بیماری کرون، نوعی بیماری التهابی روده (IBD) است که باعث تورم و تحریک دستگاه گوارش میشود. در صورتی که مبتلا به این بیماری باشید، علائمی نظیر دردهای شکمی، خونریزی مقعدی، کاهش وزن، اسهال و مواردی از این دست را تجربه خواهید کرد.
این بیماری، یک بیماری مادام العمر بوده و تاکنون درمان مشخصی برای آن پیدا نشده است. درمان‌های موجود، شامل داروها و تغییراتی در شیوه زندگی هستند که به کاهش و مدیریت علائم کمک می‌کنند.
امروز در دکتر چک، می‌خواهیم به بررسی کامل و جامع بیماری کرون و تمام جوانب آن بپردازیم. با ما همراه باشید…
بیماری کرون چیست؟
بیماری کرون با نام‌های ایلیت یا آنتریت منطقه‌ای نیز شناخته میشود. این بیماری، نوعی بیماری التهابی روده (IBD) است که تا آخر عمر باقی می‌ماند. کرون باعث التهاب دستگاه گوارش میشود و روده بزرگ و کوچک را تحریک می‌کند. گاهی اوقات، فرد در دوره نهفته این بیماری، تصور می‌کند که برای همیشه از شر آن خلاص شده و با اوج گرفتن آن، تصور می‌کند که وضعیت برای همیشه چنین خواهد ماند؛ در حالی که چنین نیست.
این بیماری برای اولین بار توسط یک پزشک متخصص گوارش آمریکایی به نام بوریک کرون (تولد: 1884 – مرگ: 1983) به طور کامل توصیف شد.
درک این بیماری می‌تواند به بیمار کمک کند تا شرایط تشدید‌کننده آن و راه‌های کاهش علائم را به خوبی فرا گرفته و در مواقع لزوم، از آن‌ها استفاده کند.
چه کسانی به بیماری کرون مبتلا می‌شوند؟
شانس درگیر شدن با این بیماری در مردان و زنان برابر است. بیماری کرون ممکن است در هر سنی ظاهر شود؛ اما معمولا شروع آن در بین نوجوانان و بزرگسالانی که بین 20 تا 30 سال سن دارند، بیشتر دیده میشود.
تحقیقات نشان داده که در بین بستگان درجه یک 1.5 تا 25 درصد از مبتلایان به IBD، فردی وجود دارد که به یکی از این بیماری‌ها مبتلا است. با اینکه مولفه ژنتیکی در ابتلا به این بیماری دخیل است، اما پیش‌بینی اینکه کدام یک از افراد خانواده به بیماری کرون مبتلا می‌شوند، غیر ممکن است.
همچنین، تمامی اقوام و اقشار جامعه ممکن است به بیماری کرون مبتلا شوند، اما آمار ابتلا به آن در بین نژاد قفقازی بیشتر است. با این حال، در طی چند سال اخیر، آمار ابتلا به کرون در بین اسپانیایی‌ها و آسیایی‌ها نیز به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است.
بیماری کرون چه قسمت‌هایی از بدن را درگیر می‌کند؟
این بیماری می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش را (از دهان تا مقعد) درگیر کند؛ اما معمولا ابتدای کولون و انتهای روده کوچک، بیشتر از سایر قسمت‌ها تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند.
در مواردی دیده شده که ضخامت دیواره روده نیز تحت تاثیر این بیماری قرار گرفته است. این التهابات در برخی مواقع از بین می‌روند و در برخی از مواقع نیز در برخی از نواحی روده باقی می‌مانند.
انواع بیماری کرون
چنانچه به این بیماری دچار شده‌اید، مهم است که بدانید چه قسمت یا قسمت‌هایی از دستگاه گوارشتان با این بیماری درگیر شده است. علائم این بیماری و شدت آن‌ها از یک فرد به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد؛ چرا که نوع کرون و قسمت‌های درگیر شده، بر روی علائم و عوارض آن تاثیر مستقیم می‌گذارد.
انواع بیماری کرون عبارتند از:
ایلئوکولیت (Ileocolitis)
این نوع از بیماری کرون، شایع‌ترین نوع محسوب میشود. ایلئوکولیت، انتهای روده کوچک (معروف به ایلئوم انتهایی) و روده بزرگ (معروف به کولون) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم این اختلال عبارتند از:
- گرفتگی عضلات شکمی؛
- اسهال؛
- وجود درد در قسمت پایین سمت راست یا در قسمت میانی شکم؛
- کاهش وزن زیاد.
