دوبینی چشم یعنی دیدن دو تصویر به جای یک تصویر! در حالت طبیعی می‌بایست چشم‌ها، ماهیچه‌هایی که آنها را حرکت می‌دهند، اعصابی که تصاویر را به مغز می‌فرستند و مغز با یکدیگر به صورت همزمان کار کنند. مشکل در هر یک از این قسمت‌ها، می‌تواند باعث ایجاد دوبینی شود.
دوبینی ممکن است ناشی از یک مشکل عضلانی یا عصبی باشد و یا ممکن است به دلیل یک مشکل چشمی مانند آب مروارید یا یک مشکل مغزی مانند سکته اتفاق بیفتد. معمولا وقتی علت دقیق دوبینی پیدا شود، می‌توان آن را اصلاح و درمان کرد.
امروز در سایت دکتر چک می‌خواهیم به بررسی علت‌های احتمالی تغییر در بینایی و به طور خاص به دوبینی آنوریسم بپردازیم. با ما همراه باشید…
دوبینی چیست؟
مجموعه‌ای از بیماری‌های تهدید‌کننده زندگی، می‌توانند عامل ایجاد تغییر در بینایی و دوبینی شوند. به طور کلی، دوبینی تک چشم (هنگامی که فقط یک چشم باز می‌شود دوبینی وجود دارد) معمولا به دلیل ابتلا به مشکلات چشمی مانند آب مروارید، بیماری شبکیه یا حتی مشکلات سطح چشم مانند خشکی چشم ایجاد می‌شود. دوبینی دوچشمی که مربوط به شرایطی است که دوبینی فقط با هر دو چشم باز رخ می‌دهد (یعنی با پوشاندن یک چشم ناپدید می‌شود)، به دلیل ناهماهنگی بین چشم‌ها ایجاد می‌شود.
این مشکل می‌تواند ناشی از بیماری‌های خوشخیم، مانند فوریت‌های چشمی درمان نشده، نارسایی همگرایی یا نارسایی واگرایی باشد. با این حال، دوبینی دوچشمی می‌تواند به دلیل طیف وسیع‌تری از عوامل، از جمله عوامل عصبی (مانند فلج عصب جمجمه یا میاستنی گراویس (myasthenia gravis)) و بیماری‌های مداری چشم (مانند بیماری‌های چشمی تیروئید یا تومورها) اتفاق بیفتد.
دوبینی حاد و شدید که به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود، یک مورد نسبتا رایج در اورژانس بیمارستان‌ها است. مطالعات گذشته نشان می‌دهد که نسبت قابل توجهی از بیماران (از 35٪ تا بیش از 80٪ موارد) به علت بیماری زمینه‌ای شناخته شده به دوبینی ثانویه دچار شده‌اند.
علت دوبینی چیست؟
همانطور که قبلا اشاره کردیم، طیف وسیعی از شرایط از جمله مشکلاتی در داخل چشم (مانند قرنیه یا عدسی) می‌توانند باعث دوبینی شوند. سایر علت‌های زمینه‌ای دوبینی عبارتند از ماهیچه‌ها یا اعصابی که عملکرد و حرکت چشم را کنترل می‌کنند یا مشکلاتی که در مغز ایجاد می‌شوند. برخی از این علت‌ها مانند آستیگماتیسم، بی‌خطر هستند و برخی دیگر مانند آنوریسم یا سکته مغزی، می‌توانند زندگی فرد را به خطر بیاندازند.
دوبینی ناشی از مشکلات قرنیه
قرنیه لایه شفافی است که جلوی چشم را می‌پوشاند. وظیفه اصلی قرنیه، تمرکز نور ورودی به چشم است. آسیب دیدگی قرنیه، می‌تواند سطح آن را منحرف کرده و باعث دوبینی شود. مشکلات مربوط به قرنیه، عبارتند از:
- آستیگماتیسم؛
- خشکی شدید چشم؛
- عفونت‌هایی مانند زونا یا هرپس زوستر؛
- زخم‌های ناشی از بیماری، جراحت یا عفونت؛
دوبینی ناشی از مشکلات عدسی (لنز) چشم
عدسی چشم با قرنیه کار می‌کند تا نور ورودی را روی شبکیه (پشت چشم) متمرکز کند. عدسی پشت مردمک قرار دارد و با تمرکز کردن بر روی اشیا دور یا نزدیک، تغییر شکل پیدا می‌کند.
