دیابت چیست؟‌

دیابت یک عارضه مزمن (طولانی مدت) است که بر فرایند تبدیل مواد غذایی به انرژی تاثیر می گذارد. بدن فردی که به دیابت مبتلا است، توانایی تولید مقدار کافی انسولین را نداشته یا نمی تواند از انسولین تولید شده استفاده کند.

بیشتر مواد غذایی که می خورید به قند (که معمولا با نام گلوکوز نیز شناخته می شود) شکسته شده و در رگ های خونی آزاد می شود. زمانی که میزان قند خون زیاد شود، به غده پانکراس یک سیگنال ارسال شده و دستور آزاد سازی انسولین داده می شود. سپس انسولین وارد شده و به قند خون موجود سلول های بدن اجازه می دهد تا به عنوان انرژی استفاده شوند.

اگر دیابت داشته باشید، بدن تان نمی تواند به اندازه کافی انسولین تولید کرده یا از انسولین تولید شده استفاده کند. زمانی که میزان انسولین تولید شده زیاد شود یا سلول ها نتوانند تولید انسولین را متوقف کنند، میزان بسیار زیادی قند در رگ های خونی باقی می ماند.

به مرور زمان فرد با مشکلات جدی از جمله بیماری قلبی، از دست دادن بینایی و مشکلات کلیوی دست و پنجه نرم خواهد کرد.

تا به امرورز هیچ راهکار قطعی برای درمان دیابت کشف نشده است اما با کم کردن وزن، مصرف خوراکی های سالم و حفظ تحرک می توان این بیماری را کنترل کرد. اگر نیاز باشد، فرد باید دارو مصرف کند، درباره کنترل این بیماری اطلاعات کسب و به طور منظم به پزشک مراجعه کند تا تاثیر دیابت بر زندگی به کم ترین میزان ممکن برسد.

چه زمانی تست قند خون دهیم؟

اگر هر کدام از علائم و نشانه های زیر که مربوط به دیابت است را تجربه کردید، باید حتما برای چک کردن سطح خون به پزشک مراجعه کنید:

  • تکرر ادرار {اغلب شب ها}
  • بسیار احساس تشنگی می کنید.
  • بدون هیچ تلاشی وزن تان کم می شود.
  • بسیار احساس گرسنگی می کنید.
  • دید تار می شود.
  • احساس سوزن سوزن شدن یا بی حس شدن دست و پاها.
  • بسیار احساس خستگی می کنید.
  • پوست بسیار خشک می شود.
  • زخم ها خیلی دیر خوب می شوند.
  • بیش از حد معمول به عفونت مبتلا می شوید.

انواع د‌یابت

انواع د‌یابت

دیابت به سه دسته اصلی تقسیم می شود: دیابت نوع 1، نوع 2 و دیابت بارداری.

دیابت نوع 1

واکنش خود ایمنی (بدن به سلول های خودی حمله می کند) عامل ابتلا به دیابت نوع 1 عنوان شده است که در این صورت، بدن فرایند تولید انسولین را متوقف می کند. حدود 5 تا 10 درصد از مبتلایان به دیابت، در حقیقت به دیابت نوع 1 مبتلا هستند. اغلب علائم و نشانه های ناشی از دیابت نوع یک به سرعت زیاد می شوند. معمولا کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان به این نوع دیابت مبتلا می شوند. مبتلایان به این نوع دیابت برای ادامه زندگی مجبورند هر روز انسولین مصرف کنند. امروزه هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 1 کشف نشده است.

علائم دیابت نوع 1

مبتلایان به دیابت نوع یک اغلب حالت تهوع و درد شکمی دارند و استفراغ می کنند.

فاکتورهای خطرناک دیابت نوع 1

فاکتورهای خطرناک دیابت نوع 1 به اندازه فاکتورهای دیابت نوع 2 و پیش دیابت واضح نیستند. اما شایع ترین فاکتورهای خطرناک دیابت نوع 1 شامل موارد زیر می شود:

  • سابقه خانوادگی: اگر پدر و مادر، برادر یا خواهد دیابت نوع 1 داشته باشند.
  • سن: احتمال ابتلا به دیابت نوع 1 در هر سن و سالی وجود دارد اما کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.

تست دیابت نوع 1

با انجام یک آزمایش خون ساده می توان ابتلا به دیابت را تشخیص داد. اگر مشخص شود که دیابت نوع 1 دارید، آزمایش آنتی بادی ها (ترکیباتی که نشان می دهند بدن به سلول های خودی حمله می کند) نیز بر روی خون انجام می شود. آنتی بادی ها اغلب در دیابت نوع 1 وجود دارند اما در دیابت نوع 2 دیده نمی شوند.

