دوران حاملگی طبیعی تقریبا بعد از 40 هفته به پایان می رسد. برخی از زنان در هفته 40 و بعضی دیگر زودتر زایمان می کنند. زمانی که انقباضات آغاز شوند، زایمان زودرس رخ می دهد که در نتیجه انقباضات، دهانه رحم زودتر از هفته 37ام باز می شود.
زایمان زودتر از موعد، باعث تولد نوزاد نارس می شود که خطرات بسیاری برای او دارد. اغلب اوقات این کودکان باید تحت مراقبت های خاص باشد و برخی اوقات مشکلاتی دارند که تا آخر عمرشان همراه شان خواهد بود. هر چقدر که کودک زودتر به دنیا بیاید، خطر مشکلات ذهنی یا جسمانی در او بیشتر می شود.
علائم زایمان زودرس
- احساس سفتی شکم ( انقباض مکرر عضلات شکم هر 10 دقیقه یا بیشتر )؛
- احساس فشار شدید در قسمت لگن؛
- احساس کمر درد غیر طبیعی؛
- تغییر ترشحات واژن؛
- لکه بینی و خونریزی واژن؛
- نشت ترشحاتی مایع مانند از مقعد.
عوامل خطرناک زایمان زودرس
تقریبا 12 درصد از بارداری ها با این عارضه روبرو می شوند. دلیل زایمان زودتر از موعد همیشه مشخص نیست؛ اما عوامل خاصی وجود دارند که باعث آن می شوند. هر زنی ممکن است که مجبور به زایمان زودرس شود و نوزاد نارسی به دنیا آورد. حتی اگر تمام کارهای درست را در طول دوران بارداری خود انجام داده باشید، باز هم عواملی هستند که باعث ایجاد این شرایط می شوند که برخی از آن ها عبارت اند از:
- تخمک گذاری متعدد (بیش از یک جنین در رحم)؛
- سابقه تولد کودک نارس؛
- خونریزی واژن در میانه بارداری؛
- عفونت؛
- پلی هیدرآمنیوس؛
- مشکلات دهانه رحم؛
- بیماری های مربوط به رحم؛
- شرایط ژنتیکی خاص؛
- مصرف الکل و دارو؛
- دسترسی محدود به مراقبت های قبل از زایمان.
حتما بخوانید: علت وجود خون در ادرار زن باردار چیست؟ چگونه درمان می شود؟
به یاد داشته باشید که بیشتر زنانی که عوامل گفته شده را دارند، دوران بارداری شان را کامل می کنند؛ اما بهتر است که این عوامل را شناخته و با کمک پزشکتان آن ها را زیر نظر داشته باشید.
بارداری دوباره
بارداری دوباره باعث به خطر افتادن جان مادر باردار می شود؛ زیرا رحم باید خیلی بزرگ شود تا بتواند هر دو جنین را نگه دارد. رحم هم مانند سایر ارگان های بدن هنگامی که منقبض شود، بیشتر بسط داده می شود.
با هر جنین اضافه که درون رحم قرار بگیرد، خطر بارداری زودهنگام تشدید می شود:
تعداد جنین در رحم و سن تولد آن ها:
یک جنین 40 هفته
دو جنین 35 هفته
سه جنین 32 هفته
چهار جنین 30 هفته
سن بارداری به تعداد هفته های بارداری یک زن بستگی دارد که معمولا از اولین روز آخرین عادت ماهانه محاسبه می شود.
بارداری دوباره جان مادر و کودکش را به خطر می اندازد. مادر در معرض خطر بیماری پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) و دیابت بارداری و کودک هم در خطر کم خونی شدید، قرار دارد . تمام این عوامل به خودی خود خطرناک هستند؛ اما باعث می شوند که به سختی بتوان زایمان زود هنگام را مدیریت و درمان کرد.
سابقه زایمان زود هنگام
مادری که در گذشته زایمان زودرس را تجربه کرده است، در زایمان های بعدی هم این خطر او را تهدید می کند. تعداد دفعاتی که این شرایط رخ داده اند و تا چه اندازه زود هنگام بودن آن ها مهم هستند. هر چقدر که نوزاد قبلی زودتر به دنیا آمده باشد، نوزاد جدید هم همان زمان یا زودتر به دنیا خواهد آمد.
حائز اهمیت است که بگوییم این خطرات در درجه نخست خانم هایی را تهدید می کند که کودکان نارسی به دنیا آورده باشند، نه فقط تنها زایمان زود هنگام داشته باشند. مادری که یکی از کودکان خود را در دوره کامل 40 هفته به دنیا آورده است، کمتر احتمال دارد که کودک بعدی اش زودتر به دنیا آید. زمانی که در گذشته مادر یک زایمان زود هنگام و یک زایمان کامل داشته باشد، خطر زایمان زود هنگام در او کمتر می شود.
