زمانی که رابطه میان دستگاه عصبی و مثانه به خاطر بیماری یا آسیب دیدگی قطع شود، گفته می شود بیمار به اختلال مثانه نوروژنیک مبتلا شده است.
متاسفانه تا به امروز هنوز روشی برای درمان دائمی این اختلال پیدا نشده است اما یک سری روش برای مدیریت آن وجود دارد.
با مصرف دارو، استفاده از سوند و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی نیز می توان این عارضه را تا حدودی کنترل کرد.
در این مقاله از سایت دکتر چک می خواهیم درباره اختلال سنگ مثانه نوروژنیک، علائم، روش های درمان و پیشگیری، تشخیص و هر چیز دیگری که لازم است بدانید صحبت کنیم.
منظور از مثانه نوروژنیک چیست؟
مثانه یک ارگان توخالی بوده که در قسمت لگن یا پایین شکم قرار گرفته است. یکی از اصلی ترین وظایف این ارگان این است که ادرار را در خودش ذخیره کند. وظیفه دیگری هم که دارد، خارج کردن ادرار از بدن در واکنش به سیگنال های صادر شده از سوی نخاع و مغز است.
زمانی که بیماری های عصب شناختی (مربوط به سیستم عصبی) بر نحوه واکنش نشان دادن مثانه تاثیر بگذارند، گفته می شود فرد به اختلال مثانه نوروژنیک مبتلا شده است.
دو مشکل اصلی در کنترل مثانه وجود دارند که به این اختلال مربوط می شوند. با توجه به اعصابی که درگیر این عارضه شده و ماهیت آسیب دیدگی، یا مثانه بیش فعال شده یا فعالیت خودش را کم می کند.
سیستم ادراری
مثانه و کلیه ها بخشی از سیستم ادراری را تشکیل می دهند. این ارگان ها ادرار را تولید، ذخیره و دفع می کنند. وقتی این سیستم به خوبی کارش را انجام دهد، کلیه ها ادرار تولید کرده و آن را به مثانه منتقل می کنند.
مثانه هم یک ارگان شبیه به بالن است که ادرار را در خودش نگه می دارد.
زمانی که تمام حجم مثانه پر نشده باشد، مثانه آرام است. هر زمانی که مثانه پر شود، مغز سیگنال هایی ارسال کرده و شما را مطلع می کند. مجرای پیشاب یک سری ماهیچه به نام اسفنکتر دارد که این ماهیچه ها مجرای پیشاب را بسته تا ادرار به بیرون نشت نکند. با این خلاصه درباره طرز کار سیستم ادراری بهتر می توانید این اختلال را درک کنید.
ابتلا به این عارضه تا چه اندازه شایع است؟
این عارضه بیشتر در میان بیمارانی رواج دارد که نخاع آن ها آسیب دیده باشد. حدود 95 درصد از بیمارانی که به مهره شکاف یا اسپینا بیفیدا مبتلا هستند هم با این اختلال دست و پنجه نرم می کنند.
در حدود 50 تا 80 درصد از بیماران مبتلا به ام اس هم این اختلال دیده می شود. بیمارانی که سکته کرده و بیماری پارکینسون دارند، یا هر عارضه دیگری که سیستم عصبی شان را تحت تاثیر قرار داده است، هم به این اختلال مبتلا می شوند.
بیماری هایی مثل دیابت های پیشرونده که به اعصاب آسیب می زنند هم در ابتلا به این اختلال نقش دارند.
چه عواملی باعث ابتلا به اختلال مثانه نوروژنیک می شوند؟
یک دسته از بیماران به صورت مادر زادی به این عارضه مبتلا می شوند. بعضی از نواقص مادر زادی که در ابتلا به این اختلال تاثیر دارند، شامل موارد زیر می شوند:
1. اسپینا بیفیدا
زمانی گفته می شود فرد به عارضه اسپینا بیفیدا مبتلا شده است که نخاع در ماه های اول بارداری کامل تشکیل نشده باشد.
بیمارانی که با میلومننگوسل به دنیا می آیند هم اغلب یا فلج هستند یا عضلات شان ضعیف است که همین امر نقشی قابل توجه در نحوه کار مثانه بازی می کند.
2. سندرم آگنسس
در نتیجه ابتلا به این سندرم، بخش هایی از قسمت پایین نخاع تشکیل نمی شوند.
3. فلج مغزی
اصطلاح فلج مغزی به گروهی از اختلال های مزمن (بلند مدت) گفته می شود که به واسطه آن ها فرد دیگر نمی تواند کنترلی بر حرکات و حالت بدن خودش داشته باشد.
معمولا به خاطر آسیب دیدن قسمت های محرک در مغز، فرد دچار این اختلال ها می شود. فرد مبتلا زمانی که در شکم مادرش هست یا بعد از این که به دنیا می آید، ممکن است به فلج مغزی مبتلا شود.
البته این را هم باید در نظر داشته باشید که همیشه در دوران زایمان یا حتی سال اول نیز نمی توان این عارضه را نمی توان تشخیص داد.
بیماری و شرایط پزشکی که سیستم عصبی را درگیر می کنند هم باعث بروز اختلال مثانه نوروژنیک می شوند. رایج ترین این بیماری ها عبارت اند از:
- سکته؛
- بیماری پارکینسون؛
- ام اس؛
- وجود تومور در سیستم عصبی مرکزی.
