سنگ کلیه انواع مختلفی دارد و یکی از مدل ها سنگ کلیه شاخ گوزنی است که شامل سنگ های بزرگی شده که به سرعت رشد می کنند. این سنگ ها به اندازه ای رشد کرده که مجرای ادراری را مسدود کرده، باعث بروز التهاب، درد شدید و عواقب خطرناک می شود.
مقدار منیزیم آمونیوم فسفات در سنگ کلیه شاخ گوزنی بیشتر از ترکیبات دیگر است و معمولا به خاطر اندازه بزرگی که این سنگ ها دارند، پزشک با عمل جراحی آن ها را از بدن خارج می کند.
حدود ده تا پانزده درصد از موارد ابتلا به سنگ های کلیه، از نوع سنگ کلیه شاخ گوزنی هستند. البته این آمار و ارقام مربوط به کشورهای در حال پیشرفت است.
در کشورهای توسعه یافته به خاطر این که پزشکان تجهیزات بیشتری در اختیار دارند، راحت تر می توانند بیماری را تشخیص داده و آن را درمان کنند و به طبع آن، نرخ ابتلا به این نوع سنگ کلیه در این کشورها بسیار کم تر از کشورهای در حال توسعه است.
در این مقاله از سایت دکتر چک می خواهیم درباره سنگ کلیه شاخ گوزنی، افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند، علائم، روش های درمان و پیشگیری و موارد مفید دیگر صحبت کنیم.
منظور از سنگ کلیه شاخ گوزنی چیست؟
سنگ کلیه شاخ گوزنی یک نوع سنگ کلیه است که اگر چندین و چند بار به عفونت های مجرای ادراری مبتلا شوید، در بدن رشد می کند.
اگر علت تشکیل آن در بدن ابتلای چندین بار به عفونت های مجرای ادراری باشد، پس همان طور که در قسمت بالا هم گفتیم، بخش قابل توجهی از ترکیبات آن را منزیم، فسفات و آمونیوم تشکیل می دهند.
اگر یک سنگ کلیه کوچک تر که به مرور زمان رشد کرده و به سنگ کلیه شاخ گوزنی تبدیل شده است عامل ابتلا مشخص شود، پس عمده ترکیبات آن را کلیسم فسفات، کلسیم اکسات یا ترکیی از کلسیم کربنات همراه با منیزیم آمونیوم فسفات تشکیل می دهند.
معمولا این نوع سنگ کلیه فقط در یکی از کلیه ها دیده می شود اما ممکن است در هر دو کلیه هم تولید شود.
چرا به این نوع سنگ کلیه، شاخ گوزنی می گویند؟
علت این نام گذاری، ظاهر سنگ ها است که همانند شاخ گوزن یا آهو چندین شاخه شده اند. متاسفانه این سنگ های چندین شاخه رشد کرده و لگن و کالیس های کلیه را مسدود می کند. به طبع آن، فرد دچار نارسایی کلیوی می شود.
آیا خطرناک هستند؟
تولید این نوع سنگ ها در کلیه به معنای ناتوانی کلیه ها در انجام فعالیت های سابق و به طبع آن، بروز علائم جدی مثل اوروسپسیس است.
اوروسپسیس نوعی سپتیسمی بود که زندگی بیمار را به خطر می اندازد و علت آن هم بروز عفونت در مجرای ادراری است.
تولید سنگ کلیه های شاخ گوزنی با درد و احساس ناراحتی همراه است. این افراد همیشه احساس مریضی داشته و متاسفانه، نرخ مرگ و میر در میان آن ها زیاد است.
معمولا باید از طریق عمل جراحی این سنگ ها از بدن خارج شده تا فرد دوباره به عفونت مبتلا نشود.
احتمال تولید این نوع سنگ کلیه در بدن کدام افراد بیشتر است؟
احتمال تولید سنگ کلیه های شاخ گوزنی در بدن یک سری از افراد بیشتر از سایرین است. این افراد عبارت اند از:
- خانم ها؛
- افرادی که چندین و چند بار به عفونت های مجرای تنفسی مبتلا شده اند؛
- افرادی که به نوعی از عفونت غیرطبیعی مجراری ادراری مبتلا شده یا ترشح دارند؛
- افرادی که نخاع شان آسیب دیده است؛
- افراد مبتلا به اختلال مثانه نوروژنیک.
سنگ کلیه شاخ گوزنی چه تاثیری بر بدنم دارد؟
در نتیجه تولید این نوع سنگ کلیه در بدن، کلیه ها به طور کامل یا نیمه کامل مسدود می شوند. شاخه های این سنگ ها تا قسمت لگنچه کلیوی رشد می کند.
لگنچه کلیوی به ساختارهای تونل مانندی گفته می شود که ادرار را جمع کرده و به پیشاپ نای منتقل می کند.
ادرار و مواد زائد از میزنای به سمت مثانه، یعنی جایی که ادرار ذخیره می شود، منتقل می شوند. اگر میزنای یا لگنچه کلیوی مسدود شده باشند، کلیه ها متورم می شوند.
اگر میزان مواد مایع در کالیس زیاد شده و به همین خاطر متورم شود، فرد به کالیس کلیوی مبتلا شده و اگر این وضعیت درمان نشود، بیمار دچار نارسایی کلیوی می شود.