باید تست کتون ها (این ترکیبات زمانی تولید می شوند که بدن سلول های چربی را برای تولید انرژی استفاده می کنند) نیز انجام شود. کتون ها نیز مانند آنتی بادی ها اغلب در دیابت نوع 1 وجود دارند.

دیابت نوع 2

در دیابت نوع 2، بدن به خوبی از انسولین استفاده نمی کند و نمی تواند میزان قند خون را روی حد نرمال نگه دارد.

حدود 90 تا 95 درصد از مبتلایان به دیابت در حقیقت به دیابت نوع 2 مبتلا هستند. فرد با گذشت زمان به دیابت نوع 2 مبتلا می شود و معمولا بزرگسالان (اما بسیار بیشتر در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان) را هدف قرار می دهد. اگر در خطر ابتلا به این نوع دیابت هستید، حتما باید میزان قند خون خود را چک کنید زیرا ابتلا به این دیابت هیچ گونه علامت و نشانه ای ندارد.

با داشتن سبک زندگی سالم، مثلا با کم کردن وزن، مصرف خوراکی های سالم و حفظ فعالیت بدنی می توان از این نوع دیابت در امان بود.

چه عواملی باعث ابتلا به دیابت نوع 2 می شوند؟

انسولین نوعی هورمون است که غده پانکراس مسئولیت تولید آن را بر عهده دارد. انسولین مانند یک کلید عمل کرده و اجازه می دهد که قند خون در سلول های بدن جاری شده و به عنوان انرژی مصرف شود. اما اگر به دیابت نوع 2 مبتلا باشید، واکنش سلول ها به انسولین نرمال نخواهد بود؛ که به آن مقاومت انسولین گفته می شود.

از همین رو، پانکراس با تولید میزان بیشتر انسولین تلاش می کند تا باعث پاسخ سلول ها شود. تا زمانی که پاسخی از سمت سلول ها دریافت نشوذ پانکراس به تولید انسولین ادامه می دهد، در نتیجه میزان قند خون زیاد شده و فرد به پیش دیابت و دیابت نوع 2 مبتلا می شود. بالا بودن میزان قند خون به بدن آسیب وارد کرد و باعث ایجاد بیماری های خطرناک دیگر مانند بیماری قلبی، از دست دادن بینایی و بیماری کلیوی می شود.

علائم دیابت نوع 2

اغلب علائم و نشانه های دیابت به مرور زمان رشد می کنند و ممکن است تا مدت ها فرد اصلا متوجه بیمار بودن خود نشود (گاهی اوقات هیچ علائمی وجود ندارد).

فاکتورهای خطرناک دیابت نوع 2

اگر هر کدام از شرایط زیر را داشته باشید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتر شما را تهدید می کند:

  • پیش دیابت داشته باشید.
  • اضافه وزن داشته باشید.
  • 45 سال یا بیشتر سن داشته باشید.
  • پدر و مادر، برادر یا خواهرتان دیابت نوع 2 داشته باشد.
  • فعالیت بدنی تان کمتر از 3 بار در هفته است.
  • دیابت بارداری داشته باشید یا وزن نوزاد در هنگام تولد بیش از 9 پوند بوده باشد.

اگر دچار بیماری کبد چرب غیر الکلی هستید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتر شما را تهدید می کند.

تست دیابت نوع 2

با یک آزمایش خون ساده می توان مشخص کرد که فرد به دیابت مبتلا است یا خیر. حتما تست قند خون در مطب دکتر یا داروخانه انجام شود تا صحت نتایج تایید شود.

دیابت نوع 2 در کودکان و نوجوانان

نرخ ابتلا به چاقی مفرط در دوران کودکی در حال افزایش است و از این رو، میزان افرادی که در سنین جوانی به این دیابت مبتلا می شوند نیز زیاد شده است. یکی از بستگان نزدیک بیش از 75 درصد از کودکانی که به دیابت نوع 2 مبتلا هستند، خود مبتلا به دیابت هستند.

اما همیشه ارتباطات خانوادگی عامل ابتلا به این نوع دیابت نیست. گاهی اوقات تنها به دلیل داشتن یک سری عادت های خاص خطر ابتلا بیشتر می شود. پدر و مادرها با رعایت نکات زیر می توانند مانع از ابتلا تمام اعضا خانواده به این بیماری شوند:

  • مصرف بیشتر آب و مصرف کمتر نوشیدنی های شیرین؛
  • مصرف بیشتر میوه و سبزیجات؛
  • توجه بیشتر به سلامتی در هنگام تهیه غذا؛
  • جنبه لذت و سرگرمی را در فعالیت های جسمانی بیشتر کنید.

