درمان خانگی قارچ سر ، عوامل به وجود آورنده و نشانه ها

« قارچ سر » اصطلاحی برای عفونت قارچی است که روی پوست و داخل فولیکول‌های موی سر ایجاد می‌شود.

در صورتی که عوامل قارچی یا باکتریایی از طریق فولیکول های مو یا پوست آسیب دیده وارد فرق سر شوند، این قسمت از بدن عفونت می کند. بیماری های پوستی شایع مثل پسوریازیس یا اگزما باعث آسیب دیدن پوست می شوند.

عوامل باکتریایی باعث بروز یک سری عفونت های رایج مثل فولیکولیت، زرد زخم و کچلی قارچی سر می شوند.

علائم هر کدام از این عفونت ها متفاوت هستند اما بیشتر از همه باعث قرمز شدن، خارش و گاهی اوقات، چرک کردن می شود. با تشخیص درست نوع عفونت می توان آن را بهتر درمان کرد.

استفاده از پماد یا کرم های مخصوص یا شامپوهای تجویز شده نیز معمولا عفونت های سر را از بین می برند.

در این مقاله از سایت دکتر چک به بررسی علت های قارچ سر، علایم، درمان و تشخیص می پردازیم.

نشانه‌های قارچ سر

در ابتدا، قارچ کف سر علاوه بر ایجاد برآمدگی‌های کوچک قرمز رنگ و جوش‌های چرکی روی پوست سر، باعث پوسته‌‏پوسته‌ شدن سر می‌شود.

به مرور زمان ممکن است تعداد این جوش‌ها افزایش یابد و در قسمت وسیع‌تری از پوست پخش شود. افرادی که به این نوع قارچ مبتلا هستند، ممکن است در قسمتی از سر خود، پوسته‌پوسته‌شدن، خارش، جوش‌های چرکی و همچنین ریزش مو را تجربه کنند.

شایع ترین انواع قارچ سر

دلایل زیادی باعث عفونت فرق سر و به طور کلی، سر می شوند اما معمولا فقط دو عامل در بروز قارچ سر نقش دارند که شامل عفونت های قارچی و کچلی قارچی سر می شوند.

در ادامه این دو مورد به همراه علایم و جزییا دیگر را بررسی می کنیم.

عفونت های قارچی سر

با این که کمتر دیده می شود اما ممکن است عوامل قارچی موجود در محیط باعث بروز عفونت قارچی در قسمت فرق سر شود. مثلا یک نوع قارچ که در خاک وجود دارد به نام موکورمایکوزیس باعث بروز یک نوع عفونت نادر می شود.

این قارچ به واسطه آسیب های پوستی وارد بدن می شود؛ مثل از طریق شکاف ها یا بیماری های پوستی.

علائم عفونت های قارچی سر

این قارچ همزمان با ورود به بدن، باعث ایجاد این علایم می شود:

• زخم ها یا تاول هایی بر روی پوست؛
• قرمز شدن پوست؛
• احساس درد؛
• گرم شدن موضع اطراف قارچ.

افرادی که سیستم ایمنی بدن شان ضعیف شده است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت قارچی سر قرار دارند.

در صورتی که بریدگی های پوستی تمیز نگه داشته شوند و روی آن ها پوشیده شود، خطر ابتلا به این عفونت های قارچی کمتر می شود. به ویژه اگر در بیرون از خانه کار می کنید یا در محیط اطراف تان خاک وجود دارد، حتما باید این کار را انجام دهید.

درمان عفونت های قارچی سر

پزشک معمولا برای بیمار مبتلا به عفونت های قارچی داروهای مخصوص ضد قارچ را تجویز می کند. البته در صورتی که وضعیت فرد وخیم باشد، داروهای ضد قارچی به داخل خون تزریق می شوند.

کچلی قارچی سر یا قارچ پوست سر

عامل ابتلا به کچلی قارچی سر یا قارچ پوست سر یک عفونت قارچی است که معمولا باعث خارش و ایجاد قسمت های ناهموار و کچل بر روی سر می شود. اسم این عامل قارچی، درماتوفیتز است.

