در علم پزشکی، تکنیک‌های نوینی برای بهبود فرآیند جراحی و افزایش دقت و سرعت آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از ابزارهایی که در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است، اکارتورهای موضع جراحی می‌باشد. اکارتورهای موضع جراحی تجهیزاتی هستند که برای حفظ و تثبیت موقعیت مطلوب اعضای بدن در زمان انجام عمل جراحی و ایجاد فضا و دسترسی کافی برای جراح استفاده می‌شوند. در این مقاله، به بررسی انواع اکارتورها و کاربردها و مزایای آن‌ها خواهیم پرداخت.
انواع ابزار جراحی
ابزارهای جراحی را می‌توان به 4 دسته اصلی طبقه بندی کرد:
- ابزار برش و تشریح (Cutting and Dissecting)
- گیره‌ها و مسدود کننده‌ها (Clamping and Occluding)
- اکارتورها (رترکتورها) و نمایان کننده‌ها (Retracting and Exposing)
- گیرنده‌ها و نگه دارنده‌ها (Grasping and Holding)
در این مقاله با دسته سوم ابزارهای جراحی یعنی اکارتورها آشنا خواهید شد.
اکارتور موضع جراحی چیست؟
ایجاد دید کافی از موضع جراحی حین عمل از اهمیت حیاتی برخوردار است. در همین راستا رترکتورها یا اکارتورهای موضع جراحی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برش‌های ایجاد شده برای انجام جراحی را در طول عمل به خوبی باز نگه دارند. به این ترتیب اکارتورها به جراحان و متخصصان اتاق عمل کمک می‌کنند تا یک برش یا زخم را در طول عمل جراحی باز نگه دارند و دید و دسترسی بهتری از موضع جراحی فراهم کنند.
کاربرد رترکتورها در جراحی
در طول عمل، رترکتورها به روش‌های زیر به جراحان کمک می‌کنند:
- عقب کشیدن اندام‌ها
- تثبیت و نگهداری بافت‌ها
- باز کردن برش‌ها
- افزایش دید و دسترسی جراح
علاوه بر این، برخی از ابزارهای قلاب مانند اکارتورها به بلند کردن ساختارهای بدن به منظور دسترسی به اندام‌های زیرین کمک می‌کنند. در برخی موارد نیز اکارتورها به عنوان ابزار گیره به جراحان کمک می‌کنند. در واقع کاربرد رترکتورها در جراحی با توجه به ساختار آن‌ها و موقعیت محل جراحی متفاوت است، اما به طور کلی کاربرد اصلی آن فراهم کردن فضا و دسترسی کافی برای انجام عمل جراحی است.
انواع اکارتورها
امروزه اکارتورها در اندازه‌ها، شکل‌ها و طرح‌های مختلف عرضه می‌شوند، اما به طور کلی به 2 دسته تقسیم می‌شوند. دو دسته کلی اکارتورها عبارتند از:
1-اکارتورهای دستی: باید توسط دستیار جراح در طول عمل نگه داشته شوند. مزیت اکارتورهای دستی این است که دستیار می‌تواند در صورت لزوم جهت و محل قرارگیری آن را به راحتی و به سرعت تغییر دهد و در عین حال تنش یا نیروی وارد شده به بافت‌ها را تنظیم کند. عیب آشکار آن این است که جراح به کمک شخص دیگری نیاز دارد تا بتواند از این ابزار به خوبی استفاده کند.
2-اکارتورهای خودکار: این دسته از اکارتورها به خودی خود باز می‌مانند. در واقع در ساختار این دسته از اکارتورها یک پیچ، ضامن یا نوعی گیره برای نگه داشتن بافت طراحی می‌شود تا به خودی خود توانایی باز نگه داشتن محل برش را داشته باشند.
مزیت اکارتورهای خودکار این است که جراح می‌تواند بدون نیاز به نیروی کمکی از آن استفاده کند. عیب این اکارتورها این است که ممکن است با قرار گرفتن در برش با کشش زیاد باعث آسیب بافتی شوند. بنابراین، توصیه می‌شود که به طور منظم موقعیت آن‌ها کنترل شود و تنش به حداقل مقداری که دسترسی کافی را فراهم می‌کند، تنظیم شود.
ویژگی‌های اکارتور ایده‌آل
برای به دست آوردن دید و دسترسی کافی توسط اکارتور چندین عامل باید در نظر گرفته شود:
- اولاً ساختار اکارتور و درجه کشش آن باید به گونه‌ای باشد که هیچ آسیب نامطلوبی به بافت‌های تحت کشش وارد نشود.
- دوماً محل قرارگیری اکارتور، جهت و میزان کشش اعمال شده به بافت‌ها توسط آن باید به گونه‌ای باشد که دید کافی را برای جراح فراهم کند.
- میزان فضای در دسترس ایجاد شده توسط اکارتور با اعمال نیروی بیشتر افزایش می‌یابد، اما این نیرو باید متعادل باشد تا آسیب بافتی و تشکیل اسکار به حداقل برسد.
تفاوت اکارتورهای فلزی و الاستیک
اکارتورهای فلزی از موادی مانند فولاد ضد زنگ ساخته می‌شوند و سرتاسر ساختار آن‌ها فلزی می‌باشد. اما اکارتورهای الاستیک از یک قلاب فلزی تعبیه شده در یک بدنه الاستیک ساخته شده‌اند.
این بدنه الاستیک مزایای متعددی را برای اکارتور ایجاد می‌کند، زیرا هنگامی که کشیده و محکم می‌شود می‌تواند نیروی کشسانی را در جهت مورد نظر برای مدت طولانی حفظ کند. این نیرو را می‌توان در صورت نیاز دستکاری کرد و تغییر داد تا فضای مدنظر ایجاد شود.
این اکارتورها با ایجاد یک انقباض ثابت، کارآمد و در عین حال پویا، فضای موردنیاز برای انجام عمل جراحی را بدون آسیب به بافت‌های اطراف فراهم می‌کنند. اما اکارتورهای فلزی معمولاً ثابت هستند و قابلیت انعطاف و تطبیق کمتری با ساختار بدن دارند. به همین دلیل بیشتر در جراحی‌های ارتوپدی استفاده می‌شوند.
اکارتورهای الاستیک نیز برای استفاده در انواع تخصص‌های جراحی از جمله اورولوژی، زنان، گوش، حلق و بینی، فک و صورت، جراحی پلاستیک، عمومی و عروقی قابل استفاده می‌باشند.
هنگامی که اکارتورهای الاستیک روی برش اعمال می‌شوند و به صورت محیطی محکم می‌شوند، یک نیروی محیطی به لبه‌های برش وارد می‌شود. از آنجایی که اکارتورهای الاستیک نسبت به اکارتورهای فلزی کوچکتر هستند، می‌توان تعداد بیشتری از آن‌ها را به میدان جراحی اضافه کرد.
این کار انقباض محیطی و همچنین نیروی اعمال شده به بافت‌ها را تقسیم می‌کند و از آسیب موضعی به پوست و ساختارهای عمیق‌تر جلوگیری می‌کند. در عین حال دسترسی ایجاد شده توسط این اکارتورها گسترده‌تر است. اندازه کوچکتر اکارتورهای الاستیک همچنین باعث می‌شود تا بتوانند به راحتی از بدن جدا شوند.
تفاوت اکارتورهای دائمی و یکبار مصرف
اکارتورهای دائمی معمولاً از جنس فلزات مقاوم ساخته می‌شوند که قابل شستشو و استریلیزاسیون هستند. این نوع اکارتورها قابل استفاده مجدد هستند و پس از استفاده باید به طور مؤثر شسته، ضدعفونی و استریل شوند. اما در برخی از عمل‌های حیاتی، اکارتورهای آلوده حتی پس از استریل کردن، قابل استفاده مجدد نیستند. بنابراین جراحان برای جلوگیری از هر نوع عارضه‌ای، رترکتورهای یکبار مصرف را ترجیح می‌دهند.
اکارتورهای یکبارمصرف به دلیل عدم نیاز به شستشو و استریلیزاسیون بعد از استفاده، برای جلوگیری از انتقال عفونت و استفاده بهینه در محیط‌هایی که بهداشت بالا موردنظر است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین استفاده از اکارتورهای یکبار مصرف خطر انتقال عفونت را به شدت کاهش داده و همچنین سبب صرفه جویی در هزینه‌های استریلیزاسیون می‌شود. شرکت آسیا جراح پیشرو با بیش از 20 سال سابقه تولید اقلام مصرفی اتاق عمل، اکارتورهای خودکار را در انواع و سایزهای مختلف تولید می‌کند.
اکارتور موضع جراحی (Alexis)
یک دسته مهم و پرکاربرد از اکارتورها، اکارتورهای حلقوی شکل هستند که با نام الکسیس شناخته می‌شوند. این نوع اکارتور از دو حلقه تشکیل شده است که این دو حلقه توسط پلاستیک غیرقابل نفوذ استوانه‌ای شکل به یکدیگر متصل شده‌اند. حلقه پایینی در داخل برش و دیگری بیرون از موضع جراحی قرار می‌گیرد. حلقه بالایی با استحکام بالا برای حفظ شکل اکارتور و تنظیم ارتفاع آن طراحی شده است. درحالیکه حلقه پایینی کاملا انعطاف پذیر است و جهت جاگیری در داخل موضع جراحی طراحی شده است.
مزایای استفاده از اکارتور
استفاده از اکارتورها در عمل جراحی دارای مزایای بسیاری است که در ادامه به برخی از مزایا آن‌ها اشاره می‌شود:
- بهبود دسترسی جراح: با استفاده از اکارتورها، جراحان می‌توانند به راحتی به موضع جراحی دسترسی پیدا کنند و عمل جراحی را با دقت بیشتری انجام دهند.
- کاهش زمان عمل: استفاده از اکارتورها می‌تواند زمان عمل جراحی را کاهش دهد، زیرا جراحان نیازی به صرف زمان برای تثبیت موضع جراحی ندارند و می‌توانند به سرعت عمل را انجام دهند.
- کاهش عوارض جانبی: با استفاده از اکارتورها، خطرات مرتبط با جراحی مانند عفونت، خونریزی بیشتر و آسیب به بافت‌های اطراف کاهش می‌یابد.
- بهبود نتایج جراحی: استفاده از اکارتورها به جراحان کمک می‌کند تا بهبود نتایج جراحی را تضمین کنند، زیرا آن‌ها قادر به انجام عمل جراحی با دقت بیشتر و دسترسی بهتر به ناحیه جراحی هستند.
- نصب و جداسازی آسان: قرارگیری و نصب اکارتورها در موضع مدنظر به سادگی انجام می‌شود.
- مناسب برای جراحی‌های مختلف: رترکتورها در انواع جراحی‌ها طبق صلاحدید جراح قابل استفاده هستند.
آیا در دندانپزشکی هم از اکارتور استفاده می‌شود؟
در زمینه دندانپزشکی نیز از اکارتورها به عنوان ابزارهایی برای نگهداری و تثبیت بافت‌ها، کنترل حرکت و فشار فک و دسترسی به حفره دهان استفاده می‌شود که این امر می‌تواند در جلوگیری از آسیب دیدگی و بهبود نتایج درمانی مؤثر باشد. استفاده از اکارتور برای دندانپزشکی میدان دید و دسترسی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. ساختار O شکل این اکارتورها برای ایجاد حداکثر دید در حفره دهان طراحی شده است.