ایلیت (Ileitis)
این نوع از بیماری کرون، تنها قسمت ایلئوم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری ایلیت فرقی با علائم ایلوکولیت ندارد؛ با این تفاوت که در موارد شدید این بیماری، ممکن است در ربع تحتانی راست شکم، آبسه التهابی یا فیستول ظاهر شود.
کرون معده اثنی عشر (Gastroduodenal Crohn)
این نوع از بیماری کرون، معده و ابتدای روده کوچک (اثنی عشر) را درگیر می‌کند. علائم این بیماری شامل موارد زیر میشود:
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- نداشتن میل به غذا خوردن؛
- کاهش وزن شدید.
ژژنوئیلیت (Jejunoileitis)
در این نوع بیماری کرون، بخش‌های مختلفی از قسمت نیمه بالایی روده کوچک که با نام ژژونوم شناخته میشود، دچار التهاب می‌شوند. علائم این بیماری عبارتند از:
- اسهال؛
- وجود دردهای خفیف تا شدید در ناحیه شکم؛
- گرفتگی عضلات شکمی پس از غذا خوردن؛
در موارد شدید این بیماری، ممکن است بیمار دچار فیستول شود.
کولیت کرون (گرانولوماتوز) (Crohn’s (Granulomatous) Colitis)
این نوع بیماری کرون، فقط روده بزرگ (کولون) را درگیر می‌کند. علائم این بیماری عبارتند از:
- اسهال؛
- خونریزی از قسمت رکتوم؛
- وجود آبسه، زخم یا فیستول در اطراف مقعد.
از دیگر عوارض این بیماری، می‌توان به ایجاد ضایعات پوستی و دردهای مفصلی اشاره نمود.
تفاوت بیماری کرون با بیماری کولیت اولسراتیو چیست؟
این دو بیماری علائم تقریبا مشابهی دارند و هر دو، جزو بیماری‌های التهابی روده (IBD) هستند. با این حال، بیماری کرون با بیماری کولیت اولسراتیو یکی نیست و نواحی مختلفی از دستگاه گوارش را درگیر می‌کنند.
بیماری کرون
این بیماری ممکن است هر بخشی از دستگاه گوارش (از دهان تا مقعد) را درگیر کند. همچنین، بیماری کرون باعث التهاب در کل ضخامت روده شود.
کولیت اولسراتیو (کولیت زخمی)
تنها قسمت‌های کولون و رکتوم را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر روی داخلی‌ترین پوشش روده بزرگ، تغییراتی را ایجاد می‌کند.
علت ابتلا به این بیماری
شاید از خودتان پرسیده باشید که مبتلا شدن به این بیماری، به چه دلیل اتفاق می‌افتد و احتمال ابتلا در چه افرادی بیشتر از سایرین است؟
متاسفانه تا این لحظه، علت دقیق ابتلا به بیماری کرون جزو موارد ناشناخته باقی مانده است. محققین زیادی در سراسر کره زمین در حال تحقیق بر روی بیماری کرون هستند و در صدد هستند تا علت دقیق و درمان مناسب آن را پیدا کنند.
تنها چیزی که محققان از آن مطمئن هستند این است که شانس ابتلا به بیماری کرون در بین مردان و زنان برابر است.
با اینکه رژیم غذایی و استرس عواملی هستند که می‌توانند بیماری را تشدید کنند، اما عامل ایجاد آن نیستند. اخیرا تحقیقات جدیدی انجام شده که نشان داد عوامل ارثی و ژنتیکی می‌توانند در ایجاد بیماری کرون نقش داشته باشند.
در این قسمت، به معرفی برخی عوامل احتمالی در ایجاد بیماری کرون می‌پردازیم…
سیستم ایمنی
سیستم ایمنی سالم، همواره در 24 ساعت شبانه روز، در حال شناسایی ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌های خطرناک در بدن است. سیستم ایمنی با شنایی عوامل خطرناک، آن‌ها را ردیابی کرده و از بین می‌برد. در صورتی که پاسخ سیستم ایمنی طبیعی و نرمال باشد، سلول‌هایی که نقش سرباز را دارند، از طریق خون به روده می‌روند و باعث ایجاد التهاب می‌شوند. در شرایط عادی، باکتری‌های بی‌ضرری که ساکن دستگاه گوارش هستند، در برابر حملات سیستم ایمنی هیچ آسیبی نمی‌بینند.
