سندرم بی قراری پا که به آن بیماری ویلیس اکبوم هم می گویند، نوعی اختلال برای تمایل شدید به حرکت دادن پاها است. همین طور با احساساتی از قیبل انقباض، خارش، کشیده شدن، سوزش یا احساس درد دائم نیز تعریف می شود.
سندرم پای بیقرار یک بیماری ارثی بوده و دلایل، بیماری ها و داروهای بسیاری در ابتلا به آن نقش دارند.
در این مقاله از سایت دکتر چک به دلایل، علائم، شیوه تشخیص و درمان بیقراری پا اشاره می کنیم.
اگر وقت یا حال مطالعه ندارید ، همکاران ما در دکترچک فایل صوتی همین مقاله را آماده کرده اند ، میتوانید گوش دهید .
بی قراری پا را می توان از موارد خفیف تا شدید دسته بندی کرد که این نوع از دسته بندی، به شدت دفعات رخداد و شدت بروز نشانه ها، چگونه برطرف شدن نشانه ها و میزان تاثیر منفی آن بر زندگی فرد، بستگی دارد.
از هر 10 فرد در جامعه، 1 نفر در طول زندگی خودش با این شرایط مواجه می شود. در بیشتر موارد، با گذشت زمان نوعی از این سندروم خود به خود بهبود پیدا می کند؛ اما در موارد دیگر، فرد باید سبک زندگی خودش را که تاکنون از آن پیروی می کرده است را به طور کلی تغییر دهد.
سندرم بی قراری پا چیست؟
سندرم پای بیقرار نوعی اختلال مربوط به خواب است که اغلب باعث تمایل شدید به حرکت دادن پاها (حتی دست ها یا دیگر قسمت های بدن) می شود. این سندرم به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شود.
سندرم بیقراری پا با خارش و سوزش همراه است و معمولا زمانی فرد این موارد را تجربه می کند که برای مدت طولانی دراز کشیده یا نشسته است، مثلا در حال رانندگی یا در تئاتر است.
معمولا سندرم پای بیقرار بعد از ظهرها ایجاد می شود و خوابیدن را سخت می کند. اغلب افراد مبتلا به این سندرم می خواهند راه بروند و پاهایشان (یا دست ها) را تکان داده تا این حس ناخوشایند از بین برود.
بیقراری پا چه علائمی دارد؟
علائم سندرم بیقراری پا عبارت اند از:
احساس ناراحتی در پا (یا دست)
معمولا بزرگسالان این احساسات ناراحت کننده را در قالب انقباض، خارش، کشیده شدن، سوزش یا احساس درد دائم نیز تعریف می کنند. معمولا این موارد در هنگام خواب یا هر زمانی که فعالیت ندارید، تجربه می کنید.
تمایل به تکان دادن پاها
فرد بیمار برای برطرف کردن این وضعیت دوست دارد پاهایش را تکان دهد، به ویژه در هنگام استراحت؛ مثلا زمانی که خوابیده یا دراز کشیده است.
وقفه در خواب
فرد مبتلا به سندرم پای بیقرار زمان بیشتری برای خوابیدن نیاز دارد زیرا شدیدا دوست دارد پاهایش را تکان داده تا این حس ناراحتی از بین برود. حتی گاهی اوقات این افراد به سختی خواب شان می برد.
مشکلات رفتاری در تختخواب
به خاطر حس ناراحتی ایجاد شده، فرد دوست دارد از تخت بیرون رفته و پاهایش را بکشد تا این وضعیت برطرف شود.
خواب آلودگی در بین روز
فرد مبتلا به سندرم بیقراری پا نمی تواند شب ها راحت بخوابد یا برای مدت زیادی بخوابد، به همین خاطر، بین روز خواب آلود است.
ایجاد مشکلاتی در رفتار و عملکرد در محل کار
باز هم به این خاطر که بیمار شب نتوانسته است راحت بخوابد، در بین روز رفتار درستی ندارد؛ مثلا زود ناراحت می شود، خلق و خویش تغییر می کند، نمی تواند تمرکز کند و بیش از اندازه پرجنب و جوش می شود.
