اختلال دلبستگی واکنشی (RAD) به وضعیتی گفته می‌شود که در سنین کودکی شکل می‌گیرد. کودکانی که به RAD دچار هستند، معمولا مراقبت‌های سهل انگارانه‌ای داشته و قبل از 5 سالگی با مراقبان اصلی خود (مادر یا پدر) وابستگی عاطفی سالمی ایجاد نمی‌کنند.
زمانی که کودک به طور مداوم مورد دلداری و مراقبت فرد یا افرادی قرار می‌گیرد و نیازهای او برآورده می‌شوند، دلبستگی ایجاد می‌شود. دلبستگی به یک مراقبِ محافظ و مهربان، به کودک می‌آموزد که دیگران را دوست داشته باشد، به آن‌ها اعتماد کند، از نیازها و احساسات دیگران مطلع شود، احساسات دیگران را با توجه به رفتار خود تغییر دهد و روابط سالم و مثبتی با آن‌ها داشته باشد. زمانی که کودک در چند سال اول زندگی از گرمای عاطفی بی‌نصیب باشد، ممکن است به اختلال دلبستگی واکنشی دچار شده و در آینده او تاثیر منفی بگذارد. با دکتر چک همراه باشید…
چه افرادی تحت تاثیر اختلال دلبستگی واکنشی قرار می‌گیرند؟
این اختلال در میان کودکان زیر 5 سالی که مورد بی‌توجهی، آزار جسمی/جنسی یا آزار عاطفی قرار گرفته‌اند، بیشتر از سایر کودکان دیده می‌شود. با این حال، کودکان بزرگتر از 5 سال نیز ممکن است به RAD دچار شوند. در صورتی که کودک در شرایط زیر قرار داشته باشد، احتمال دچار شدن به اختلال دلبستگی واکنشی در او زیاد است:
- والدین یا مراقبان زیادی داشته باشد. به عنوان مثال، خانواده پرجمعیتی داشته باشد و یا تحت سرپرستی افراد مختلفی قرار داشته باشد.
- پس از برقرار عاطفی با مراقبان اصلی، از آن‌ها دور شده باشد.
- چندین اتفاق تروماتیک را تجربه کرده باشد.
- والدینی داشته باشد ک سعی نکرده باشند از لحاظ عاطفی به او نزدیک شوند.
- والدین یا مراقبانی داشته که آن‌ها را دوست نداشته باشد.
در برخی اوقات، افراد بدون داشتن هیچگونه شناختی از تاریخچه کودک، او را به سرپرستی می‌گیرند و پس از گذشت مدتی، در برقراری ایجاد پیوند با او به مشکل برمی خورند. اگر کودک یا فرزندخوانده شما دارای علائم بی‌ثباتی عاطفی است، بهتر است هر چه سریع‌تر با یک روانشناس یا متخصص کودک صحبت کنید.
اختلال دلبستگی واکنشی تا چه حدی شایع است؟
از آنجایی که در بسیاری از مواقع این اختلال تشخیص یا گزارش داده نمی‌شود، میزان دقیق شیوع آن مشخص نیست. با این حال، آمارها نشان می‌دهد که اختلال RAD در بین 1% الی 2% کودکان رخ می‌دهد.
کودکانی که دارای والدین سختگیر هستند و یا به هر دلیلی از خانه خود دور می‌شوند و در مکان‌های دیگری مانند پرورشگاه بزرگ می‌شوند، با احتمال بیشتری به RAD دچار خواهند شد.
تقریبا نیمی از کودکانی که تحت سرپرستی افراد غیر از والدین اصلی بزرگ می‌شوند، در ایجاد روابط با دیگران به مشکل برمی خورند.
علائم اختلال دلبستگی واکنشی
اختلال دلبستگی واکنشی می‌تواند بر تمامی جوانب زندگی و رشد کودک تاثیر منفی بگذارد. کودکانی که به اختلال دلبستگی واکنشی دچار هستند، معمولا علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:
- با طیف احساسی معمولی به مسائل مختلف واکنش نشان نمی‌دهند.
- احساساتی مانند گناه، پشیمانی یا عذاب وجدان را از خود نشان نمی‌دهند.
- تماس چشمی برقرار نمی‌کنند.