کچلی قارچی سر یک عفونت مسری است که بیشتر در میان نوجوانان و دانش آموزان شایع است. قارچ پوست سر به بیماری پای ورزشکاران هم ارتباط دارد.

علائم کچلی قارچی سر

علایم و نشانه های کچلی قارچی سر عبارت اند از:

• یک یا چندین تکه ملهتب یا ناهموار و دایره ای شکل در نزدیک فرق سر یا جایی که مو ریزش پیدا کرده است.
• قسمت هایی که به مرور زمان بزرگ تر شده و نقطه هایی کوچک و مشکلی در قسمتی که مو ریزش کرده است، وجود دارد.
• شکننده و ضعیف شده موها به نحوی که راحت بتوان آن ها را کند.
• احساس درد یا حساسیت در قسمت فرق سر.
• خارش شدید سر.
• تب کم.
• ملتهب شدن گره های لنفاوی.

دلایل ابتلا به کچلی قارچی سر

قارچ معمولی در ابتلا به این نوع قارچ سر نقش دارد. قارچ به لایه بیرونی پوست در قسمت فرق سر و مو حمله می کند و از همین رو، موها شکننده می شوند. بیماری به این شیوه ها منتشر می شود:

• انسان به انسان. معمولا تماس مستقیم پوستی با یک فرد مبتلا به قارچ باعث گسترش آن می شود.
• حیوان به انسان. در صورتی که به حیوان مبتلا به کچلی قارچی سر دست بزنید، خودتان هم مبتلا می شود. سگ یا گربه هایی که این عامل قارچی در بدن شان وجود دارد، با دفع مدفوع یا در هنگام تمیز کردن می توانند فرد را بیمار کنند. معمولا بچه گربه ها، توله سگ، گاو، بز، خوک و اسب به این عفونت مبتلا می شوند.
• اشیاء به انسان. اشیاء یا سطوحی که فرد یا حیوان مبتلا به کچلی قارچی سر آن ها را لمس کرده باشند، آلوده شده و می توانند انسان های دیگر را هم بیمار کنند. این اشیاء یا سطوح شامل لباس، حوله، ملحفه، شانه و برس می شوند.

کچلی قارجی سر چگونه درمان می شود؟

پزشک برای درمان این نوع قارچ سر داروهای ضد قارچ تجویز می کند. معمولا داروهای موضعی بی تاثیر هستند و بنابراین، داروهای دهانی تجویز می شوند.

داروهای دهانی مخصوص این بیماری شامل گریزئوفولوین و تربینافین می شوند. مصرف هر دو این داروها با یک سری عوارض جانبی مثل اسهال، حساسیت به نور، استفراغ، خستگی مفرط و ناراحتی معده همراه است.

پزشک شامپوی سلنیوم سولفید را هم تجویز می کند. بیمار باید حداقل دو بار در هفته از این شامپو استفاده کند. شامپو به گسترش بیماری کمک می کند اما آن را به طور کامل درمان نمی کند.

گزینه دیگری که تجویز می شود، کرم ضد قارچ است. این کرم را نباید مستقیما به پوست سر زد. این کرم ها مانع از گسترش عفونت می شوند اما مثل شامپوی سلنیوم سولفید، عفونت را به طور کامل درمان نمی کنند.

اگر بیمار به کریون هم مبتلا باشد، پزشک داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون را تجویز می کند. داروهای استروئیدی میزان التهاب و ریزش دائم مو را کم می کنند.

مواردی که گفته شد بیشتر برای نوجوانان و افراد کم سن و سال توصیه می شوند. در صورتی که بزرگسالان به این عفونت مبتلا شوند، داروهایی از قبیل تربینافین و ایتراکونازول تجویز می شوند.

بزرگسالان می توانند از شامپوی سلنیوم سولفید، کرم های ضد قارچی و داروهای استروئیدی هم استفاده کنند.

درمان خانگی قارچ پوست سر

پزشکان می‌توانند بیشتر عفونت‌های قارچی را با داروهای موضعی ضدقارچ درمان کنند؛ اما افرادی که به این بیماری پوستی مبتلا هستند، معمولا نیاز دارند به مدت یک تا سه ماه از داروهای خوراکی ضدقارچ استفاده کنند.