در صورتی که فرد به IBD مبتلا باشد، باکتری‌های بی‌ضرر به عنوان عوامل خطرناک شناسایی شده و از بین می‌روند. التهابی که در نتیجه پاسخ سیستم ایمنی به وجود آمده از بین نمی‌رود و به مرور زمان، روده دچار زخم، التهاب مزمن و ضخیم شدن میشود و علائم بیماری کرون ظاهر می‌شوند.
عوامل ژنتیکی
محققان دریافتند که اگر فردی از افراد خانواده به بیماری کرون مبتلا باشد، احتمال اینکه افراد درجه یک آن خانواده در آینده به این بیماری مبتلا شوند، وجود دارد. آمار‌ها نشان می‌دهد که 5 الی 20 درصد افرادی که به بیماری IBD مبتلا هستند، یک خویشاوند درجه یک مبتلا به این بیماری دارند.
زمانی که پدر و مادر خانواده هر دو مبتلا به کرون باشند، خطر ابتلای فرزندان به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.
فاکتور‌های محیطی
به نظر می‌رسد که محیط زندگی می‌تواند بر روی افزایش احتمال ابتلا به کرون تاثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهند که بیماری کرون در کشور‌های توسعه یافته، شهر‌ها و شهرک‌ها و همچنین آب و هوای شمالی، بیشتر از کشور‌های توسعه نیافته، مناطق روستایی و آب و هوای جنوبی دیده میشود.
سیگار کشیدن
احتمال ابتلا به بیماری کرون در بین افراد سیگاری، دو برابر افرادی است که دخانیات مصرف نمی‌کنند.
علائم و نشانه‌های بیماری کرون
بیماری کرون، بیشتر از هر چیزی، بر روی کیفیت زندگی بیماران تاثیر می‌گذارد. با شناخت علائم و نشانه‌های بیماری، می‌توانید تا حد زیادی در مدیریت کردن آن‌ها موفق باشید. علائمی که فرد مبتلا به کرون تجربه می‌کند، به این بستگی دارد که کدام یک از قسمت/قسمت‌های دستگاه گوارش او، درگیر این بیماری شده اند.
همچنین، در مورد علائم بیماری کرون باید این را همیشه در خاطرتان داشته باشید که دوره‌های فعال و فروکش شده‌ای برای آن وجود دارند. به عبارتی دیگر، ممکن است برای یک دوره که مدت زمان آن نامعلوم است، هیچ علائمی نداشته باشید و سپس، دچار طیف مختلفی از علائم شوید.
تشخیص این بیماری از روی علائم کمی سخت است و تنها کسی که می‌تواند تایید کند که شخصی به این بیماری مبتلا است، پزشک متخصص داخلی است.
التهاب دستگاه گوارش
بیماری کرون، باعث ایجاد التهاب در قسمت یا قسمت‌هایی از دستگاه گوارش میشود. این التهاب، علائم و نشانه‌های خاصی دارد. برخی از افرادی که به بیماری کرون مبتلا شده‌اند، ممکن است یکی یا برخی از علائم زیر را در دوره‌های فعال مشاهده نمایید:
- اسهال مداوم (که دلیل آن مسمومیت غذایی نیست)؛
- خونریزی از قسمت رکتوم؛
- حرکت سریع روده‌ها؛
- درد و گرفتگی شکم؛
- احساس تخلیه ناقص پس از مدفوع کردن؛
- یبوست (در موارد شدید‌تر می‌تواند باعث انسداد روده شود).
عوارض بیماری کرون
ممکن است افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، در نتیجه علائم آن، دچار عوارض ناخواسته‌ای شوند. این عوارض عبارتند از:
- کاهش یا از بین رفتن اشتها؛
- کاهش وزن شدید؛
- خستگی مداوم؛
- به تاخیر افتادن رشد کودکان (در مواردی که فرد از زمان کودکی با این بیماری درگیر شده باشد).
- شقاق مقعد؛
- فیستول؛
- تنگ شدن قسمتی از روده.