- از تماس فیزیکی مخصوصا با مراقب خود، خودداری می‌کنند.
- کج خلقی، نافرمانی و تحریک‌پذیری بالایی دارند و بیشتر از هم سن و سالانشان مستعد ایجاد بحث هستند.
- بدون دلیل خاصی غمگین یا ناخوش می‌شوند.
زمانی که کودکان دارای اختلال دلبستگی واکنشی بدون داشتن درمان مناسب به سنین جوانی و بزرگسالی می‌رسند، تمایل دارند که از دو الگو پیروی کنند: RAD مهارشده و RAD مهارنشده.
علائم شایع الگوی RAD مهارشده عبارتند از:
- انزوا و کناره گیری؛
- عدم تمایل، مقاومت و یا عدم پاسخگویی در برابر آرامش؛
- خودداری از بروز احساسات؛
- ترکیبی از نزدیک شدن و کناره گیری؛
- عدم تمایل به جلب محبت از طرف مراقبین یا افراد دیگر.
علائم شایع الگوی RAD مهارنشده عبارتند از:
- خوش مشربی و اجتماعی بودن بی‌رویه؛
- ایجاد روابط آشنایی نامناسب؛
- قائل نشدن هیچ اولویت و ارجحیتی بین مراقبین اولیه خود و افراد دیگر؛
- تمایل به انجام رفتارهایی که برای سنین کمتر از خود مناسب است؛
- جستجوی محبت از طریق راه‌های خطرناک.
علت‌های ابتلا به اختلال دلبستگی واکنشی
هنوز دلیل دقیقی برای دچار شدن به این اختلال پیدا نشده است. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند کودکانی که به دلایل مختلف نتوانسته‌اند با مراقبان خود ارتباط برقرار کنند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به RAD قرار دارند. برخی از دلایلی که باعث عدم برقراری ارتباط بین کودک و مراقبین می‌شود عبارتند از:
- سوء استفاده یا بی‌توجهی: داشتن چنین رفتاری از طرف مراقبین، باعث ایجاد احساس رها شدگی یا تنهایی در کودک می‌شود.
- ناامنی غذایی: برآورده نشدن نیازهای اولیه کودک، باعث ایجاد احساسات منفی در او می‌شود.
- عدم رعایت بهداشت: تعویض نشدن پوشک کودک پس از چندین ساعت و یا شسته نشدن او در زمانی که نیاز به حمام دارد، باعث ایجاد احساسات بد می‌شود.
- داشتن چندین مراقب: کودک نمی‌داند به کدام فرد اعتماد کند.
- مراقبت نادرست: بعضی اوقات نیازهای کودک برآورده می‌شوند و برخی اوقات نمی‌شوند.
کودک خردسال فقط زمانی می‌تواند روابط سالمی با مراقبان و افراد دیگر داشته باشد که نیازهای اساسی اش به طور مداوم برآورده شوند. در این صورت، حس اعتماد مثبتی بین کودک و مراقبان او شکل می‌گیرد. در صورتی که نیازهای جسمی و عاطفی کودک برآورده نشود، احتمال اینکه به اختلال دلبستگی واکنشی دچار شود وجود دارد.
راه‌های تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی
این اختلال معمولا در سنین 9 ماهگی الی 5 سالگی تشخیص داده می‌شود. قبل از تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی، پزشک کودک را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که علائم او مربوط به اختلال اوتیسم نیست؛ زیرا برخی از علائم این دو اختلال با یکدیگر مشابه‌اند.
کودکی که به اختلال دلبستگی واکنشی مبتلاست، غمگین‌تر یا خشمگین‌تر از یک کودک عادی به نظر می‌رسد و زمانی که مراقب او تلاش می‌کند تا احساس او را عوض کند، هیچ پاسخ یا واکنشی از خود نشان نمی‌دهد.
همچنین، پزشک سوابق کودک را بررسی می‌کند تا بفهمد که آیا مورد بی‌توجهی، آزار و یا اذیت قرار گرفته است یا خیر. توجه داشته باشید که تمام کودکانی که مورد بی‌توجهی یا سوء استفاده قرار گرفته‌اند، به اختلال دلبستگی واکنشی دچار نمی‌شوند. با این حال، اگر کودک شما چنین سابقه‌ای دارد و علائم اختلال دلبستگی واکنشی را از خود نشان می‌دهد، باید با پزشک یا روانشناس کودک صحبت کنید.
