نگاهی به عارضه سنگ کلیه
- زمانی که نمک و مواد معدنی روی هم انباشته شوند و به حالت سنگ ریزه های سفت دربیایند، به آن ها سنگ کلیه گفته می شود که در داخل کلیه ها، مثانه یا هر قسمت دیگری از مجرای ادراری ایجاد می شوند.
- سنگ های کوچک تر به خودی خود از داخل مجرای ادراری عبور می کنند و از بدن خارج می شوند اما سنگ های بزرگ تر را حتما باید پزشک از بدن خارج کند.
- بعضی از سنگ های کلیه بدون این که هیچ نشانه ای از خود بروز دهند از بدن خارج می شوند اما بعضی دیگر باعث بروز دردهای شدید می شوند. در نتیجه ایجاد سنگ کلیه، آسیب های بلند مدت در بدن ایجاد نمی شود.
- ممکن است چندین ماده معدنی باعث شکل گیری سنگ کلیه شوند؛ از این رو، در نحوه درمان آن ها تاثیر خواهد گذاشت.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه به سنگ ریزه های کوچک از جنس نمک و مواد معدنی گفته می شود که در کلیه ها یا هر قسمت دیگری در مجرای ادراری از جمله کلیه ها، مثانه و مجرای پیشاب (لوله ای که ادرار را از بدن خارج می کند) ایجاد می شوند.
متاسفانه، این مسئله یک عارضه رایج در میان مردم است و آقایان بیشتر از خانم ها با این مشکل مواجه می شوند.
بعضی از سنگ های کوچک تنها به اندازه یک دانه شن هستند اما بعضی از آن ها تا یک توپ گلف نیز بزرگ می شوند! سنگ های کوچک به نسبت راحت از بدن خارج می شوند.
دفع کردن این سنگ ها ممکن است بسیار آزار دهنده باشد. معمولا، مردم بیشتر به دلیل احساس درد متوجه می شوند که سنگ کلیه دارند.
با نوشیدن مایعات فراوان و مصرف داروهای بدون نسخه امکان دفع کردن سنگ های کوچک کلیه وجود دارد. اما سنگ هایی که در مجرای ادراری به دام افتاده اند یا باعث بروز مشکلاتی در بدن شده اند را حتما باید با عمل جراحی از بدن خارج کرد. عواقب بروز بیشتر سنگ کلیه طولانی مدت نیست.
اگر احساس می کنید سنگ کلیه دارید باید فورا با پزشک صحبت کنید. بروز این عارضه با چندین مسئله خطرناک همراه است؛ از قبیل زیاد شدن خطر ابتلا به عفونت های مجرای ادراری (UTIs) و آسیب دیدگی کلیه. چنانچه سنگ در خانه دفع شد باید آن را نگه داشته، تحویل پزشک بدهید تا آزمایش هایی روی آن انجام شود.
علت ایجاد سنگ کلیه
اکثر این سنگ ها در نتیجه تغییر در ترکیبات ادرار ایجاد می شوند. در این صورت، بدن دیگر نمی تواند کلسیم، نمک و دیگر مواد معدنی را به خوبی فرآوری کند.
اگر آب بدن تامین نشود، مواد معدنی و نمک ها کنار یک دیگر جمع می شوند و در نتیجه، این سنگ ها را در کلیه ایجاد می کنند. احتمال ایجاد سنگ کلیه در افرادی که در مناطق با آب و هواهای خشک یا گرم زندگی می کنند یا آن هایی که زیاد ورزش می کنند، بیشتر است.
از جمله دیگر فاکتورهای خطرناک ناشی از بروز سنگ کلیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه خانوادگی یا فردی. این عارضه در زمره بیماری های ارثی قرار می گیرد. افرادی که تا به حال سنگ کلیه داشته اند، بیشتر در معرض تجربه مجدد همان شرایط هستند.