دلایل قابل توجه دیگر عبارت اند از:
- آسیب دیدن نخاع و جراحی نخاع؛
- اختلال در نعوظ؛
- آسیب دیدن/ تصادف کردن.
علائم اختلال مثانه نوروژنیک
هر کدام از بیماران یک سری علائم متفاوت مشاهده می کنند و این علائم هم به نوع آسیب عصبی فرد بستگی دارد.
بعضی از بیماران علائم هر دو اختلال مثانه پرکار و هم کار را دارند و حتی بیماران مبتلا به ام اس و آن هایی که سکته کرده اند هم همزمان علائم مثانه پر کار و کم کار را تجربه می کنند.
شایع ترین علائم این اختلال عبارت اند از:
- عفونت مجرای ادراری؛
- نشت کردن ادرار (یا بی اختیاری) در رابطه با مثانه پر کار؛
- تکرر ادرار (روزانه هشت بار یا بیشتر لازم شود مثانه را تخلیه کرد)؛
- احساس درد در هنگام دفع ادرار؛
- احساس می کنید باید فورا مثانه را تخلیه کنید.
تشخیص
اگر پزشک احتمال بدهد به این عارضه مبتلا شده اید، از شما می خواهد که چندین آزمایش مربوط به سیستم عصبی و مثانه انجام دهید.
این آزمایش ها عبارت اند از:
تست یورودینامینک
در این آزمایش میزان ادراری که مثانه می تواند در خودش نگه دارد، فشار موجود در مثانه، جریان ادرار و تخلیه مثانه در زمان پر بودن را بررسی می کند.
این تست به این صورت است که یک سری سنسور مخصوص روی پوست نزدیک به مجرای پیشاب یا مقعد قرار می دهند تا مشخص شود ماهیچه ها و اعصا موجود در این قسمت های بدن به خوبی کار خودشان را انجام می دهند یا خیر.
سیستوسکوپی
در این آزمایش، داخل مثانه و مجرای پیشاب با استفاده از یک تلسکوپ کوچک بررسی می شود.
سونوگرافی
در این آزمایش تصویر برداری از امواج صوتی برای تولید تصاویری از مثانه استفاده می شود.
اشعه ایکس
در آزمایش اشعه ایکس از امواج انرژی برای ایجاد تصاویری از بافت ها و استخوان های مثانه استفاده می شود.
علاوه بر روش های گفته شده، پزشک شاید بخواهد سی تی اسکن یا ام آر آی هم انجام دهید.
روش های درمانی غیردائم اختلال مثانه نوروژنیک
هیچ راهی برای درمان قطعی این عارضه وجود ندارد اما علائمی که بیمار مشاهده می کند را با یک سری روش می توان کنترل کرد.
روش های درمان موقت این عارضه به علت اصلی ایجاد آن بستگی دارد و شامل موارد زیر می شود:
- مصرف دارو (که شامل اکسی بوتینین، تولترودین، میگرابگرون و سولیفناسین می شود)؛
- تخلیه ادرار با استفاده از سوند در ساعات مشخصی در طول روز؛
- مصرف داروهای آنتی بیوتیک بازدارنده به منظور کاهش خطر احتمال ابتلا به عفونت؛
- قرار دادن یک دستگاه در بالای مثانه برای این که هر زمان مثانه پر شد بتواند ادرار را نگه دارد.
- انجام جراحی برای خارج کردن سنگ های احتمالی موجود یا برطرف کردن هر گونه مسدود شدگی؛
- تزریق بوتاکس به ماهیچه مثانه؛
- قرار دادن دستگاه های الکترونیکی به منظور تحریک یا کم کردن فعالیت مثانه؛
- ایجاد تغییراتی در سبک زندگی: به این منظور باید دور یک سری از خوراکی ها و نوشیدنی های خاص که مثانه را تحریک می کنند، خط بکشید. مثلا مشروبات الکلی، قهوه و نوشابه نباید بخورید.
عواقب مرتبط با اختلال مثانه نوروژنیک
بیمارانی که به اختلال مثانه نوروژنیک مبتلا هستند، در خطر ابتلا به سایر بیماری های دستگاه ادراری و تناسلی از جمله چندین و چند بار ابتلا به عفونت، آسیب دیدن کلیه ها و رفلاکس ادراری قرار داشته و حتی ممکن است سنگ در مجرای ادراری بیمار تولید شود.
بیمارهایی که به بیماری هایی در رابطه با کنترل مثانه مبتلا هستند، سطح کیفیت زندگی شان پایین می آید. باید این بیماری ها را شناسایی و درمان کرد.
زمانی که میزان ادرار در مثانه خیلی زیاد شده و ادرار به کلیه ها برگردد، رگ های خونی کوچک در کلیه ها آسیب می بینند. به خاطر این افزایش فشار، بیمار موقع ادرار خون مشاهده می کند.
راهی برای پیشگیری وجود دارد؟
متاسفانه در اکثر موارد هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا وجود ندارد و صرفا با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و کنترل بیماری هایی که در حال حاضر بیمار با آن ها دست و پنجه نرم می کند، می توانیم این عارضه را تا حدودی کنترل کنیم.