علائم غیر مرتبط با روده
در برخی مواقع، این بیماری علائم سیستماتیک خارج از دستگاه گوارش از خود به جای می‌گذارد. این علائم می‌توانند در نتیجه اختلال در عملکرد دستگاه گوارش ایجاد شوند و بر روی کیفیت زندگی بیمار، تاثیر منفی بگذارند. علائم غیر مرتبط با روده که برخی از بیماران مبتلا به کرون تجربه می‌کنند، عبارتند از:
- قرمز شدن، درد و تغییر در بینایی چشم‌ها؛
- ایجاد زخم در دهان؛
- تورم و درد مفاصل؛
- عوارض پوستی که شامل جوش، زخم یا برآمدگی در نقاط مختلف بدن میشود (بیشتر در قسمت باسن)؛
- تب و لرز؛
- عرق شبانه؛
- از بین رفتن نظم چرخه قاعدگی؛
- ایجاد سنگ در کلیه؛
- پوکی استخوان؛
- بیماری‌های کبدی (مانند سیروز و کلانژیت اسکلروزان اولیه).
بیماری کرون چگونه تشخیص داده میشود؟
بسیاری از افراد در ابتدای بیماری، پس از مشاهده علائمی نظیر اسهال مداوم، کاهش وزن یا گرفتگی‌های شکمی، به پزشک مراجعه می‌کنند. پزشک پس از مشاهده علائم، یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را برای بررسی وضعیت بیمار تجویز می‌کند:
- آزمایش خون: زمانی که تعداد گلبول‌های سفید خون، بیش از حد مجاز باشد، به این معناست که بدن درگیر التهاب شده است. همچنین، برخی از افرادی که به بیماری کرون مبتلا هستند، به کم خونی نیز دچارند.
- آزمایش مدفوع: نمونه از مدفوع بیمار برای بررسی وجود انگل، باکتری و خون به آزمایشگاه فرستاده میشود.
- کولونوسکوپی: در طی این آزمایش، پزشک با استفاده از آندوسکوپ، بخش داخلی روده بزرگ را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، یک نمونه از بافت مشکوک را جهت بررسی، به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
- نمونه‌برداری (بیوپسی): قسمت‌های مشکوک روده برای بررسی علت التهاب، به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن: در این روش تصویر‌برداری، تصاویر دستگاه گوارش ثبت می‌شوند.
- آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (GI): در این آزمایش، آندوسکوپ از طریق دهان وارد گلو میشود و در صورت نیاز، از بافت مشکوک نمونه‌برداری میشود.
- معاینه دستگاه گوارش فوقانی (GI): بیمار قبل از آزمایش، مایع باریم را میبلعد و پزشک تصاویر ایکس را از دستگاه گوارش فوقانی ثبت می‌کند و آن‌ها را برای پیدا کردن موارد مشکوک، بررسی می‌کند.
نحوه مدیریت و درمان بیماری کرون
با اینکه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما برخی از روش‌های درمانی، می‌توانند به کاهش علائم و مدیریت آن‌ها کمک کنند. اینکه از چه درمانی استفاده کنید، بستگی به نظر پزشک و ناحیه درگیر شده دارد. هدف از درمان بیماری کرون این است که در زمان دوره فعال شدن علائم، کیفیت زندگی بیمار دچار تغییرات زیادی نشود و در فعالیت‌های عادی و روزانه او اختلالی به وجود نیاید.
برخی از درمان‌های موجود و موثر برای کاهش و مدیریت علائم بیماری کرون عبارتند از:
- آنتی بیوتیک‌ها: آنتی بیوتیک‌ها به از بین بردن التهاب و عفونت‌های ناشی از عوارضی نظیر زخم، فیستول و… کمک می‌کنند. انتخاب آنتی بیوتیک مناسب، تنها به عهده پزشک است.
- داروهای ضد اسهال: بسیاری از داروهای تجویز شده از جانب پزشک (مانند لوپرامید، فمیلاکت و…) می‌توانند به کاهش و متوقف کردن اسهال ناشی از بیماری کرون کمک کنند.
- داروهای بیولوژیک: داروهای بیولوژیک شامل آنتی بادی‌های مونوکلونال هستند که برای سرکوب سیستم ایمنی بدن مصرف می‌شوند.
- استراحت روده: ممکن است پزشک لازم بداند که برای استراحت روده‌ها، چند روز از مصرف غذا و مایعات خودداری کنید و به جای آن، مواد مورد نیاز بدن را از طریق وریدی دریافت نمایید.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها باعث از بین رفتن التهاب ناشی از بیماری‌های خود ایمنی می‌شوند.