عفونت‌های قارچی‌ای که روی سطوح غیرنمایان پوست، مانند: زیر ناخن‌ها به وجود می‌آید نیز ممکن است با داروهای خوراکی ضد‌قارچ از بین بروند.

افراد می‌توانند برای تسریع در درمان و پیشگیری از ابتلای مجدد به قارچ پوست سر، موارد زیر را در نظر بگیرند:

خشک نگه داشتن پوست

از آنجا که نواحی مرطوب، محیط مناسبی برای ایجاد و تشدید عفونت قارچی است، خشک نگه داشتن قسمتی از پوست که عفونت روی آن قرار دارد، حائز اهمیت است. همچنین خشک نمودن بدن بلافاصله پس از استحمام و پوشیدن لباس‌های غیرچسبان نیز می‌تواند به پیشگیری از آن کمک کند.

شست‌وشوی منظم ملحفه و روبالشتی

عفونت قارچی به شدت مسری است و هاگ‌های قارچی می‌توانند به پارچه‌ای که با پوست فرد مبتلا تماس یافته است، انتقال پیدا کنند. از‌این‌‌رو می‌توان با شست‌وشوی منظم ملحفه و روبالشتی، از ابتلای مجدد به قارچ عفونی جلوگیری نمود.

تعویض یا ضدعفونی‌ کردن ابزار مو

گونه‌ای از قارچ‌ها که منجر به عفونت قارچی می‌شوند، قادرند تا مدت زیادی، بدون وجود بدن میزبان، زنده بمانند؛ به همین دلیل افراد باید شانه و دیگر ابزار موی خود را تعویض یا ضد‌عفونی کنند تا احتمال عفونت مجدد، کاهش یابد.

قارچ سر در افراد بالغ و کودکان

اگرچه افراد در همه سنی می‌توانند به عفونت قارچی مبتلا شوند، اما قارچ سر در کودکان شیوع بیشتری دارد. افراد بالغی که سیستم بدنی‌شان ضعیف است، نیز خطر زیادی در ابتلا به این بیماری دارند.

فاکتورهای خطرناک در ابتلا به کچلی قارچی سر

فاکتورهای خطرناک مربوط به کچلی قارچی سر شامل موارد زیر می شود:

• سن. بیشتر نوجوانان و دانش آموزان به این عفونت مبتلا می شوند.
• ارتباط داشتن با سایر کودکان. شیوع کچلی قارچی سر در مدارس و مراکز مراقبت از کودکان رایج است و در این مراکز، قارچ به راحتی از طریق تمای مستقیم منتقل می شود.
• ارتباط داشتن با حیوانات خانگی. ممکن است حیوانات خانگی مثل سگ یا گربه بدون این که هر گونه علایمی از خود بروز دهند، این عفونت در بدن شان وجود داشته باشد. کودکان با دست زدن به حیوانات به این بیماری مبتلا می شوند.

عواقب کچلی قارچی سر

عده ای از بیماران مبتلا به کچلی قارچی سر دچار نوعی التهاب شدید به نام کریون می شوند. کریون به صورت نقاط ملتهب شده نرم و برآمده ظاهر می شود که چرک از آن ها بیرون آمده و باعث ایجاد ضایعات زرد رنگ بر روی فرق سر می شود.

وقتی فرد به دچار کریون شود، مو ریزش کرده یا به راحتی کنده می شود. علت بروز این وضعیت، عکس العمل شدید نسبت به قارچ است.

تشخیص کچلی قارچی سر

وقتی برای درمان این بیماری به مراکز درمانی می روید، پزشک درباره علایمی که مشاهده می کنید سوال پرسیده، معاینه فیزیکی انجام داده و موها، پوست و فرق سر را بررسی می کند.

از ناحیه آسیب دیده نمونه برداری می شود. مقداری از مو و/یا تکه های فرق سر برای آزمایش برداشته می شود. شاید لازم باشد آزمایش های دیگری هم انجام شود تا ابتلا به این قارچ سر تایید شود.

