کیست تخمدان به کسیه هایی پر از مایع گفته می شود که در تخمدان خانم ها ایجاد می شوند. تخمدان ها، بخشی از سیستم تولید مثل زنان را تشکیل می دهند که در قسمت تحتانی شکم، در دو طرف رحم، قرار دارند. خانم ها دو تخمدان دارند که تخمک و همچنین هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید می کنند.
بسیاری از خانم ها در طول زندگی خود، حداقل یک کیست دارند. در بیشتر موارد، کیست ها بدون درد هستند و هیچ علامتی ندارند.
انواع کیست تخمدان
انواع مختلفی از کیست تخمدان مانند: کیست های درمویید و آندومتریوما وجود دارند. با این حال، کیست های فانکشنال یا عملکردی، شایع ترین نوع کیست هستند.
دو نوع کیست عملکردی وجود دارد: کیست های فولیکولی و کیست جسم زرد ( کورپوس لوتئوم).
کیست های فولیکولی
در طی چرخه قاعدگی یک خانم، در کیسه ای به نام فولیکول، یک تخمک رشد می کند. این کیسه در داخل تخمدان ها قرار دارد. در بیشتر موارد، این فولیکول یا کیسه پاره شده و یک تخمک آزاد می شود؛ اما اگر فولیکول پاره نشود، مایع درون فولیکول می تواند باعث تشکیل این نوع از کیست ها شود.
کیست جسم زرد یا کورپوس لوتئوم
معمولا، کیست های فولیکولی به طور معمول، پس از آزاد شدن تخمک از بین می روند. اما اگر کیست از بین نرود، مایع داخل کیست افزایش پیدا می کند و این تجمع مایع، باعث ایجاد کیست لوتئوم یا جسم زرد می شود.
انواع مختلف کیست های تخمدان عبارتند از:
- کیست های درموئید: کیست ها داخل تخمدان رشد می کنند و حاوی مو، چربی و بافت های دیگر هستند.
- کیست آندوما: این کیست سرطانی نیست و می تواند در بخش بیرونی تخمدان ها رشد کند.
- کیست آندومتریا: بافتهایی که به طور طبیعی در داخل رحم رشد می کنند؛ ولی می توانند در خارج از رحم هم رشد یافته و به تخمدان ها بچسبند و در نتیجه کیست ایجاد کنند.
برخی از خانم ها، سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند. منظور از تخمدان پلی کیستیک، این است که تخمدان ها تعداد زیادی کیست های کوچک دارند. در این نوع کیست، تخمدان ها بزرگ می شوند. اگر تخمدان پلی کیستیک درمان نشود، می تواند باعث ناباروری شود.
علائم کیست تخمدان
بیشتر اوقات، کیست تخمدان هیچ علامتی ندارد؛ با این حال، علائم با رشد کیست ظاهر می شوند. از جمله علائم کیست رحم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفخ یا تورم شکم؛
- احساس علائم کیست در شکم؛
- حرکات دردناک روده؛
- درد لگن قبل و هنگام قاعدگی؛
- مقاربت دردناک؛
- درد در قسمت تحتانی کمر یا ران؛
- حساسیت و درد سینه؛
- تهوع و استفراغ.
اگر این علائم را داشتید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید لگن؛
- تب؛
- غش کردن یا سرگیجه؛
- تنفس سریع.
این علائم می توانند نشان دهنده پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان باشد. اگر کیست زود درمان نشود، عوارض جدی به همراه خواهد داشت.
عوارض ovarian cysts
بیشتر کیست های تخمدان خوش خیم هستند و به طور طبیعی بدون درمان از بین می روند. این کیست ها علائم کمی دارند. اما در موارد نادر، پزشک ممکن است در طول معاینه، یک توده تخمدان سرطانی را تشخیص دهد.
تورشن( پیچ خوردگی تخمدان)، به ندرت اتفاق میفتد. تورشن وقتی رخ میدهد که یک کیست بزرگ، باعث پیچ خوردگی تخمدان یا حرکت تخمدان از جایگاه اصلی آن می شود. در این شرایط، خون رسانی به تخمدان صورت نمی گیرد و در صورت عدم درمان، می تواند باعث آسیب یا از بین رفتن بافت تخمدان شود. تقریباً 3 درصد از جراحی های زنان و زایمان به علت درمان پیچ خوردگی یا تورشن رخ می دهد.
پارگی کیست که به ندرت رخ می دهد، می تواند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شود. خطر عفونت را افزایش می دهد و در صورت عدم درمان، می تواند باعث مرگ شود.
تشخیص کیست تخمدان
پزشک می تواند این کیست را در حین معاینه ی لگن تشخیص دهد. ممکن است او متوجه تورم در یکی از تخمدان ها شود و برای تایید وجود کیست، نیاز به انجام سونوگرافی باشد. سونوگرافی، یک آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا، برای عکسبرداری از اندام های داخلی شما استفاده می کند. سونوگرافی به تعیین اندازه، محل، شکل و ترکیب کیست (حاوی ماده مایع یا جامد) کمک می کند.