دیابت بارداری

همان طور که از اسم آن هم مشخص است، خانم های باردار به دیابت بارداری مبتلا می شوند که تا پیش از آن دیابت نداشتند. اگر مادر به این بیماری مبتلا باشد، مشکلات بسیار بیشتری سلامت جنین را به خطر می اندازد.

معمولا بعد از زایمان از بین می رود اما بعدها احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را بیشتر می کند. نوزاد این خانم ها احتمالا در دوران کودکی یا نوجوانی به چاقی مفرط مبتلا می شوند و احتمالا بعدها به دیابت نوع 2 نیز مبتلا خواهند شد.

فاکتورهای خطرناک دیابت بارداری

اگر از شرایط زیر برخوردار باشید، خطر ابتلا به این نوع دیابت شما را بیشتر تهدید می کند:

  • در طول بارداری قبلی تان دیابت بارداری را تجربه کرده باشید.
  • نوزاد به دنیا آمده بیش از 9 پوند وزن داشته دارد.
  • دچار چاقی مفطر هستید.
  • بیش از 25 سال سن دارید.
  • ابتلا به دیابت نوع 2 در خانواده تان سابقه دارد.
  • دچار نوعی اختلال هورمونی با نام سندرم پلی سیستیک تخمدان {PCOS} هستید.

پیش از بارداری می توان خطر ابتلا به این نوع بیماری را کاهش داد. از همین رو، توصیه می شود که اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کم کرده، خوراکی های سالم تر مصرف کنید و به طور منظم فعالیت کنید.

پیش دیابت

بیش از 84 درصد از مبتلایان به پیش دیابت اصلا از بیماری خود خبر ندارند. فردی که به پیش دیابت مبتلا شده است، قند خونش از سطح نرمال بیشتر می شود اما این افزایش به حدی نیست که بتوان گفت فرد به دیابت نوع 2 مبتلا شده است. پش دیابت خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سکته را زیاد می کند. این دسته از افراد با ایجاد چندین تغییر کوچک در سبک زندگی می توانند به وضعیت سابق برگشته و سلامتی خود را به دست آوردند.

چه عواملی باعث بروز پیش دیابت می شود؟

عوامل دخیل در ابتلا به پیش دیابت با دیابت نوع 2 مشابه هستند و در هر دو نوع دیابت، افزایش میزان تولید انسولین و عدم دریافت پاسخ از سلول ها عامل اصلی ابتلا عنوان شده است.

فاکتورهای خطرناک پیش دیابت

فاکتورهای خطرناک پیش دیابت با فاکتورهای خطرناک دیابت نوع 2 مشابه است.

چگونه دیابت را کنترل کنیم؟

چگونه دیابت را کنترل کنیم؟

برخلاف دیگر بیماری ها، کنترل بیماری دیابت تنها در دستان خودتان است. باید از پزشکان (از جمله پزشک عمومی، پزشک پا، دندان پزشک، دکتر چشم، مواد تغذیه، تحصیل کرده دیابت و داروساز)، اعضا خانواده و دیگر افراد مهم نزدیک به خود بخواهید که در این مسیر شما را همراهی کنند. کنترل دیابت چالش برانگیز است اما هر کاری که برای تقویت سلامتی خود انجام دهید، ارزشش را دارد.

با مصرف مواد غذایی سالم و حفظ فعالیت های بدنی یا مصرف داروهای تجویزی انسولین یا دیگر داروهای تزریقی و دهانی می توانید میزان قند خون را کنترل کرده و از عواقب ناشی از بیماری در امان باشید. حتی اگر دارو و انسولین مصرف می کنید نیز باز هم باید فعالیت بدنی خود را حفظ کنید. میزان قند خون و کلسترول باید نزدیک به هدف انتخاب شده باشد و قند خون باید به طور مرتب چک شود.

درست است که استرس بخشی از زندگی است اما کنترل دیابت را بسیار سخت تر می کند. داشتن فعالیت های بدنی، خواب کافی و انجام تمرین هایی برای رسیدن به آرامش به کم کردن استرس کمک می کند.

اگر در حال حاضر یا در گذشته دیابت داشته اید، باید حتما با پزشک دیابت مشورت کنید تا در این موارد شما را راهنمایی کند:

  • ارائه یک برنامه مشخص برای مصرف خوراکی های سالم و داشتن فعالیت جسمانی.
  • تست کردن میزان قند خون و بررسی نتایج.
  • شناسایی علائم و نشانه های ناشی از بالا یا پایین بودن قند خون و کارهایی که باید انجام دهید.
  • چنانچه نیاز شود، انسولین به صورت تزریقی دریافت شود.
  • بررسی وضعیت پا، پوست و چشم برای تشخیص زود هنگام بیماری.
  • کنترل استرس و کارهایی که هر روز برای مقابله با استرس انجام دهید.