دلایل بی قراری پا چیست؟
از آن جایی که این عارضه بیشتر به ارثی بودن شناخته شده است، اگر پدر و مادری به این وضعیت دچار شوند، فرزندان شان هم مبتلا می شوند. حدود 92 درصد از مبتلایان به این سندرم را افرادی تشکیل می دهند که وابستگان درجه یک شان به این بیماری مبتلا بوده اند.
در مقایسه با افرادی که به این سندرم مبتلا می شوند اما دلیل آن عوامل ژنتیکی نیست، علائم سندرم تا قبل از 45 سالگی در این بیماران مشاهده می شود.
معمولا هیچ دلیل شناخته شده و قطعی برای این وضعیت وجود ندارد اما دانشمندان احتمال می دهند که عدم تعادل میان هورمون شیمیایی دوپامین در مغز عامل بروز این وضعیت است.
دوپامین مسئول ارسال پیام برای کنترل حرکات ماهیچه ها است.
دو مورد از مهم ترین دلایل ابتلا به سندرم بیقراری پا عبارت اند از:
عوامل ارثی
گاهی اوقات سندرم پای بیقرار در خانواده ها از فردی به فرد دیگر منتقل می شود، به ویژه اگر فرد قبل از سن 40 سالگی با این وضعیت مواجه شود.
بارداری
بارداری یا تغییرات هورمونی باعث می شود که وضعیت علائم و نشانه های سندرم پای بیقرار به طور موقت وخیم شوند. تعدادی از خانم ها برای اولین بار در هنگام بارداری، به ویژه در سه ماهه آخر، به این سندرم مبتلا می شوند.
البته علائم این سندرم معمولا بعد از زایمان از بین می روند.
دلایل دیگر
علاوه بر دو دلیل گفته شده، بیماری ها و شرایط بسیاری در ابتلا به این سندرم نقش دارند که عبارت اند از:
- کمبود آهن؛
- ارومیا؛
- پرکاری تیروئید؛
- افسردگی؛
- فیبرومیالژی؛
- بیماری پارکینسون؛
- بیماری کلیوی؛
- دیابت ها؛
- رماتیسم مفصلی؛
- نوروتراپی ترجیحی؛
- دیالیز.
نوع اولیه این سندرم به بیماری های زمینه ای ارتباطی ندارد اما به هر حال ممکن است بیماری هایی که در قسمت بالا گفته شدند، منجر به تجربه بیقراری پا شوند.
در مواردی که دلایل ابتلا به سندرم به موارد گفته شده مربوط می شود، با درمان آن ها، این سندرم هم از بین می رود.
همین طور باید توجه داشته باشید که مصرف ترکیبات خاص مانند کافئین یا مشروبات الکلی می توانند بروز علائم این سندرم را تحریک کنند.
چقدر زمان می برد تا بی قراری پا بهبود یابد؟
معمولا با گذشت زمان، نشانه های حاصل از سندروم اولیه، بدتر می شوند؛ اما بعضی از گزارش ها نشان می دهد که برخی از افراد حتی چندین هفته یا چندین ماه را هم بدون بروز هیچ نشانه ای سپری کرده اند.
درصورتی که عامل دیگری باعث بروز این سندروم شده باشد، مثل: بیماری، بارداری یا مصرف داروهای درمانی، به محض این که محرک ها از بین برود، این شرایط هم برطرف می شود.
چه افرادی به سندرم پای بیقرار مبتلا می شوند؟
فرقی ندارد چند سال تان است یا زن هستید یا مرد، هر فردی و حتی کودکان هم به این بیماری مبتلا می شوند. ممکن است علائم این سندرم از دوران کودکی یا بزرگسالی شروع شود اما همزمان با بالا رفتن سن، احتمال تجربه علائم هم بیشتر می شود.
البته باید این را هم بگوییم که بیشتر خانم ها به این سندرم مبتلا می شوند تا آقایان.
سندرم بی قراری پا چگونه تشخیص داده می شود؟
متاسفانه هیچ گونه آزمایش مشخص و خاصی برای تشخیص سندرم بی قراری پا وجود ندارد و صرفا با بررسی علائم می توان ابتلای مراجعه کننده به این عارضه را تشخیص داد.