- شرایط پزشکی خاص یا انجام عمل جراحی که تغییری در فرایند گوارش غذا ایجاد می کنند
- بیماری کرون
- بیماری التهاب روده
- عمل جراحی بای پس معده
- اسهال مزمن
- عفونت های مجرای ادراری {UTIs}
- نقرس
- اسیدوز توبولار کلیوی (انباشته شدن اسید)
- هیپرپاراتیروئیدیسم (افزایش میزان تولید هورمون چاراتیروئید)
- سیستینوری (نوعی ناهنجاری ژنتیکی که مانع از بازجذب آمینواسید می شود)
- مصرف داروهای خاص
- زیاد بودن میزان پروتئین و نمک موجود در رژیم غذایی. مصرف زیاد نمک باعث می شود که کلیه ها بیشتر مواد معدنی را فیلتر کرده و از این رو شانس ایجاد سنگ کلیه زیاد می شود.
سنگ کلیه به چند نوع تقسیم می شود؟
این سنگ ها دارای انواع متفاوتی هستند که هر کدام از مواد معدنی مختلفی ساخته شده اند.
از آن جایی که دلایل ایجاد هر کدام از این سنگ کلیه ها متفاوت است، پزشک سعی می کند تا نوع آن ها را تشخیص دهد زیرا در این صورت می توان خطرات ناشی از بروز دیگر سنگ کلیه ها را کنترل کرد.
مواد معدنی زیر باعث ایجاد سنگ کلیه می شوند:
سنگ های کلسیم از شایع ترین انواع سنگ کلیه هستند که اغلب از کلسیم اکسالات ساخته شده اند. اکسالات نوعی ماده است که در مواد غذایی از جمله میوه، سبزیجات، آجیل و شکلات یافت می شود. در نتیجه دلایل زیر، میزان کلسیم یا اکسالات در ادرار زیاد می شوند:
- رژیم غذایی
- مصرف دوزهای بالای ویتامین D
- در گذشته عمل جراجی بای پس معده انجام داده باشید
- ابتلا به اختلال متابولیک
کلسیم فسفات باعث شکل گیری بعضی از سنگ های کلسیمی می شود.
- ابتلا به اختلال موروثی سیستینوری باعث می شود که کلیه شروع به تولید مقدار فراوانی آمینو اسید سیستئین کند؛ این نوع آمینو اسید باعث شکل گیری سنگ کلیه سیستئین می شود.
- ابتلا به بعضی از عفونت ها از جمله عفونت مجرای ادراری باعث ایجاد سنگ های استروویت می شود. این سنگ ها به سرعت بزرگ می شوند.
- اوریک اسید. زمانی که بدن ماده پورین موجود در مواد غذایی را به ذرات کوچک تر تبدیل می کند، اوریک اسید تولید می شود. این اسید از داخل کلیه عبور کرده و از طریق ادرار از بدن خارج می شود. ابتلا به نقرس، بالا بودن میزان پروتئین در رژیم غذایی، کم شدن آب بدن و ابتلا به بعضی از بیماری های ژنتیکی خاص باعث بروز سنگ های اوریک اسید می شود.
سنگ کلیه هایی که در قسمت بالا به آن ها اشاره کردیم از شایع ترین نمونه ها بودند.
علائم سنگ کلیه
بیشتر مردم در نتیجه درد ناشی از ایجاد سنگ های کلیه، متوجه ابتلا به این عارضه می شوند. در نتیجه ایجاد این سنگ ها، دردهای تیزی در قسمت کمر، پهلوها، پایین شکم یا ران ایجاد می شود. حتی ممکن است فرد استفراغ کرده یا حالت تهوع داشته باشد.
زمانی که سنگ کلیه در مجرای ادراری حرکت می کند، باعث بروز درد می شود که درد ممکن است تغییر کرده، هر لحظه در یک قسمت از بدن ایجاد شود یا شدت آن بسیار بیشتر شود.
اگر هر کدام از علائم و نشانه های زیر را در خود تجربه کردید حتما باید به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- احساس درد شدید در قسمت شکم یا ران که کم و زیاد می شود.
- احساس درد شدید در پهلوها و شکم و زیر دنده ها.
- احساس درد در هنگام تخلیه مثانه.
- تیره رنگ بودن ادرار همراه با بوی بد یا ممکن است ادرار به رنگ صورتی، قهوه ای یا قرمز رنگ دربیاید.
- زود به زود باید مثانه را تخلیه کنید یا این که فقط مقدار کمی ادرار خارج می شود.
