مغذی، هورمون ها، داروها و سموم طبیعی در بدن را مختل می کند.
علاوه بر این، میزان پروتئین ها و دیگر ترکیبات تولید شده توسط کبد هم کم می شود. سیروز پیشرفت کرده و بالاخره دیگر اجازه نمی دهد کبد به درستی وظیفه اش را انجام دهد.
سیروز در فاز آخر، تهدیدی برای زندگی محسوب می شود.
علائم سیروز کبدی
وقتی سیروز در مراحل اولیه است، معمولا هیچ علامتی ندارد اما وقتی بافت زخم انباشته می شود، دیگر کبد نمی تواند مثل قبل کارهایش را انجام دهد.
ممکن است فرد این علائم را متوجه شود:
- خستگی مفرط؛
- حالت تهوع؛
- از دست دادن اشتها؛
- کم شدن وزن و حجم ماهیچه؛
- پوست پوسته های کوچک و قرمز رنگ در قسمت بالای تنه و کف دست ها.
همزمان که بیماری پیشرفت می کند، فرد این علائم را هم مشاهده می کند:
- متورم شدن پاها و شکم به خاطر جمع شدن آب؛
- بزرگ شدن طحال؛
- ابتلا به عفونت ها؛
- سردرگمی؛
- یرقان (قسمت سفید چشم به رنگ زرد در می آید)؛
- تیره رنگ شدن ادرار؛
- تیره رنگ شدن مدفوع؛
- خارش بدن؛
- خونریزی داخلی؛
- کم شدن تمایل جنسی.
به مرور زمان، بافت زخم فیبروز جایگزین بافت سالم کبد می شود. برآمدگی هایی نیز شکل می گیرند که نتیجه تلاش کبد برای ترمیم آسیب دیدگی است.
دلایل
از جمله شایع ترین دلایل سیروز کبدی می توان به این موارد اشاره کرد:
- هپاتیت، نوعی عفونت ویروسی؛
- مصرف طولانی مدت مشروبات الکلی؛
- کبد چرب نامربوط به مشروبات الکلی (نوعی بیماری کبد چرب)؛
- تماس با مواد سمی؛
- بیماری های ژنتیکی.
هپاتیت
در سراسر جهان، هپاتیت های B و C از دلایل پیشرو در ابتلا به سیروز کبدی هستند. هر نوع تماس با خون حاوی ویرویس، مثلا از طریق سوزن های تزریق یا استفاده از سوزن های مشترک، مساوی است با ابتلا به این دو نوع هپاتیت.
با واکسن زدن می توان در برابر هپاتیت B از خود محافظت کرد اما برای هپاتیت C اینطور نیست.
در هپاتیت خود ایمنی، فرد به بیماری خود ایمنی مبتلا است. در بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های سالم حمله می کند. گاهی اوقات این بیماری ها کبد را تحت تاثیر گذاشته و باعث می شود فرد به سیروز کبدی و هپاتیت مبتلا شود.
بیماری کبد چرب مربوط به مشروبات الکلی
کبد مسئول تجزیه مواد سمی از جمله مشروبات الکلی است. اما اگر میزان این سموم در بدن خیلی زیاد باشد، کبد نمی تواند به طور موثر آن ها تجزیه کند و در نتیجه آن، سلول های کبدی آسیب می بینند.
بیماری کبدی مربوط به مشروبات الکلی دارای سه مرحله است:
- کبد چرب مربوط به مشروبات الکلی یا کبد چرب: ذرات کوچک چربی در کبد انباشته می شوند.
- هپاتیت مربوط به مشروبات الکلی: التهاب در سلول های کبدی منجر به ورم کردن می شود. در این مرحله با توقف مصرف مشروبات الکلی، کبد ترمیم می شود.
- سیروز: آسیب غیر قابل بازگشت با عواقب خطرناک همراه است.
بیماری کبد چرب نامربوط به مشروبات الکلی
وقتی که میزان چربی انباشته شده در سلول های کبدی از پنج درصد بیشتر شود، فرد به کبد چرب نامربوط به مشروبات الکلی مبتلا می شود. تاکنون دلیل ابتلا به این عارضه مشخص نشده است.
بیشتر افرادی با شرایط زیر به این نوع از کبد چرب مبتلا می شوند:
- مبتلایان به سندرم متابولیک که شامل چاقی مفرط، دیابت، کلسترول بالا و فشار خون بالا می شود؛
- سندرم تخمدان پلی کیستیک؛
- بیماری های ژنتیکی از قبیل بیماری ویلسون (کوپر در کبد و دیگر قسمت های بدن این بیمار انباشته می شود)؛
- بیماری هایی که شامل بر هم خوردن تعادل میان مواد مغذی می شود، از جمله بیماری کواشیورکور.