برای این که مشخص شود آیا بیماری های مرتبط دیگر باعث ابتلای فرد به این سندرم شده اند یا نه، تاریخچه پزشکی بررسی شده، معاینه فیزیکی، عصب شناختی و آزمایش خون انجام می شود.
برای ارزیابی اختلال های خوابی دیگر، به ویژه آپنه خواب، به فرد توصیه می شود عادت های خوابی خود را یادداشت کند.
برای این که با قطعیت تشخیص داده شود فرد به سندرم پای بیقرار مبتلا است، باید این پنج شرط در او دیده شود:
- تمایل شدیدی به تکان دادن پاها (یا دست ها) داشته باشد؛ به ویژه این تمایل شدید باید با احساسات ناخوشایند گفته شده مثل خارش، درد یا حس سوزش همراه باشد.
- تمایل به حرکت دادن پاها یا احساسات ناخوشایند در هنگام استراحت یا نداشتن فعالیت شروع شده یا بدتر شود.
- تمایل به حرکت دادن پاها یا احساسات ناخوشایند به طور کامل یا تا حدودی با انجام فعالیت هایی مثل کشیدن، راه رفتن یا ورزش کردن بهتر شود.
- تمایل به حرکت دادن پاها یا احساسات ناخوشایند عمدتا در بعد از ظهر یا شب شروع شده یا بدتر شود.
- بیماری ها یا مشکلات رفتاری دیگر عامل تمایل به حرکت دادن پاها یا احساسات ناخوشایند نباشند.
سندرم پای بیقرار چگونه درمان می شود؟
شدت علائم، عامل تعیین کننده در درمان این نوع سندرم است. در صورتی که بی خوابی و خواب آلودگی شدید در طول روز تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد، او باید تحت درمان قرار بگیرد.
در صورتی که اختلال های پزشکی دیگر عامل ابتلا به این سندرم باشند، فرد باید با روش های مخصوصی درمان شود.
درمان بدون مصرف دارو
در وهله اول و به ویژه اگر علائم خفیف باشند، تلاش می شود این وضعیت بدون مصرف دارو درمان شود. روش های درمان بدون مصرف دارو عبارت اند از:
- به طور منظم ورزش کردن، از جمله دوچرخه سواری یا پیاده روی. البته باید بین زمان خواب و انجام ورزش های سنگین یا شدید چندین ساعت فاصله باشد.
- دنبال کردن عادت های درست خواب؛ مثلا موقع دراز کشیدن در تخت نباید با موبایل کار کرد یا تلویزیون نگاه کرد.
- میزان مصرف ترکیب های حاوی کافئین (قهوه، چای، نوشابه و شکلات)، نیکوتین و مشروبات الکلی محدود شده یا کلا متوقف شود.
- مکمل های حاوی منیزیم مصرف شود.
- تا جای ممکن، استرس در زندگی کمتر شود. مدیتیشن انجام دهید و آهنگ آرام پخش کنید.
مصرف مکمل آهن
کمبود آهن باعث بروز علائم این سندرم می شود. در صورتی که در آزمایش خون مشخص شود میزان آهن بدن تان کم است، احتمالا پزشک قرص آهن تجویز می کند.
داروهای تجویزی
در صورتی که علائم شدید باشند یا زیاد آن ها را تجربه کنید، پزشک چندین دارو تجویز می کند. این داروها عبارت اند از:
- مهار کننده های دوپامین، حساسیت به حرکت دادن پاها را کم می کنند که شامل روپینیرول، پرامی پکسول و روتیگوتین می شود.
- داروهای ضد حمله، سیگنال های درد صادر شده از سوی اعصاب در پاها را کم کرده یا جلوی آن ها را می گیرند که شامل گباپنتین، اناکاربیل و پرگابالین می شود.
- گاهی اوقات داروهای بنزودیازپین و کلونازپام برای درمان علائم شدید این سندرم تجویز می شوند.
- افیون ها، مثل متادون و اکسی کدون نیز علائم را برطرف می کنند اما از آن جایی که ممکن است فرد به آن ها اعتیاد پیدا کند، فقط در موارد شدید تجویز می شوند.