سابقه سقط جنین
برخی از محققان معتقد هستند که سقط جنین باعث زایمان زود هنگام می شود. خانم هایی که بیش از یک بار سقط جنین داشته اند، بیشتر در خطر هستند. دلیل رابطه میان سقط جنین و زایمان زود هنگام مشخص نیست. یکی از احتمالات، آسیب دیدن دهانه رحم در هنگام سقط جنین است. علاوه بر این، ممکن است که رحم مادر ضعیف باشد؛ یعنی دهانه رحم به طور غیر عادی، زودتر باز شده و باعث سقط جنین شود. یکی دیگر از احتمالات، دسترسی محدود مادری که بارها سقط جنین کرده به مراکز درمانی است. تمام این موقعیت خطر زایمان زود هنگام را بیشتر می کنند.
خونریزی واژن در سه ماهه دوم یا سوم
خانم هایی که در هفته های 12ام و 24ام دوران حاملگی شان، خونریزی واژن دارند، در خطر زایمان زودرس هستند. شدت خطری که مادر را تهدید می کند به عوامل خونریزی بستگی دارد.
حتما بخوانید: رابطه جنسی در بارداری ؛ آیا نزدیکی در بارداری بی خطر است؟
دو علت اصلی خون ریزی واژن در طول دوران بارداری شامل: جفت سر راهی و دکولمان جفت می شود. جفت سرراهی یعنی جفت تمام یا قسمتی از دهانه رحم را بپوشاند. زمانی که جفت زودتر از دیوارهای رحم جدا شود، دکولمان جفت رخ می دهد. هر دو عامل در زایمان زود هنگام نقش دارند.
زنانی که در طول دوران بارداری شان با خونریزی واژن مواجه می شوند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند. با وجود این که این شرایط مشکل ساز نیست، بهتر است که دلایل خونریزی مشخص شود تا این مشکلات هر چه سریع تر برطرف شوند.
عفونت
وجود عفونت های ویروسی یا باکتریایی در طول دوران بارداری، خطر زایمان زود هنگام را بیشتر می کنند. در هر جایی از مجرای ادراری یا دستگاه تولید مثل مادر، از جمله: واژن، دهانه رحم، رحم، مجرای خروج ادرار، مثانه و کلیه ها عفونت رشد می کند.
ممکن است عفونت در رگ های خونی هم دیده شود.
برای اینکه عفونت باعث زایمان زودرس شود، باید به رحم برسد؛ جایی که رحم را تحریک به عکس العمل شیمیایی و در نهایت انقباض کند. تمام باکتری ها و ویروس ها نمی توانند این کار را انجام دهند؛ اما اگر وارد حفره آمونیاک شوند، به احتمال بسیار زیاد زایمان زود هنگام اتفاق خواهد افتاد.
زیاد بودن مایع آمنیوتیک یا پلی هیدرآمنیوس
پلی هیدرآمنیوس به شرایطی گفته می شود که مقدار مایع آمنیوتیک، که در رحم و دو اطراف جنین قرار دارد، زیاد شود. از این رو باعث می شود که انقباض رحم هم بیشتر شود، در نتیجه زایمان هم زودتر از موعد اتفاق می افتد.
علائم پلی هیدرآمنیوس شامل :بزرگ شدن غیرعادی شکم در دوران بارداری، به سختی نفس کشیدن، کم شدن ادرار و زیاد شدن ورم پا و انگشتان پا می شود.
برای این که پزشک این شرایط را تایید کند، باید آزمایش فراصوت دهید تا میزان آمونیاک اطراف جنین مشخص شود. در صورتی که این شرایط تایید شود، پزشک مقداری از مایع اضافی را خارج می کند. در این آزمایش میله ای بلند را وارد شکم و کیسه آمونیاک کرده و مایع اضافی را خارج می کنند.
با کمک آزمایش فراصوت می توان علت این عارضه را هم تشخیص داد. میله ای که برای خارج کردن مقدار اضافی آمونیاک وارد شده است، توانایی نمونه برداری را هم دارد. شایع ترین دلایل، دیابت و ناسازگاری سلول های قرمز خونی (فاکتور RH در خون مادر و کودک ناسازگار است) می باشد. دلایل وابسته به جفت کمتر دخالت دارند؛ اما ممکن است باعث کوریوآنژیوم، تومور خوش خیم رگ های خونی در جفت، شود. علائم وابسته به جنین شایع تر هستند که شامل: بارداری متعدد، عفونت، عدم رشد توانایی کودک در بلعیدن غذا و ورم کردن کودک می شوند.
بسیار مهم است که دلایل این عارضه شناخته شوند؛ زیرا دلایل آن مهم تر از شدت خود عارضه هستند.