شرایط دیگر
این بیماری ها و عارضه ها نیز در ابتلا به سیروز کبدی نقش دارند:
- فیبروز کیستیک؛
- کلانژیت اسکلروزان اولیه یا سخت و زخم شدن مجرای صفرا؛
- گالاکتوزمیا یا ناتوانی در هضم مواد قندی موجود در شیر؛
- بیلارزیا یا تب حلزون، نوعی بیماری انگلی؛
- انسداد مجاری صفراوی، که بر شکل گیری مجراهای صفراوی قبل از تولد نقش دارد؛
- بیماری ذخیره گلیکوژن، زمانی فرد به این بیماری مبتلا می شود که بدن برا ذخیره سازی و آزاد کردن انرژی که برای عملکرد سلول ضروری است، مشکل داشته باشد؛
- هموکروماتوز، مربوط به انباشته شدن آهن در کبد و دیگر قسمت های بدن می شود؛
- سندرم باد کیاری، مربوط به لخته شدن خون در رگ هپاتیک است که در نتیجه آن، کبد بزرگ شد و رگ های خونی جدید شکل می گیرند؛
- سرطان مجراهای صفرا یا پانکراس که منجر به مسدود شدن مجراهای صفراوی می شود.
تشخیص سیروز کبدی
در فازهای اول، علائم زیادی مشاهده نمی کنید و معمولا زمانی می توان تشخیص داد فرد به این عارضه مبتلا شده است که برای بررسی بیماری یا شرایط دیگر آزمایش دهد.
در صورتی که پزشک مشکوک شود فرد به سیروز کبدی مبتلا شده، کارهای زیر را انجام می دهد:
- بدن بیمار را معاینه می کند؛ مثلا قسمت بالای شکم را معاینه کرده تا ببیند متورم شده است یا نه.
- درباره سوابق بیماری های خانوادگی و فردی سوال می پرسد.
- درباره سبک زندگی مراجعه کننده سوال می کند، مثلا درباره عادت های رژیمی و میزان مصرف مشروبات الکلی صحبت می کند.
پزشک انجام آزمایش های زیر را هم توصیه می کند:
- آزمایش های خون برای بررسی عملکرد کبد.
- آزمایش های تصویر برداری، مثل سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی، برای بررسی وجود بافت زخم یا بزرگ شدن رگ.
- بافت برداری.
عواقب سیروز کبدی
سیروز کبدی بر قسمت های مختلفی از بدن تاثیر می گذارد که عبارت اند از:
- سیستم معده روده ای؛
- سیستم قلبی عروقی و خون؛
- کلیه ها؛
- ریه ها؛
- پوست و ناخن؛
- هورمون ها.
در نتیجه ابتلا به سیروز کبدی، ممکن است فرد به بیماری های دیگری هم مبتلا شده و زندگی اش به خطر بیفتد.
آب آوردگی شکم یا ادم
همان طور که از اسمش هم مشخص است، آب آوردگی شکم به انباشته شدن آب در شکم و ادم هم به جمع شدن آب در پاها گفته می شود. در صورتی که میزان سدیم در رژیم غذایی کم باشد یا فرد داروهای ادرار آور مصرف کند، بر میزان آب موجود در بدن تاثیر می گذارد.
واریس و پرفشاری خون پورتال
در نتیجه این عارضه، رگ های خونی متورم شده و بزرگ در قسمت مری و شکم ایجاد می شوند، به یک رگ خونی به نام رگ پورتال که خون را از طحال و روده بزرگ به سمت کبد حمل می کند فشار آورده و باعث می شود فرد به پرفشاری خون پورتال مبتلا شود.
واریس ها نیز پاره شده و باعث خونریزی و لخته شدن خون می شوند.
آنسفالوپاتی کبدی
زمانی فرد به این عارضه مبتلا می شود که سطح زیادی از سموم در خون جمع شده و کبد دیگر نتواند آن ها را فیلتر کند.
کارسینوم هپاتوسلولار
کارسیون هپاتوسلولار شایع ترین نوع سرطان کبدی است که ابتلا به هپاتیت B یا C به دلیل سیروز کبدی عامل آن است.
سندرم هپاتوپولمونر
این سندرم به ترکیبی از عارضه های زیر گفته می شود:
- بیماری کبدی؛
- رگ های خونی گشاد در پاها؛
- بروز مشکلاتی در تعویض گازها در ریه ها.
این سندرم بسیار خطرناک است و زندگی فرد را به خطر می اندازد.
پیشگیری
برای پیشگیری از ابتلا به سیروز کبدی، به این نکات توجه کنید:
- یک رژیم غذایی متنوع با میزان اندک غذاهای فراوری شده داشته باشید.
- در مصرف مشروبات الکلی زیاده روی نکنید.
- ورزش کنید.
- در هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید تا خطر ابتلا به هپاتیت کم شود.
- از سوزن های مشترک استفاده نکنید.