علائم این سنگ کلیه
سنگ کلیه های شاخ گوزنی خیلی بزرگ هستند و به طبع آن، این سنگ ها در کلیه هر فردی که تولید شود به ناچار با یک سری علامت مواجه می شود که این علائم عبارت اند از:
- تب؛
- وجود خون در ادرار؛
- پهلو درد؛
- ابتلا به بیماری های مجراری ادراری؛
- عفونت کلیوی.
آیا رژیم غذایی باعث بروز این سنگ کلیه می شود؟
برخلاف سایر نمونه های سنگ کلیه، رژیم غذایی مستقیما بر تولید سنگ کلیه های شاخ گوزنی تاثیری ندارد.
مطالعاتی که در قدیم انجام شده اند نشان می دهند افرادی که از رژیم های غذایی سرشار از فسفات و کلسیم تبعیت می کنند و همراه با آن ها مکمل های حاوی استروژن و آهن مصرف می کنند نیز احتمال تولید دوباره این سنگ در کلیه شان کمتر است.
به عنوان مثال، فردی که کلیه هایش مستعد تولید سنگ های اوریک اسید است، برای این که جلوی تولید این سنگ ها را بگیرد، نباید پروتئین های حیوانی مصرف کند.
دلایل و فاکتورهای خطرناک در بروز سنگ کلیه شاخ گوزنی
چندین دلیل و فاکتور خطرناک در تولید این نوع سنگ ها در کلیه وجود دارد اما عمده ترین دلیل، ابتلای چندین و چند باره به عفونت های مجرای ادراری است.
کلیه خانم ها دو برابر بیشتر از آقایان به تولید این سنگ ها تمایل دارد. افرادی که یک یا چندین مورد از این موارد را داشته باشند نیز بیشتر کلیه شان در خطر قرار دارد:
- ناهنجاری های مادر زادی در قسمت مجرای ادراری؛
- اسیدوز توبولار کلیه؛
- کلیه اسفنجی مدولاری؛
- دیابت؛
- ناهنجاری های مجرای کلیوی؛
- مثانه نوروژنیک (در نتیجه ابتلا به این بیماری، اعصاب یا مغز نمی توانند ارتباطی موثر با ماهیچه های مثانه داشته باشند)؛
- انحراف ادراری وابسته به روده دراز؛
- سوند فولی.
فاکتورهای خطرناک در تولید سنگ کلیه های شاخ گوزنی عبارت اند از:
- کم شدن آب بدن؛
- بیماری های روده مثل بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو؛
- انجام عمل جراحی؛
- چاقی مفرط؛
- مصرف یک سری داروهای خاص؛
- مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین C؛
- تولید سنگ کلیه در میان تمام اعضای خانواده امری مرسوم بوده باشد.
این عارضه چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولا برای تشخیص این نوع سنگ کلیه، به بررسی علائم گفته شده فرد می پردازد. احتمالا معاینه فیزیکی هم انجام داده، گزارش های پزشکی و سوابق خانوادگی بیمار را هم بررسی می کند.
احتمالا توصیه می کند یکی از این آزمایش ها را هم انجام دهید:
- سی تی اسکن؛
- اسکن داروی هسته ای کلیوی.
شیوه درمان
بیمار حتما برای درمان باید اقدام کند. بهترین روش درمان سنگ کلیه شاخ گوزنی، جراحی سنگ کلیه از طریق پوست یا PCNL است که معمولا پزشکان برای مواردی که اندازه سنگ کلیه بیشتر از دو سانتی متر است، از این روش استفاده می کنند.
در این جراحی، سنگ های کلیه خارج می شوند و به این صورت است که پزشک یک مجرا در پوست تا قسمت پشت کلیه ایجاد می کند. سپس یک لوله وارد کرده، از طریق این لوله تجهیزات لازم برای خارج کردن سنگ را وارد بدن می کند.
البته باید این را هم در نظر داشته باشید که جراحی سنگ کلیه از طریق پوست همیشه موفقیت آمیز نیست. عواملی مثل پیچیده بودن سنگ ها، مهارت های جراح و سایر فاکتورها در این زمینه نقش دارند.
شاید لازم شود بیمار بیش از یک بار عمل شود. در گذشته به این صورت بود که پزشکان یک جراحی باز انجام می دادند تا سنگ را از کلیه خارج کرده و کاری کنند که کلیه دوباره بتواند فعالیت معمولی اش را ادامه دهد.
در این روش اندازه سوراخ ایجاد شده بیشتر بود و دوره بهبودی هم طولانی تر است. اما میزان موفقیت آمیز بودن این روش در مقایسه با جراحی سنگ کلیه از طریق پوست و سایر گزینه های کم تهاجمی تر، بیشتر است.
آیا می توان از تولید این سنگ کلیه پیشگیری کرد؟
فرد با چندین راهکار می تواند خطر تولید دوباره سنگ کلیه شاخ گوزنی را کم کند. از جمله این روش ها عبارت اند از:
- تغییرات در رژیم غذایی؛
- مصرف بازدارنده های اوریاز دهنی؛
- مصرف داروهای آنتی بیوتیک؛
- مصرف آب به اندازه کافی.
دوره بهبود بعد از درمان این عارضه چند روز است؟
دوره بهبودی به روش درمان بستگی دارد. معمولا زمانی که پزشک جراح سنگ کلیه را به شیوه جراحی سنگ کلیه از طریق پوست از بدن خارج کند، بیمار زودتر خوب شده و عواقب خیلی زیادی هم ندارد.
