چاقی یکی از عوامل خطرآفرین برای سلامت انسان است. درمان فعلی این مشکل، با کم کردن کالری دریافتی، جراحی و مصرف دارو میسر است. با این حال، هنوز هم تعداد افرادی که به چاقی مفرط مبتلا می‌شوند، در حال افزایش است. عوامل زیادی منجر به چاقی مفرط می‌شوند. استرس، مشکلات سلامتی و دسترسی راحت به غذاهای پر کالری، از بزرگترین عوامل ابتلا به چاقی است.
امروز در دکتر چک، قصد داریم به بررسی طب آشپزی و تاثیر آن بر روی درمان چاقی بپردازیم. با ما همراه باشید…
چاقی چیست؟
زمانی که وزن فرد، بسیار بیشتر از حالت نرمال قرار داشته باشد، دچار چاقی می‌شود. بر اساس آمار‌هایی که سازمان جهانی بهداشت (WHO) ارائه داده است، در سال 2016، بیش از 1.9 میلیارد بزرگسال در کل دنیا، اضافه وزن داشتند و از این تعداد، حدود 650 میلیون نفر به چاقی مفرط مبتلا بودند. آمار‌ها نشان داده‌اند که شیوع چاقی در جهان، بین سال‌های 1975 تا 2016، سه برابر بیشتر شده است.
چاقی، یکی از عوامل بالابرنده احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها است. برخی از بیماری‌ها و مشکلاتی که می‌توانند با عامل چاقی ظاهر شوند، عبارتند از:
- افزایش میزان مرگ و میر (به هر دلیلی)؛
- فشار خون بالا؛
- کلسترول LDL بالا؛
- عروق کرونر قلب؛
- سکته؛
- استئوآرتریت (تجزیه غضروف و استخوان مفصلی)؛
- مشکلات تنفسی (از جمله آپنه خواب)؛
- برخی از انواع سرطان‌ها.
در آگوست 2022، گزارشی همراه با هشدار منتشر شد که متن آن به این صورت بود: “با توجه به پیامد‌های وخیم، از جمله بالا رفتن میزان بیماری‌ها و آمار مرگ و میر، لازم است دولت‌های منطقه‌ای و محلی، جامعه پزشکی و بیماران به طور یکسان، برای کنترل چاقی و کاهش آن اقدام کنند.”
چرا چاقی در حال افزایش است؟
به تازگی، سرمقاله‌ای در مجله “چاقی” (Obisity) منتشر شده که علت افزایش وزن و چاقی را اینگونه بیان می‌کند:
“افزایش سرانه مواد غذایی، در دسترس بودن مواد غذایی و نوشیدنی‌های پرکالری، بیشتر شدن حجم غذاها، کم شدن فعالیت‌های بدنی در طول روز، ترجیح بر استفاده از وسایل الکترونیکی (مانند تلویزیون، گوشی موبایل و… ) به جای انجام حرکات ورزشی، خواب ناکافی و استفاده از داروهایی که باعث افزایش وزن می‌شوند، از جمله دلایل بارز این مشکل هستند.”
دکتر میرعلی، جراح چاقی و مدیر مرکز جراحی کاهش وزن در کالیفرنیا، اینطور عنوان می‌کند: “چاقی چند عامل مهم دارد و مطمئنا ژنتیک نقش مهمی در آن ایفا می‌کند. در درجه اول، چاقی ناشی از تغییر رژیم غذایی و حرکت به سمت داشتن غذاهای پر انرژی، داشتن سبک زندگی کم تحرک و عوامل محیطی مانند شهرنشینی است.”
خطرات پیرامون چاقی در دوران کودکی
آمار‌ها نشان می‌دهد چاقی مفرط، فقط در بزرگسالان در حال پیشرفت نیست، بلکه کودکان زیادی هستند که از این مشکل رنج می‌برند. از سال 1975 تا سال 2016، تعداد کودکان مبتلا به چاقی 10 برابر بیشتر شده است! اگر این روند ادامه پیدا کند، در آینده تعداد کودکانی که مبتلا به چاقی هستند، از تعداد کودکان با وزن کم، بسیار بیشتر خواهد بود.