اما از جمله داروهای مصرفی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- آهن: مصرف مکمل های غنی از آهن برای بیمارانی که میزان آهن خون شان کمتر از مقدار معین است، بسیار موثر خواهد بود. اما متاسفانه، با خوردن این مکمل ها، نشانه های بیماری بیشتر می شوند! امکان تهیه این مکمل ها از طریق فروشگاه های اینترنتی نیز امکان پذیر است.
- آلفا دو آگنوسیست: زمانی که سندروم پای بی قرار در شرایط بحرانی باشد، با خوردن این قرص می توان آن را درمان کرد. البته باید به این مورد هم توجه کنید که ممکن است با خوردن آن ها، حرکات دوره ای پاها، در زمان خواب، درمان نشود.
- قرص های ضد درد: زمانی که نشانه های بیماری در مراحل اولیه هستند، با خوردن قرص های مسکن، مثل: ایبوبروفن، که نوعی داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) است، بتوان شرایط را کنترل کرد. با مراجعه به فروشگاه های اینترنتی می توانید این قرص را تهیه کنید.
- داروهای ضد تشنج: این قرص ها در بهبود درد، انقباضات عضلات، نورو تراپی و همین طور نشانه هایی که در طول روز مشاهده می کنید، موثر است. داروی نورونتین یا گاباپنتین، نوعی قرص ضد تشنج مجبوب است.
- بنزودیازپین: این دسته از قرص ها نوعی از قرص های مسکن هستند که برای از بین بردن نشانه های قوی و خفیف سندروم پای بی قرار، خصوصا در طول خواب، موثر است. به طور مثال: می توان به داروهای رستوریل (تمازپام)، زاناکس( آلپرازولام) و کلونوپین (کلونازپام)، اشاره کرد.
- عامل دوپامینژیک: زمانی که این قرص ها وارد بدن می شوند، سطح دوپامین مغز را که نوعی انتقال دهنده عصبی است، بالا می برند. این قرص ها در درمان حساسیت های آزار دهنده پا ناشی از سندروم پای بی قرار، موثر هستند. لودوپا و کاربیدوپا از جمله عوامل دوپامینژیک متداول می باشند.
- آگونیست دوپامین: این دسته از قرص ها نیز مثل قرص های دسته قبل میزان دوپامین مغز را بالا برده و حساسیت های آزار دهنده پا را از بین می برند. بدن بیماران کهنسال با مصرف این قرص ها واکنش نشان می دهد. البته در برخی از تحقیقات گفته شده است که عوارض جانبی این داروها بسیار بیشتر است.
- داروهای مخدر( آرام بخش ): یکی دیگر از قرص هایی که برای درمان درد و از بین بردن نشانه های ناشی از این نوع سندروم تجویز می شود، قرص های مخدر است. از آن جایی که این قرص ها عملکرد بسیار موفقی داشته اند، هر گاه که قرص های قبل تاثیری نداشته باشند، پزشک مصرف این نوع را توصیه می کند. دو قرص کدئین و پروپکسی فین، دو نمونه از این قرص با دوز پایین هستند و اکسی کدوم هیدروکلروئید، متادون هیدرکلروئید و لوورفانول جز قرص های مخدر با دوز بالا هستند.
گاهی اوقات پزشک داروهای مخصوص بیماری پارکینسون و ضد صرع را هم برای درمان حرکات بی اختیار سندرم پای بی قرار تجویز می کند.
چنانچه وخیم تر شدن این سندروم به واسطه شرایط و بیماری های پنهان دیگری باشد، و آن بیماری ها بهبود پیدا کنند، دو حالت وجود دارد: سندروم پای بی قرار به کلی درمان می شود یا این که باز هم باقی می ماند. معمولا کم شدن میزان آهن بدن و نوروتراپی ترجیحی باعث این شرایط می شوند.
درمان خانگی بی قراری پا
در صورتی که سبک زندگی تان را تغییر داده و بعضی از داروها( تجویز شده پزشک) را مصرف کنید، می توانید نشانه های این بیماری را از بین برده و شرایط را کنترل کنید. از جمله این موارد می توان به روش های زیر اشاره کرد:
- ماساژ و دوش آب گرم: با این کار ماهیچه ها به آرامش رسیده و از شدت نشانه ها هم کم می شد.