اگر هر کدام از این علائم را در خود مشاهده کردید، باید وقت را غنیمت شمرده و فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- وجود خون در ادرار؛
- احساس درد بسیار شدید (از شدت درد نمی توانید بنشینید)؛
- حالت تهوع و استفراغ همراه با احساس درد؛
- تب و لرز (علائم ناشی از ابتلا به عفونت)؛
- عدم توانایی دفع ادرار.
ممکن است سنگ در مثانه یا کلیه وجود داشته باشد اما هیچ علامتی از خود نشان ندهد. پزشک هنگامی که مشغول بررسی دیگر بیماری ها است متوجه این عارضه می شود. البته ممکن است با حرکت کردن در مجرای ادراری باعث بروز نشانه شوند.
بعضی از بیماری های دیگر مانند فتق، پروستاتیت، آپاندیسیت و بارداری خارج از رحم، علائم و نشانه هایی مشابه با سنگ کلیه دارند.
تشخیص سنگ کلیه
بیشتر مردم بعد از احساس درد شدید در قسمت پهلوها، کمر یا شکم به مراکز درمانی مراجعه می کنند و تازه متوجه سنگ کلیه می شوند. پزشک فرد را معاینه کرده و چندین آزمایش تجویز می کند که از جمله این آزمایش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آنالیز سنگ های دفع شده. بهتر است سنگ کلیه دفع شده را نشان پزشک بدهید. از بیمار خواسته می شود که درون یک صافی ادرار کرده تا دیگر سنگ های کلیه نیز گرفته شوند؛ سپس این سنگ ها در آزمایشگاه بررسی می شوند تا علت ایجاد آن ها مشخص شود. در نهایت، پزشک برای پیشگیری از ایجاد دوباره سنگ کلیه برنامه ریزی های لازم را انجام می دهد.
تست ادرار. پزشک به بیمار توصیه می کند که آزمایش جمع آوری 24 ساعته ادرار را انجام دهد. با کمک نتایج این آزمایش می توان متوجه شد که آیا بدن میزان تولید مواد معدنی را افزایش داده است که باعث تشکیل سنگ شده است یا خیر.
آزمایش خون. در آزمایش خون می توان سطح اوریک اسید و کلسیم در خون را اندازه گیری کرد. اگر مقدار این ترکیبات زیاد بود، پزشک احتمال ابتلا به عارضه های دیگر را نیز بررسی می کند.
تصویربرداری یا اسکن کردن. به کمک این آزمایش ها می توان به صورت تصویری وجود هر نوع سنگ کلیه و موقعیت آن ها را مشاهده کرد. با کمک آزمایش اشعه ایکس، سونوگرافی و سی تی اسکن این کار انجام می شود.
درمان سنگ کلیه
امروزه راهکارهای زیادی برای درمان سنگ کلیه کشف شده است. سنگ هایی که در مجرای ادراری گیر افتاده یا اندازه شان بسیار بزرگ شده است و دفع نمی شوند را پزشک باید از بدن خارج کند. نوع سنگ ایجاد شده و دلیل بروز آن، شیوه درمانی را تعیین می کند.
در خانه علائم را بهتر می شود کنترل کرد. از این رو، فرد باید به این موارد توجه داشته باشد:
- آب و مایعات زیادی مصرف کنید؛ البته در صورتی که پزشک دستور دیگری نداده باشد.
- مصرف داروهای مسکن؛ از پزشک بخواهید که در این باره شما را راهنمایی کند.
- مصرف داروهای نسخه دار که به دفع شدن سنگ کلیه کمک می کنند.
پیشگیری از بروز سنگ کلیه
مهم ترین نکته ای که در پیشگیری از بروز سنگ کلیه باید مد نظر قرار دهید، این است که باید به مقدار فراوان آب بنوشید. با نوشیدن آب، مواد تشکیل دهنده سنگ های کلیه یعنی نمک، کلسیم و مواد معدنی در بدن حل می شوند.
بیماران باید روزانه 8 تا 10 لیوان، یا حتی بیشتر، آب بنوشند. چنانچه ادرار زرد کم رنگ یا سفید بود، یعنی این که آب دریافتی بدن کافی است.