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: داروهایی نظیر آزاتیوپرین و سیکلوسپورین، سیستم ایمنی بیش فعال را آرام کرده و التهاب را کمتر می‌کنند.
- جراحی: در صورتی که بیمار دچار سوراخ شدن، انسداد و یا خونریزی روده شده باشد، پزشک از روش جراحی برای درمان او استفاده می‌کند.
تاثیر بیماری کرون بر روی بارداری
معمولا زنانی که به بیماری کرون مبتلا هستند، می‌توانند حاملگی طبیعی و بی‌خطری را داشته باشند. با این حال، فعال شدن دوره‌های بیماری (مخصوصا اگر علائم بسیار شدید باشند) ممکن است خطر درگیر شدن با موارد زیر را بیشتر کند:
- سقط جنین؛
- زایمان زودرس؛
- تولد نوزاد با وزنی کمتر از وزن نرمال.
راهکار‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری کرون
در حال حاضر، هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. با این حال، داشتن سبک زندگی سالم، می‌تواند خطر دچار شدن به علائم شدید را تا حد بسیار زیادی کمتر کند. با رعایت موارد زیر، می‌توانید حتی در زمان دوره‌های فعال بیماری نیز زندگی راحت و بی‌دردسری داشته باشید:
- کنار گذاشتن کامل مصرف انواع دخانیات؛
- داشتن رژیم غذایی کم چرب و سرشار از سبزیجات و میوه‌های تازه؛
- ورزش منظم و روزانه؛
- استفاده از راهکار‌هایی برای مدیریت و کاهش استرس.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
به محض مشاهده هر کدام از علائم گفته شده در بالا، بهتر است برای بررسی وضعیت خود، به پزشک مراجعه نمایید. معمولا پزشکان برای بررسی وضعیت بیماران، کونولوسکوپی پیشگیرانه را تجویز می‌کنند. این آزمایش هر چند ماه یکبار انجام میشود تا در صورت مشاهده زخم یا بسته شدن روده‌ها، قبل از وخیم شدن حال عمومی بیمار، درمان مناسب برای او اتخاذ شود.
در مراجعه به پزشک، چه سوال‌هایی را از او بپرسم؟
در صورتی که به بیماری کرون مبتلا هستید، بهتر است در زمان مراجعه به پزشک خود، سوالات زیر را از او بپرسید. دانستن جواب این سوالات، به شما کمک می‌کند تا شناخت کافی از بیماری خود داشته باشید و در مدیریت علائم با موفقیت بیشتری عمل کنید:
- چرا به این بیماری مبتلا شده‌ام؟
- به کدام یک از انواع بیماری کرون مبتلا شده‌ام؟
- با توجه به علائمی که دارم، بهترین درمان چیست؟
- چطور می‌توانم از علائم شدید بیماری کرون جلوگیری کنم؟
- اگر به فرم ژنتیکی بیماری کرون مبتلا شده‌ام، چه راهی برای کمتر کردن خطر ابتلا به این بیماری در فرزندان و نسل‌های بعدی وجود دارد؟
- باید چه تغییراتی در رژیم غذایی خود بدهم؟
- باید از مصرف چه داروها یا غذاهایی خودداری کنم؟
- آیا مصرف مکمل خوراکی خاصی لازم است؟
- آیا لازم است برای بررسی کم خونی آزمایش بدهم؟
- تا چه اندازه باید مراقب عوارض باشم؟
سخن پایانی
بیماری کرون جزو بیماری‌های مادام العمری است که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را تا حد قابل توجهی تغییر دهد. طیف وسیعی از علائم برای این بیماری وجود دارد و بسته به اینکه کدام ناحیه از دستگاه گوارش درگیر شده است، بیمار علائم خاصی را تجربه می‌کند.
روش‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود دارد. در نهایت، پزشک با بررسی نتیجه آزمایش‌ها، درمان مناسب را برای بیمار تجویز می‌کند. درمان‌های موجود تنها به صورت مقطعی عمل می‌کنند و جنبه درمان کامل را ندارند؛ بلکه تنها برای کاهش علائم تجویز می‌شوند.
بیماران مبتلا به کرون با داشتن سبک زندگی سالم و انجام کارهای توصیه شده توسط پزشک، می‌توانند مانند افراد عادی، زندگی خوب و موفقی داشته باشند.