خطر چاقی در دوران کودکی به این دلیل زیاد است که در صورتی که وزن کودک کنترل نشود، در دوران جوانی، مستعد ابتلا به طیف وسیعی از بیماری‌ها خواهد بود.
دکتر دانیال گنجیان، متخصص اطفال در مرکز بهداشت پراویدنس کالیفرنیا، اینطور عنوان کرده است: “هر چه فرد در زمان کودکی چاق‌تر باشد، احتمال ابتلای او به مشکلات سلامتی در بزرگسالی بیشتر است. علاوه براین، هر چه کودک زودتر به چاقی مبتلا شود، مشکلات سلامتی او از سنین پایین تری شروع می‌شوند.”
این مشکلات سلامتی می‌توانند شامل بیماری‌هایی نظیر کبد چرب، دیابت، آپنه خواب، آسم، بیماری‌های قلبی عروقی، ناهنجاری‌های دوران قاعدگی، مشکلات ارتوپدی و… باشند.
در صورتی که وزن کودک کنترل نشود، احتمال انتقال چاقی به نوجوانی و بزرگسالی زیاد است. آمار‌ها نشان می‌دهند 55% از کودکان چاق، در نوجوانی نیز چاق هستند و 80% از این نوجوانان، همچنان در بزرگسالی چاق باقی می‌مانند.
دکتر میرعلی تاکید می‌کند: “متاسفانه هیچ راه حل بلند مدتی و واضحی وجود ندارد. آموزش برای داشتن تغذیه سالم از دوران کودکی، می‌تواند شروع عالی در درمان چاقی باشد. همچنین، داشتن ورزش روزانه منظم، عدم سهولت دسترسی به غذاهای پر انرژی و پرکالری نیز می‌تواند تاثیر قابل توجهی در حل این مشکل داشته باشد.”
با این حال، آمار‌ها نشان می‌دهند 70% از افرادی که در بزرگسالی به چاقی مبتلا شده‌اند، در دوران کودکی وزن طبیعی داشته‌اند. بنابراین، تنها کودکان چاق نیستند که در آینده، دچار این مشکل می‌شوند و حتی افراد عادی نیز احتمال ابتلا به چاقی مفرط را دارند.
چاقی به عنوان یک نگرانی جهانی
روش‌های درمانی جدید مانند داروهای خوراکی و جراحی، برای افرادی که قادر به کنترل وزن خود نیستند، در دسترس‌اند. داشتن ورزش منظم و رژیم غذایی مخصوص نیز می‌تواند در پروسه کاهش وزن، موثر واقع شود.
نگرانی پزشکان از چاقی، نه به خاطر حفظ ظاهر افراد، بلکه به دلیل مشکلاتی است که می‌تواند به همراه داشته باشد. از نظر علمی، ثابت شده است که افراد چاق، بیش از سایرین در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های مختلف قرار دارند.
مبارزه با مشکل چاقی، بیش از آن است که به مردم بگویید کمتر غذا بخورند یا بیشتر ورزش کنند. ما برای حل این مشکل، باید با محیط اطراف خود تعامل بیشتری داشته باشیم و به فکر راهی کم خطر با تاثیر حداکثری باشیم.
آیا بازار غذا مقصر چاقی است؟
مسلما افراد چاق، بیش از سایرین غذا می‌خورند. در صورتی که غذاهای فرآوری شده نسبت به غذاهای ارگانیک ارزان‌تر، فراوان‌تر و لذیذ‌تر باشند، کمتر کسی حاضر به رد کردن آن‌ها خواهد بود.
همچنین، بازار اینگونه غذاها، با کمک حجم عظیمی از تبلیغات، توانسته جای خود را در ذهن مخاطبان باز کند. عواملی نظیر اندازه بسته‌بندی ها، برچسب‌های گول زننده و تخفیفات مناسبتی نیز می‌توانند در فریب مصرف کنندگان نقش داشته باشند.