مشکلات دهانه رحم
دهانه رحم که قسمت پایین رحم را شکل می دهد، به طور طبیعی در هنگام بارداری بسته است تا بتواند کودک را درون رحم نگه دارد. زمانی که زایمان آغاز شود، انقباضات باعث نرم و کوچک شدن این دهانه شده و برای زایمان باز می شود؛ البته گاهی اوقات دهانه رحم شروع به بزرگ شدن می کند. این شرایط «ناتوانی رحم» نام دارد. زنانی که این شرایط را دارند، بیشتر در خطر زایمان زود هنگام قرار دارند.
عمل جراحی، آسیب دیدن یا مصرف داروها باعث ناتوانی رحم می شود. عوامل زیر خطر این شرایط را بیشتر می کند:
- سابقه آسیب دیدن دهانه رحم. به طور مثال: اگر دهانه رحم مادر در هنگام زایمان پاره شود، در زایمان بعدی ضعیف خواهد شد.
- عمل هایی که در گذشته بر روی دهانه رحم انجام شده است. عمل های خاص دهانه رحم، مثل : بیوسپی مخروطی، زمانی انجام می شود که پاپ اسمیر مادر غیرعادی باشد. در طول این آزمایشات، مقداری از دهانه رحم را برای بررسی درباره سرطانی بودن یا در معرض سرطان بودن رحم، خارج می کنند. این آزمایشات خطر ناکارآمدی رحمی را بیشتر می کند.
در صورتی که رحم تان ناکارآمد باشد، بهتر است در طول دوران بارداریتان تحت نظر پزشک باشید.
مشکلات رحم
ممکن است خانم ها از هنگام تولد رحم شان مشکل داشته باشد. برخی از مشکلات رایج عبارت اند از:
- وجود رحم دوم و کامل شکل گرفته؛
- وجود دیواری در داخل رحم که آن را به دو قسمت تقسیم کند؛
- شکل نامتعارف رحم.
خطر زایمان زود هنگام به وضعیت غیرعادی رحم بستگی دارد.خانم هایی که شکل رحم شان نامتعارف است نسبت به خانم هایی که دیواری در داخل رحمشان وجود دارد، بیشتر در معرض خطر زایمان زود هنگام قرار دارند.
عوامل ژنتیکی، اقتصادی و اجتماعی
گذشته از شرایط پزشکی، بعضی از عوامل خارجی باعث زایمان زودرس می شوند.
ژنتیک و نژاد
بعضی از ویژگی های ارثی خطر زایمان زود هنگام را بیشتر می کنند. با در نظر گرفتن عوامل اجتماعی و اقتصادی،این خطرات در هفته های اول بارداری بیشتر هستند.
حتما بخوانید: علت گرفتگی ساق پا در دوران بارداری و روش های درمان خانگی
محققان نمی دانند که علت در معرض خطر بودن بعضی از نژادها چیست؛ البته باید بگوییم که نرخ ابتلا به عفونت های دستگاه تولید مثلی در بعضی از زنان بیشتر است که این امر خود باعث زایمان زود هنگام می شود.
عوامل اقتصادی
زنان قشر کم درآمد بیشتر در معرض خطر زایمان زود هنگام هستند؛ زیرا خوراک و جای مناسب ندارند و تحت مراقبت های پزشکی نیستند. زمانی که مواد غذایی به اندازه کافی در اختیار زن نباشد، خطر زایمان زود هنگام در او بیشتر می شود.
علاوه بر این، اگر مادر یا پدر کودک بیکار بوده یا تحت پوشش بیمه نباشند، احتمال تولد کودک نارس در آن ها بیشتر است؛ زیرا بر کیفیت مراقبت های بهداشتی که مادر دریافت می کند، تاثیر می گذارد. زمانی که این وضعیت وجود داشته باشد، استرس هم به آن اضافه شده و به زایمان زود هنگام دامن می زند.
عوامل اجتماعی
عوامل اجتماعی زیادی وجود دارند که به زایمان زود هنگام دامن می زنند، از جمله:
- زیر 16 سال یا بالای 40 سال داشتن؛
- مجرد بودن؛
- بد رفتاری جسمانی یا عاطفی؛
- مصرف مشروبات الکلی، استفاده از داروهای روان گردان یا سیگار کشیدن در دوران بارداری؛
- حمایت نشدن از جانب خانواده، دوستان یا اعضای جامعه؛
- کار کردن طولانی مدت.
وجود هر کدام از این عوامل به معنای زایمان زود هنگام در شما نیست؛ اما احتمال این شرایط را بیشتر می کند؛ بنابراین بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید تا هر کاری که می توانید برای کاهش خطر زایمان زودرس انجام دهید.
https://www.healthline.com/health/pregnancy/preterm-labor-risk-factors#other-factors
