معده انسان دارای پوششی به نام مخاط است. این پوشش، از معده در برابر محلول اسیدی که برای هضم غذا ترشح می‌شود، محافظت می‌کند. گاستریت به وضعیتی گفته می‌شود که در طی آن، مخاط معده ملتهب شده و فرد دچار شکم درد، حالت تهوع، سوء هاضمه و نفخ شود. تمامی این شرایط، می‌توانند منجر به ایجاد مشکلات دیگری شوند. گاستریت به دو صورت ناگهانی (حاد) و یا به تدریج (مزمن) شروع می‌شود. نوعی باکتری به نام ” هلیکوباکتر پیلوری” وجود دارد که یکی از شایع‌ترین دلایل ابتلا به گاستریت است.
در این صفحه از سایت دکتر چک، قصد داریم به بررسی بیماری گاستریت، علائم، عوارض، راه‌های تشخیص و درمان آن بپردازیم. با ما همراه باشید…
گاستریت چیست و چه تفاوتی با سوء هاضمه دارد؟
همانطور که قبلا اشاره شد، گاستریت به دلیل آسیب و التهاب مخاط معده ایجاد می‌شود. از هر 1000 نفر، حدود 8 نفر به گاستریت حاد و از هر 10000 نفر، تقریبا 2 نفر به گاستریت مزمن مبتلا می‌شوند. همانطور که آمار‌ها نشان می‌دهند، آمار ابتلا به گاستریت مزمن بسیار کمتر از گاستریت حاد است.
علائم گاستریت و سوء هاضمه تقریبا همپوشانی داشته و مشابهاند. اما معمولا سوء هاضمه، با احساس سوزش در بین دنده‌های پایینی که کوتاه مدت است شناخته می‌شود؛ در حالی که گاستریت معمولا با علائم طولانی مدت دیگر نیز همراه است.
علائم بیماری گاستریت
گاستریت همیشه هم با علائم همراه نیست. همچنین، شدت و طیف علائم از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است. برخی از رایج‌ترین علائم گاستریت عبارتند از:
- احساس سوزش یا درد در قسمت بالای شکم که در برخی مواقع، با غذا خوردن بدتر یا بهتر می‌شود؛
- حالت تهوع؛
- احساس پری در قسمت بالای شکم پس از غذا خوردن؛
- استفراغ.
در صورتی که هر کدام از علائم بالا (مانند درد شدید، استفراغ طولانی، سرگیجه یا سبکی سر و…) را برای مدت زمان یک هفته یا بیشتر تجربه می‌کنید، بهتر است برای بررسی علت آن به پزشک مراجعه کنید. همچنین، در صورتی که ناراحتی معدهتان، پس از مصرف داروهای بدون نسخه یا نسخه‌ای برطرف نشد، بهتر است پزشک را در جریان وضعیت خود قرار دهید.
هشدار: در صورتی که همراه با علائم بالا، مواردی نظیر استفراغ خون، مدفوع خونی یا مدفوع سیاه رنگ را مشاهده کردید، باید بدون اتلاف وقت، به پزشک مراجعه کنید.
علت ابتلا به گاستریت
گاستریت به دلیل التهاب مخاط معده ایجاد می‌شود. دلایل مختلفی مانند موارد زیر، می‌توانند باعث ایجاد التهاب در مخاط معده شوند:
مصرف بیش از اندازه الکل: الکل می‌تواند باعث تحریک و فرسایش دیواره معده و دستگاه گوارش شود.
ابتلا به بیماری‌های خودایمنی: چنانچه فرد به بیماری‌های خودایمنی مبتلا باشد، احتمال اینکه سیستم ایمنی او به سلول‌های سالم پوشش معده حمله کرده و باعث آسیب به آن شوند، وجود دارد.
عفونت باکتریایی: برخی از باکتری‌ها مانند هلیکوباکتر پیلوری می‌توانند باعث بیماری‌هایی مانند زخم معده و گاستریت شوند. این نوع باکتری‌ها، پوشش معده را از بین برده و باعث التهاب آن می‌شوند.
رفلاکس صفرا: زمانی که صفرا به جای حرکت به سمت روده، به سمت معده حرکت کند، احتمال آسیب به بافت معده وجود دارد.
مصرف برخی داروها: استفاده مداوم از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی یا کورتیکواستروئیدها که برای تسکین درد مصرف می‌شوند، می‌تواند به بافت معده آسیب وارد کند.
استرس فیزیکی: برخی از آسیب‌های فیزیکی مانند آسیب‌های مغزی، سوختگی‌های شدید و یا جراحات ناگهانی و شدید، می‌تواند باعث ایجاد گاستریت شود.
کهولت سن: با افزایش سن، پوشش معده به مرور زمان نازک‌تر شده و در برابر آسیب‌های احتمالی، ایمنی کمتری دارد. در نتیجه، هرچه سن افراد بیشتر می‌شود، احتمال اینکه به گاستریت مبتلا شوند، افزایش می‌یابد.
نکته: گاستریت یک بیماری مسری نیست، اما چنانچه علت آن ابتلا به برخی باکتری‌ها مانند هلیکوباکتر پیلوری باشد، این احتمال که از طریق مدفوع به دهان، افراد دیگر را آلوده کند، وجود دارد. شستن دست‌ها در هنگام درست کردن یا میل کردن غذا، شستشوی کامل میوه و سبزیجات و پخت کامل غذاها، می‌تواند از سرایت این نوع باکتری‌ها، جلوگیری نماید.