این قارچ سر برای چند مدت باقی می ماند؟

درمان عفونت های قارچی کار راحتی نیست. بیمار حتما باید طبق دستورالعمل پزشک، داروهای تجویزی ضد قارچی را مصرف کند. احتمالا بیمار باید برای حداقل شش هفته مستمر دارو مصرف کند.

اوایل دوره درمان به نظر می رسد قارچ از بدن بیرون رفته است و بیماری درمان شده است اما اگر درمان کامل نشود، فرد دوباره مبتلا می شود.

معمولا کچلی قارچی سر در دوران بلوغ بدون دخالت هیچ عامل دیگری بدتر می شود.

قارچ سر و بیماری‌هایی دیگر با علائم مشابه آن

بیماری‌های دیگری نیز ممکن است علائمی شبیه علائم عفونت قارچی داشته باشد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

درماتیت سبوره‌ای (Seborrheic dermatitis)

این بیماری پوستی باعث ایجاد جوش‌های قرمزرنگ در نواحی‌‌ای از بدن مانند: پوست سر، صورت و بالای کمر، که تراکم غدد سباسه در آنجا بیشتر است، می‌شود. اغلب افراد از این بیماری به عنوان «شوره» نام می‌برند.

غدد سباسه در داخل پوست قرار دارند و ماده‌ای روغنی به نام سبوم (چربی پوست) ترشح می‌کنند که باعث نرم شدن پوست و مو می‌شود.

درماتیت سبوره‌ای معمولا باعث می‌شود که پوست حالتی چرب و با پوسته‌هایی به رنگ سفید و زرد همراه باشد. همچنین گاهی ممکن است به حالتی متورم و با رنگی مایل به قرمز و صورتی درآید. افراد در تمامی سنین احتمال دارد که به این بیماری مبتلا شوند. درماتیت سبوره ای نیز می‌تواند روی پوست سر نوزادان ایجاد شود که به آن کلاه گهواره‌ای (Cradle cap) می‌گویند.

بنا به گفته انجمن ملی اگزما، درماتیت سبوره‌ای در مردان نسبت به زنان شایع‌تر است.

پسوریازیس (Psoriasis)

برخلاف قارچ پوستی سر که به علت عفونت قارچی رخ می‌دهد، پسوریازیس بیماری مزمنی است که از تکثیر تعداد زیادی سلول‌ پوستی ایجاد می‌شود.

افرادی که به پسوریازیس مبتلا هستند، سلول‌های پوستی شان بیش از نیاز بدن تولید می‌شود. بنابراین سلول های اضافه پوستی روی سطح پوست جمع می‌شوند و جوش‌هایی سفیدرنگ و با ابعاد مختلف را ایجاد می کنند.

پسوریازیس می‌تواند در هر قسمتی از بدن رخ دهد، اما در نواحی زیر شایع‌تر است:

• پوست سر؛
• ابرو؛
• زانو؛
• قسمت پایین کمر.

پسوریازیس سر همانند قارچ سر علاوه بر ریزش موی موقت، می‌تواند منجر به ایجاد نواحی قرمز‌رنگ و پوسته‌پوسته روی پوست سر شود. جوش‌های پسوریازیسی ممکن است ایجاد خارش کند؛ بنابراین افراد باید از خاراندن آن نواحی اجتناب کنند!

خلاصه مطلب

عفونت های قارچی سر و کچلی قارچی سر از رایج ترین دلایل بروز قارچ سر هستند. علائم و روش های درمان هر کدام متفاوت است.

عفونت های پوستی زیادی در قسمت سر ایجاد می شوند اما معمولا دو مورد گفته شده هستند که صرفا عوامل قارچی در آن ها دخالت دارند.

معمولا برای درمان این عفونت ها باید داروهای ضد قارچی مصرف شوند که رایج ترین داروهای دهانی برای درمان کچلی قارچی سر شامل گریزئوفولوین و تربینافین می شوند.

در صورتی که فرزندتان دچار ریزش مو شد، فرق سرش می خارید یا ظاهر فرق سر تغییر کرد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. فرد باید زودتر تحت درمان قرار بگیرد.