- کمپرس سرد یا گرم: بعضی می گویند که کمپرس سرد و دسته دیگر می گویند کمپرس گرم مؤثر است. حتی بعضی ها هم آب ولرم را ترجیح می دهند.
- روش های به آرامش رسیدن: از آن جایی که استرس باعث بدتر شدن بی قراری پا می شود، انجام حرکات ورزشی مثل: یوگا، مدیتیشن و تای چی در بهبود نشانه ها موثر است.
- ورزش: یکی دیگر از راه های خانگی، حرکت دادن پاهاست که در برطرف کردن نشانه ها موثر هستند. چنانچه فرد سبک زندگی ثابت و کم تحرکی داشته باشد، اگر به جای استفاده از خودرو پیاده برود یا در کلاس های ورزشی ثبت نام کند، کمک بسیار زیادی به بهبود بیماری خود خواهد کرد.
حفظ اصول خواب و سندروم پای بی قرار
از آن جایی که خستگی باعث بدتر شدن نشانه های بیماری می شود، افراد باید توجه بسیار جدی به وضعیت خواب خود داشته باشند.
با توجه به نکات زیر می توانید کیفیت خوابتان را بیشتر کنید:
- در محیط های آرام و خنک بخوابید.
- هر شب، سر ساعت مشخصی، بخوابید و سر ساعت مشخصی هم بیدار شوید.
- تا جایی که می توانید، یک ساعت قبل از خواب، نور مکانی که قرار است بخوابید را کم کنید.
- مصرف مشروبات الکی و تنباکو را کمتر کنید؛ بهتر است که به کلی آن ها را ترک کنید.
در قسمت بالا گفتیم که با انجام حرکات ورزشی و فعالیت های جسمانی می توان RLS را درمان کرد؛ اما همان طور که این دو عامل مفید هستند، می توانند نتیجه عکس هم داشته باشند. بیشتر مراجعه کننده گان می گویند که حرکات ورزشی حالشان را بهتر کرده اما جمعیت قابل توجه دیگری گفته اند که نه تنها نتیجه ای مثبت نداشته است، بلکه اوضاع را بدتر کرده است. توصیه می کنیم که بعد از ظهرها، و به مدت طولانی، ورزش نکنید!
گزینه های دیگر
در سال 1998 نتایج تحقیقات بر روی 10 نفر مشخص کرده است که مصرف منیزیم باعث کاهش بی خوابی در کسانی می شود که با سندروم پای بی قرار روبرو هستند. بعلاوه توصیه شد که مصرف منیزیم راه حلی عالی برای درمان بیماران مبتلا به PLMD است. اشخاصی که از بیماری های کبدی رنج می برند، باید به میزان منیزیم مصرفی شان دقت کنند.
دانشگاه و مرکز درمانی ماری لند، با توجه به یافته های حاصل از تحقیقات بالا، این تئوری را ارائه کرده است که کم شدن میزان منیزیم ممکن است به وخیم تر شدن RLS کمک کند. دانه حبوبات، آجیل و خشکبار و سبزیجات با برگ های سبز، به منیزیم مجهز شده اند. برخی بر این باور هستند که اسپری کردن منیزیم بر روی موضع مورد نظر، می تواند در بهبود آن موثر باشد؛ اما بهتر است که در این باره ابتدا با پزشک معالج خود مشورت کنید.
سایر نتایج تحقیقات بر روی تاثیرات ناشی از مصرف ویتامین D و رابطه آن با RLS، نشان داده اند که افزایش مصرف ویتامین D ، در کاهش نشانه ها تاثیر دارد؛ در حالی که بعضی دیگر تحقیقات کاملا نظر مخالفی ارائه داده اند که مصرف بالای ویتامین D در طول ماه های فصل تابستان با بیشتر شدن شیوع بیماری ارتباط دارد.
سعی کنید که آب بدن تان را همیشه ثابت نگه دارید. آب زیادی بنوشید. مصرف کافئین ( قهوه ) را محدود و مشروبات الکلی را ترک کنید .