نحوه تشخیص این بیماری
در صورتی که پزشک به بیماری گاستریت مشکوک باشد، از مراجعه‌کننده می‌خواهد یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهد:
- آزمایشات هلیکوباکتر پیلوری: این آزمایش با استفاده از تست مدفوع یا تست تنفس انجام می‌شود.
- آندوسکوپی: بسته به سن یا سابقه پزشکی، این احتمال وجود دارد که پزشک به مراجعه‌کننده توصیه کند قبل از هر چیزی، آندوسکوپی را انجام دهد. در صورت مشاهده بافت مشکوک، پزشک یک نمونه از آن را خارج کرده (بیوپسی) و جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
- اشعه ایکس: تصویربرداری با اشعه ایکس که در برخی مواقع با بلع باریم همراه است، تصاویری از معده، مری و روده کوچک را ثبت می‌کند. بلع باریم، برای مشخص کردن بهتر زخم‌ها و آسیب‌های گوارشی استفاده می‌شود.
درمان بیماری گاستریت
اینکه پزشک چه درمانی را برای بیمار تجویز کند، به علت ابتلا به گاستریت بستگی دارد. در صورتی که بیماری گاستریت به دلیل مصرف بیش از اندازه الکل یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی باشد، پزشک دستور قطع مصرف آن‌ها را می‌دهد.
برخی از داروها و درمان‌های رایج برای درمان گاستریت عبارتند از:
آنتی بیوتیک برای درمان هلیکوباکتر پیلوری: چنانچه آزمایش‌ها وجود هلیکوباکتر پیلوری را تایید کنند، پزشک معمولا ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها مانند آموکسی سیلین، کلاریترومایسین، مترونیدازول و… را توصیه می‌کند. داروها می‌بایست دقیقا در زمان مقرر و طبق توصیه پزشک مصرف شوند. پس از طی شدن دوره درمان، پزشک از بیمار می‌خواهد برای بررسی از بین رفتن قطعی هلیکوباکتر پیلوری، مجددا آزمایشات لازم را انجام دهد.
داروهای مسدود‌کننده اسید معده: این داروها، جزو مهارکننده‌های پمپ پروتون هستند که تولید اسید معده را متوقف کرده و به مرور زمان، باعث بهبودی مخاط معده می‌شوند. بدین صورت، تولید اسید معده کاهش می‌یابد. برخی از داروهای تجویزی و بدون نسخه برای مسدود کردن اسید معده عبارتند از رابپرازول، امپرازول، لانسوپرازول، پنتوپرازول و…
استفاده طولانی مدت این داروها، می‌تواند ریسک شکستگی استخوان را افزایش دهد. در نتیجه، معمولا برای مدت زمان محدودی تجویز می‌شوند.
داروهایی برای کاهش تولید اسید معده: این داروها که با نام مسدود کننده‌های هیستامین (H-2) نیز شناخته می‌شوند، میزان اسید آزاد شده را کاهش داده و باعث بهبود علائم گاستریت می‌شوند. برخی از این داروها عبارتند از سایمتیدین، فاموتیدین، نیزاتیدین و….
داروهای خنثی‌کننده اسید معده: آنتی اسید‌ها، اسید‌های ترشح شده را خنثی کرده و به تسکین سریع درد و علائم کمک می‌کنند. این داروها به از بین برنده فوری علائم مشهورند؛ اما به عنوان درمان اولیه استفاده نمی‌شوند؛ چرا که عوارض جانبی بیشتری نسبت به سایر داروها دارند. برخی از رایج‌ترین عوارض جانبی آنتی اسید‌ها عبارتند از یبوست یا اسهال.
راهکارها و درمان‌های خانگی گاستریت
با انجام برخی از کارها، می‌توانید تا حد زیادی از ابتلا به گاستریت جلوگیری کرده و در صورت ابتلا، علائم آن را کاهش دهید. این راهکارها عبارتند از:
- داشتن سبک زندگی سالم؛
- ورزش منظم؛
- رژیم غذایی سرشار از سبزیجات و میوه‌های تازه؛
- خودداری از مصرف نوشیدنی‌های الکلی؛
- استفاده از دمنوش‌های گیاهی و بی‌ضرر به جای قرص‌ها و داروهای مسکن؛
- مراجعه به پزشک پس از مشاهده علائم و مشورت با او.
سخن پایانی
گاستریت نوعی بیماری دستگاه گوارش است که در طی آن، مخاط معده بیمار ملتهب شده و عوارضی نظیر نفخ، درد در قسمت بالای شکم، حالت تهوع، استفراغ، احساس سوزش و… را تجربه می‌کند.
ابتلا به گاستریت می‌تواند به دلایل مختلفی باشد؛ اما شایع‌ترین دلیل آن، نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری است. درمان این بیماری، به علت ابتلا به آن بستگی دارد و معمولا پزشک با توجه به شرایط فیزیکی بیمار، درمان مناسب را تجویز می‌کند.
در صورتی که سوال یا نظری درباره بیماری گاستریت دارید، می‌توانید آن را در قسمت نظرات مطرح کرده و منتظر پاسخ از جانب پزشکان دکترچک باشید…