اختلال دلبستگی واکنشی چقدر طول می‌کشد؟
این اختلال یک وضعیت مادام العمر است. با این حال، بیماران می‌توانند با درمان و حمایت درست، روابط سالمی را در زندگی خود تجربه کرده و رفاه عاطفی و اجتماعی‌شان را بهبود ببخشند.
هر چه این اختلال زودتر تشخیص داده شده و درمان آن در سنین کمتری شروع شود، اثرات مخرب کمتری خواهد داشت.
درمان اختلال دلبستگی واکنشی
درمان این اختلال بر روی ایجاد پیوند‌های عاطفی سالم و یا ترمیم روابط ناراحت کننده یا ترسناک بین کودک و مراقبان او تمرکز دارد. بدین صورت، کودک می‌تواند ایجاد روابط سالم با دیگران را بیاموزد و مراقبان نیز نحوه تعامل درست با کودک را یاد می‌گیرند.
البته، اگر این اختلال در بزرگسالی نیز تشخیص داده شود، می‌توان آن را با ترکیبی از روش‌های درمانی، بهبود بخشید.
درمان‌های رایج برای اختلال دلبستگی واکنشی عبارتند از:
مشاوره و روان درمانی
متخصص سلامت روان (مانند روانشناس یا روانپزشک) با کودک و والدین صحبت کرده و بر روی ایجاد مهارت‌های عاطفی سالم و کمتر کردن الگوهای رفتاری مشکل ساز که مانع از برقراری ارتباط درست می‌شوند، کار می‌کند.
خانواده درمانی
متخصص سلامت روان، جلساتی را برای شرکت مراقبین اولیه و کودک ترتیب می‌دهد و با صحبت با همه افراد، راه‌های سالم برای تعامل را به آن‌ها می‌آموزد.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
در این درمان، به بیمار کمک می‌شود تا در محیط‌های اجتماعی مختلف، با هم سن و سالان خود ارتباط مناسب برقرار کرده و تعاملات مثبتی داشته باشد. اگر والدین کودک در این جلسات حضور داشته باشند، به آن‌ها آموزش داده می‌شود که چطور به کودک کمک کنند تا در محیط بیرون از خانه، از مهارت‌های اجتماعی خود استفاده کرده و آن‌ها را تقویت کند.
آموزش ویژه
در صورتی که کودک به تقویت مهارت‌های تحصیلی و اجتماعی نیاز داشته باشد، متخصص سلامت روان به مراقبین و خود او پیشنهاد می‌کنند تا علاوه بر مدرسه یا محل تحصیل، برنامه‌های آموزشی ویژه را دنبال کند.
کلاس‌های مهارت‌های فرزندپروری
بسیاری از والدین با نحوه تعامل و رفتار درست با کودک آشنا نیستند و همین امر، سبب می‌شود که نتوانند آنطور که باید از کودک خود مراقبت کنند. در کلاس‌های مهارت‌های فرزندپروری، به والدین روش‌های موثر برای مواجهه با رفتار‌های دشوار نامتعارف کودکان آموزش داده می‌شود.
سخن پایانی
اختلال دلبستگی واکنشی یکی از اختلالاتی است که معمولا در سنین کودکی به دلیل رفتار‌های نادرست با کودک ایجاد می‌شود. علائم این اختلال عبارتند از برقرار نکردن تماس چشمی، کج خلقی، عدم احساس شرم یا پشیمانی و غیره.
اگر علائم این اختلال را در خود یا فرزندتان مشاهده می‌کنید، بهتر است هر چه سریع‌تر برای تشخیص و انتخاب درمان مناسب، به متخصص سلامت روان مراجعه نمایید. درمان اختلال دلبستگی واکنشی شامل مواردی نظیر روان درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، خانواده درمانی، توصیه به شرکت در آموزش‌های ویژه و کلاس‌های مهارت فرزندپروری است.
اگر سوال یا نظری دارید، می‌توانید آن را در پایین این صفحه نوشته و منتظر پاسخ از جانب متخصصین دکترچک باشید…
منابع:
