امروز در دکتر چک قصد داریم به طور کامل شرح دهیم که تاردیو دیسکنزی چیست و چه علائمی به همراه دارد؟ با ما همراه باشید…
تاردیو دیسکنزی چیست؟
تاردیو دیسکینزی یکی از عوارض جانبی غیر معمول مصرف برخی از داروها است. این عارضه، باعث ایجاد اختلالات حرکتی ( معمولا در صورت) می‌شود. فردی که به این عارضه دچار می‌شود، نمی‌تواند مانند سابق حرکات صورت یا بدن خود را کنترل کند. به طور مثال، فشار دادن و حرکت دادن لب‌ها، حرکات زبان، پلک زدن و مواردی از این دست که به صورت و دست و پاها مرتبط هستند، دچار اختلال می‌شود.
برخی از افراد، پس از مصرف داروهای ضد روانپریشی یا داروهای تجویز شده برای اختلالات سلامت روان، به این عارضه دچار می‌شوند. البته، همه افرادی که این دسته داروها را مصرف می‌کنند، دچار تاردیو دیسکینزی نمی‌شوند.
پس از مشاهده علائم تاردیو دیسکینزی (TD) می‌بایست هر چه سریع‌تر پزشک خود را مطلع کنید. معمولا پزشکان پس از مشاهده TD یکی از موارد زیر را انجام می‌دهند:
- کاهش دوز دارو؛
- اضافه کردن یک داروی دیگر به عنوان خنثی‌کننده علائم TD؛
- تجویز یک داروی دیگر.
علائم تاردیو دیسکینزی
تاردیو دیسکینزی باعث ایجاد حرکات تند و یا سفتی صورت یا بدن می‌شود. تخمین‌زده شده است که از هر 4 نفری که داروهای ضد روانپریشی را استفاده می‌کند، حداقل 1 نفر به TD دچار می‌شود. چنانچه به این عارضه دچار شده باشید، نمی‌توانید حرکات صورت و یا بدن خود را کنترل نمایید. برخی از شایع‌ترین علائم TD عبارتند از:
دیسکینزی دهانی-صورتی یا اورو- باکو-لینگوال دیسکینزی
این عارضه باعث حرکات کنترل نشده در قسمت دهان و صورت می‌شود. برخی از این حرکات عبارتند از:
- بیرون آوردن و حرکت دادن غیر ارادی زبان؛
- چشمک زدن سریع؛
- جویدن غیر ارادی؛
- تکان دادن یا فشردن لب‌ها روی یکدیگر؛
- پف کردن گونه‌ها؛
- اخم کردن؛
- خرخر کردن.
دیسکینزی اندام ها
این عارضه، پاها، بازوها و انگشتان دست و پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از حرکات غیر ارادی در این نواحی عبارتند از:
- تکان دادن انگشت‌ها؛
- ضربه زدن به پاها؛
- تکان دادن بازوها؛
- چرخش لگن؛
- تاب دادن بدن.
این حرکات ممکن است خیلی سریع، متوسط و یا خیلی آهسته باشند. شدت حرکات بدن می‌تواند به قدری کم باشند که اصلا متوجه آن ها نشوید و یا به قدری زیاد باشد که کار و فعالیت روزانه را غیر ممکن کنند.
علت‌ها و عوامل خطر تاردیو دیسکینزی
همانطور که قبلا گفته شد، داروهای مربوط به اختلالات سلامت روان مانند داروهای ضد روانپریشی اسکیزوفرنی که به داروهای اعصاب معروفند و اختلالات دو قطبی و برخی از بیماری‌های مغزی را کنترل و درمان می‌کنند، می‌توانند باعث ایجاد این عارضه شوند.
این داروها، باعث مسدود شدن ماده‌ای شیمیایی به نام دوپامین می‌شوند. با مسدود شدن دوپامین، سلول‌های مغزی ارتباط بهتری با یکدیگر برقرار کرده و حرکت عضلات کندتر و آرام‌تر می‌شود. زمانی که سطح دوپامین به شدت افت می‌کند و از مقدار معمول خارج شود، احتمال اینکه حرکات بدنتان تند و خارج از کنترل شود، وجود دارد.
بیمارانی که به عارضه TD دچار شده‌اند، معمولا 3 ماه پس از تداوم مصرف، اولین واکنش‌ها را مشاهده کرده‌اند. البته موارد نادری نیز وجود داشته که پس از دریافت تنها 1 دوز دارو، به TD دچار شده‌اند. با اینکه نسخه‌های قدیمی داروهای اعصاب بیشتر از داروهای جدید باعث ایجاد این عارضه می‌شوند، اما خطر ابتلا به TD همچنان برای مصرف‌کنندگان داروهای جدید وجود دارد.
برخی از داروهای ضد روانپریشی که می‌توانند باعث تاردیو دیسکینزی شوند عبارتند از:
- فلوفنازین؛
- هالوپریدول (Haldol)؛
- اولانزاپین (زیپرکسا)؛
- ریسپریدون (ریسپردال).
- داروهای درمان مالاریا؛
- لیتیوم.
هر چه این داروها را برای مدت زمان بیشتری مصرف کنید، شانس ابتلا به تاردیو دیسکینزی بیشتر می‌شود. همچنین، مصرف برخی از داروهایی که برای درمان مشکلات معده (برای مثال، رفلاکس، حالت تهوع و…) تجویز می‌شوند نیز می‌توانند باعث ایجاد TD شوند. برخی از رایج‌ترین داروها عبارتند از:
- پروکلرپرازین (کامپازین)؛
- متوکلوپرامید (Reglan).
علاوه بر موارد بالا، برخی از افراد شانس بالاتری برای ابتلا به TD دارند:
- زنانی که وارد مرحله یائسگی شده‌اند؛
- افرادی که به HIV مبتلا هستند؛
- افراد دیابتی؛
- افرادی که دچار آسیب مغزی تروماتیک (TBI) شده‌اند؛
- افراد بالای 55 سال؛
- افرادی که الکل یا مواد مخدر مصرف می‌کنند؛
- افراد آسیایی-آمریکایی یا آفریقایی-آمریکایی تبار.
تشخیص تاردیو دیسکینزی
تشخیص این عارضه می‌تواند کمی سخت باشد. دلیل آن این است که معمولا علائم آن چندین ماه پس از مصرف دارو و حتی پس از قطع مصرف ظاهر می شوند.
مقیاس حرکت غیر ارادی غیرطبیعی (AIMS)
در صورتی که داروهای مربوط به سلامت روان را مصرف می‌کنید، می‌بایست سالی یکبار برای اطمینان از دچار نشدن به TD به پزشک خود مراجعه کنید. در این مراجعات، پزشک با معاینه فیزیکی، حرکات غیر طبیعی و غیر ارادی بدن شما را ارزیابی می‌کند.
همچنین، برخی از آزمایش‌های دیگر برای بررسی ابتلا به مشکلات و بیماری‌هایی که باعث ایجاد علائمی شبیه به TD می‌شوند صورت می‌گیرد. چند مورد از این بیماری‌ها عبارتند از:
- فلج مغزی؛
- بیماری پارکینسون؛
- سندرم تورت؛
- بیماری هانتینگتون.
برای رد ابتلا به این بیماری‌ها، ممکن است پزشک از شما بخواهد آزمایش‌های زیر را انجام دهید:
- اسکن تصویربرداری از مغز (مانند MRI یا CT-SCAN)؛
- آزمایش خون؛
- آزمایش ادرار؛
- تست الکتروانسفالوگرافی (EEG): برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی مغز انجام می‌شود.
- تست الکترومیوگرافی (EMG): ارتباط بین عضلات و اعصاب را اندازه گیری می‌کند.
تاردیو دیسکینزی چه تاثیری بر روی زندگی دارد؟
از آنجایی که این عارضه حتی پس از قطع مصرف دارو نیز می‌تواند تا مدت‌ها باقی بماند، برخی از افرادی که به آن دچار هستند، ممکن است برای مدت زمان طولانی گوشه گیر شده و خودشان را در خانه حبس کنند. این انزوا می‌تواند باعث تشدید افسردگی یا اضطراب شود. چنین مواردی، می‌توانند بر روی روابط اجتماعی و عاطفی تاثیر مخرب داشته باشند.