ابزارهای تصویربرداری برای تشخیص ovarian cysts عبارتند از:
- سی تی اسکن(CT scan): دستگاه تصویربرداری بدن که برای عکس گرفتن از اندام های داخلی استفاده می شود.
- اِم آر آی(MRI): آزمایشی که در آن از یک آهنربای مغناطیسی برای گرفتن عکس از اندام های داخلی استفاده می شود.
- دستگاه سونوگرافی: دستگاه تصویربرداری است که برای عکسبرداری از تخمدان استفاده می شود.
از آنجا که اکثر کیست ها بعد از چند هفته یا چند ماه از بین می روند، ممکن است پزشک بلافاصله اقدام به درمان نکند. درعوض، ممکن است آزمایش سونوگرافی را طی چند هفته یا چند ماه، تکرار کرده تا وضعیت تان را بررسی کند.
اگر تغییری در وضعیت شما ایجاد نشده یا اندازه کیست بزرگ شده است، پزشک آزمایش های دیگری را تجویز خواهد کرد. این آزمایش ها عبارتند از:
- تست بارداری تا از عدم بارداری تان مطمئن شوید؛
- آزمایش هایی برای بررسی میزان هورمون های استروژن و پروژسترون؛
- آزمایش CA-125 برای تشخیص سرطان تخمدان .
درمان سریع کیست تخمدان
اگر کیست، خود به خود از بین نرود یا بزرگتر شود، پزشک تان ممکن است برای کوچک کردن cysts و از بین بردن آن، روش های درمانی زیر را پیشنهاد کند.
قرص های جلوگیری از بارداری
اگر کیست مکرر یا عود کننده ی تخمدان دارید، پزشک تان ممکن است قرص های ضدبارداری را برای شما تجویز کند تا مانع تخمک گذاری و رشد cysts های جدید شود. این قرص ها می توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند؛ به همین دلیل خطر ابتلا به این سرطان در خانم های یائسه بیشتر است.
لاپاراسکوپی
اگر کیست کوچک و با روشهای تصویربرداری سرطانی بودن آن مشخص شده است، پزشک ممکن است برای برداشتن cysts عمل لاپاراسکوپی را انجام دهد. در این روش، او یک شکاف کوچک نزدیک ناف ایجاد می کند و بعد یک ابزار کوچک را داخل شکم تان میبرد تا با آن کیست را بردارد.
لاپاراتومی
اگر کیست بزرگ دارید، پزشک تان ممکن است با عمل جراحی و به وسیله ی ایجاد شکاف روی شکم تان کیست را بردارد. پزشک فوراً از کیست نمونه بر می دارد و اگر تشخیص دهد که سرطانی است، برای برداشتن تخمدان و رحم، ممکن است عمل هیسترکتومی را انجام دهد.
روشهای پیشگیری از کیست تخمدان
با انجام آزمایش های مربوط به بیماری های زنان، سریعاً کیست های تخمدان تشخیص داده می شوند. کیست های تخمدان خوش خیم، سرطانی نیستند؛ اما علائم سرطان تخمدان می تواند مانند ovarian cysts باشد. بنابراین، باید به پزشک مراجعه کنید تا بیماری را تشخیص دهد. اگر این علائم زیر را دارید به پزشک تان اطلاع دهید:
- تغییر در چرخه ی قاعدگی؛
- دردهای لگنی مداوم؛
- از دست دادن اشتها؛
- کاهش وزن غیر عادی؛
- چربی شکم.
وضعیت افراد مبتلا به ovarian cysts در آینده چگونه است؟
در رابطه با خانم های یائسه که از این کیست ها در تخمدان دارند، نگرش مثبتی وجود دارد. بیشتر کیست ها پس از چند ماه، از بین می روند؛ اما کسیت های مکرر یا عود کننده، می توانند در خانم های یائسه یا خانم هایی که میزان هورمون ها در بدن شان متعادل نیست، به وجود بیایند.
اگر برخی از کیست ها درمان نشوند، شانس باروری را کاهش می دهند. عدم درمان کیست های آندومتریا و پلی کیستیک، باعث نازایی می شود؛ اما کیست های فانکشنال یا عملکردی، کیست آندوما و درموئید، تاثیری بر باروری ندارند. پزشک تان ممکن است درمان را برای تسهیل روند باروری و برای کوچک کردن یا برداشتن کیست، شروع کند.
برخی از پزشکان به خانم هایی که کیست تخمدان دارند، پیشنهاد می کنند که صبر داشته باشند تا قرص ها اثر کنند یا بعضی از آن ها ممکن است برای برداشتن کیست یا بررسی کیست هایی که بعد از یائسگی، ایجاد می شوند، عمل جراحی را پیشنهاد کند.( علت این کار، افزایش خطر ابتلا به کیست سرطانی یا سرطان تخمدان بعد از یائسگی است). با این حال، ovarian cysts خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش نمی دهد. اگر قطر کیست بیش از 5 سانتی متر باشد، برخی از پزشکان، آن را با عمل جراحی برمی دارند.