اینجا جایی است که طب آشپزی می‌تواند به کمک افراد بیاید و در حفظ وزن طبیعی آن‌ها کمک کند.
طب آشپزی چیست؟
استفاده از غذا به جای دارو، از سالیان بسیار دور تاکنون، در متون پزشکی توصیه شده است. برای برخی از افراد، تغییر در الگوی غذایی، دقیقا به اندازه مصرف داروی مناسب، تاثیرگذار است.
طب آشپزی، با علاقه روزافزون نسبت به آشپزی کردن و غذا خوردن، به مرور زمان تکامل یافته است. این طب، زمینه‌ای جدید در پزشکی است که هنر آشپزی و غذا را با علم پزشکی ترکیب می‌کند.
بر اساس طب آشپزی، یک رژیم غذایی با کیفیت بالا و متناسب با شرایط فرد، برای درمان و پیشگیری بیماری‌ها و همچنین حفظ تندرستی او لحاظ می‌شود. هدف از طب پزشکی این است که افراد بتوانند از غذا و نوشیدنی‌های بی‌ضرر استفاده کنند و سلامت خود را بهبود بخشند.
به عنوان مثال، رژیم غذایی ضد التهابی یک راه حل عالی برای تسکین بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید است و یا مصرف رژیم غذایی مدیترانه‌ای که سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، روغن زیتون، غلات و حبوبات کامل است، برای افرادی که به بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت نوع 2 مبتلا هستند، به شدت توصیه می‌شود.
آیا طب پزشکی می‌تواند در پیشگیری و درمان چاقی موثر باشد؟
پزشکان معتقد‌اند که طب پزشکی می‌تواند به پیشگیری و درمان چاقی کند؛ اما یک راه حل جهانی به شمار نمی‌رود.
طب آشپزی، حوزه‌ای برای توانمند‌سازی مردم در جهت انتخاب و طبخ غذاهای سالم است. البته، مانند سایر روش‌های درمان چاقی، افراد مختلف، واکنش‌های یکسانی نسبت به این رویکرد ندارند و ممکن است درجات مختلفی از موفقیت را نشان دهند.
کلید موفقیت طب آشپزی این است که همیشه غذاهای سالم لذت‌بخش را انتخاب کنید و آن‌ها را با غذاهای ناسالم جایگزین نمایید.
مسائل مربوط به طب آشپزی
یکی از تصورات مردم نسبت به طب آشپزی این است که غذاهای توصیه شده توسط آن، معمولا گران هستند؛ در حالی که چنین نیست. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات تازه در بازار‌ها موجود‌اند که قیمت خرید و آماده‌سازی آن‌ها، بسیار کمتر از غذاهای فرآوری شده یا غذاهای رستورانی تمام می‌شود.
از طرف دیگر، شما بر روی سلامتی خود هزینه می‌کنید و با داشتن یک رویکرد مناسب، می‌توانید از پرداخت هزینه‌های درمانی سنگین در آینده، جلوگیری نمایید.
مسئله دیگر، تعداد کم متخصصانی است که در زمینه تغذیه، پخت و پز و روانشناسی خوردن غذا فعالیت می‌کنند. با این حال، می‌توانید با دسترسی به یک متخصص حاذق، دستورالعمل‌های کوتاه مدت و بلند مدت را از او دریافت کرده و آن‌ها را به کار بگیرید.
سخن پایانی
چاقی یکی از عوامل اصلی در ابتلا و تشدید بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌رود. درمان چاقی، با استفاده از روش‌هایی مانند مصرف دارو، حراجی، انجام حرکات ورزشی و محدود کردن غذای دریافتی امکان پذیر است.
روش جدیدی به نام طب آشپزی مطرح شده است که با هدف جایگزینی غذاهای سالم و شیوه درست مصرف آن‌ها، سعی بر پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند چاقی دارد. با مصرف غذاهای سالم، می‌توانید تا حد بسیار زیادی، این مشکل را رفع نموده و وضعیت سلامت خود را بهبود بخشید.