به طور کلی، حدود 3% از افرادی که به TD دچارند، نوع شدید آن را تجربه می‌کنند. معمولا این افراد جدای از تاثیرات روانی و اجتماعی، دچار مشکلات زیر می‌شوند:
- مشکلات دندانی؛
- بروز مشکل در تنفس؛
- بروز مشکل در بلعیدن غذا؛
- مشکلات گفتاری؛
- تغییرات غیر قابل برگشت صورت مانند ایجاد چین و چروک، افتادگی پلک یا دهان و…
درمان و پیشگیری از تاردیو دیسکینزی
زمانی که پزشک شما دارویی را برای اختلال سلامت روان تجویز می‌کند، باید درباره عوارض جانبی آن، به طور کامل شما را مطلع کند. در صورتی که پزشک اشاره‌ای به عوارض جانبی دارو نکرد، بهتر است خودتان از او سوال بپرسید تا به طور کامل، با فواید و خطرات آن آشنا شوید.
در صورتی که متوجه شده‌اید حرکات شما با مشکل مواجه شده است، قبل از قطع ناگهانی دارو، باید با پزشکتان صحبت کنید تا او دوز دارو یا خود دارو را تغییر دهد.
در حال حاضر، دو داروی مورد تایید سازمان غذا و دارو (FDA) وجود دارد که می‌توانند عوارض تاردیو دیسکینزی را درمان کنند. این داروها عبارتند از:
- والبنازین (اینگرزا)؛
- دوترابنازین (Austedo).
هر دو دارو، با یک روش مشابه جریان دوپامین در مغز را تنظیم می‌کنند. البته این داروها خود دارای عوارض جانبی مانند خواب آلودگی هستند. همچنین، داروی Austedo در افرادی که مبتلا به بیماری هانتینگتون هستند، می‌تواند باعث ایجاد افسردگی شود.
با اینکه آزمایش های جامعی درباره تاثیر مصرف داروهای طبیعی بر روی عوارض TD انجام نشده، اما برخی از شواهد نشان می‌دهند که داروهای زیر، می‌توانند به کاهش عوارض جانبی این عارضه کمک کنند:
- ملاتونین؛
- ویتامین E؛
- جینکو بیلوبا؛
- ویتامین B6.
بهتر است قبل از شروع مصرف موارد بالا، با پزشک خود صحبت کرده و در صورت تایید او، این داروها را مصرف نمایید.
در صورتی که علائم TD پس از تغییر دوز یا دارو تغییر نکرده و تشدید شوند، پزشک گزینه‌های درمانی زیر را توصیه می‌کند:
- مصرف یکی از دو داروی تایید شده؛
- تزریق بوتولینوم (Botox): سیگنال‌های عصبی صورت را برای چندین ماه مسدود می‌کند؛
- تحریک عمیق مغز: با کاشت یک دستگاه درون مغز، سیگنال‌های عصبی نامنظم مسدود می‌شوند.
سخن پایانی
تاردیو دیسکینزی نام عارضه‌ای است که به دلیل مصرف برخی از داروهای خاص ایجاد می‌شود. این عارضه، دارای علائم مختلفی است که همه آن‌ها، به حرکات بدن و مخصوصا حرکات صورت مربوط می‌شوند.
تاردیو دیسکینزی ممکن است بلافاصله پس از شروع مصرف دارو، چند ماه پس از آن و حتی پس از قطع مصرف ظاهر شود. چنانچه دچار علائم حرکتی غیرارادی شده‌اید، بهتر است برای بررسی علت و پیدا کردن راه‌های درمان، با پزشک خود مشورت کنید.
امیدواریم با مطالعه این صفحه، به خوبی با تاردیو دیسکینزی آشنا شده باشید. در صورتی که سوالی درباره این عارضه یا علائم آن دارید، می‌توانید آن را در قسمت نظرات مطرح کرده و منتظر پاسخ از جانب پزشکان سایت باشید…