شایع‌ترین مشکل در قسمت لنز یا عدسی که می‌تواند باعث ایجاد دوبینی شود، آب مروارید است. عدسی در حالت معمولی شفاف است و با افزایش سن، به تدریج کدر می‌شود. جراح چشم پزشک می‌تواند آب مروارید را در یک جلسه جراحی سرپایی برطرف کرده و دوبینی را از بین ببرد.
دوبینی ناشی از مشکلات عضلانی چشم
6 ماهیچه در حدقه چشم وجود دارند که حرکت چشم را به سمت بالا، پایین، به هر طرف و به صورت چرخشی کنترل می‌کنند. مشکل در این عضلات خارج چشمی شامل ضعف یا فلج آنها است که مانع از حرکت هماهنگ یک چشم با چشم دیگر می‌شود. مشکلات عضلانی چشم عبارتند از:
- بیماری گریوز که یک بیماری تیروئیدی است که بر عضلات چشم تأثیر می‌گذارد و باعث دوبینی عمودی می‌شود. در این نوع دوبینی، یک تصویر بالای تصویر دیگر ظاهر می‌شود.
- استرابیسم (چشم‌های ناهماهنگ) که به دلیل ضعف یا فلج یک عضله چشم اتفاق می‌افتد و مانع از قرار گرفتن درست چشم‌ها در یک مسیر می‌شود.
دوبینی ناشی از مشکلات عصبی
برخی از اعصاب درون جمجمه، مغز را به ماهیچه‌های چشم متصل می‌کنند تا حرکت چشم را کنترل کنند. آسیب و اختلال این اعصاب جمجمه‌ای می‌تواند منجر به دوبینی شود. برخی از دلایل آسیب به اعصاب جمجمه‌ای، عبارتند از:
- دیابت: یک بیماری متابولیک است که بر روی توانایی بدن برای سوخت و ساز قند خون تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث آسیب به اعصاب شود.
- سندرم گیلن باره (Guillain-Barre syndrome): یک بیماری عصبی است که باعث ضعف عضلانی می‌شود و علائم اولیه آن می‌تواند در چشم ظاهر شود.
- میاستنی گراویس (Myasthenia gravis): یک بیماری خود ایمنی است که در آن، سیستم ایمنی به اتصالات عصبی عضلانی درگیر در حرکت چشم، حمله کرده و به آنها آسیب می‌رسانند.
- اسکلروزیس چندگانه (Multiple sclerosis): یک بیماری عصبی مزمن که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند به اعصابی که حرکت چشم را کنترل می‌کنند، آسیب برساند.
دوبینی ناشی از آرتریت سلول غول پیکر
آرتریت سلول غول پیکر که به عنوان آرتریت تمپورال نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که شریان‌های نزدیک شقیقه ملتهب شده و باعث کاهش جریان خون شوند. هنگامی که عروق مسئول تغذیه چشم‌ها با کاهش جریان خون مواجه شوند، وضعیتی به نام نوروپاتی ایسکمیک بینایی قدامی ایجاد می‌شود. سایر علائم این اختلال، عبارتند از:
- از دست دادن بینایی؛
- تاری دید؛
- دوبینی؛
- سرگیجه؛
- سردردهای مداوم؛
- خستگی و بیحالی.
دوبینی ناشی از مشکلات مغزی
چندین ناحیه در داخل مغز اطلاعات بصری را پردازش می‌کنند. این پردازش، از طریق اعصاب چشم‌ها منتقل می‌شوند. اگر این نواحی به هر دلیلی تحت تأثیر بیماری یا آسیب قرار بگیرند، احتمال اینکه فرد به دوبینی دچار شود وجود دارد. برخی از بیماری‌های مغزی که می‌توانند منجر به دوبینی شوند عبارتند از:
- آنوریسم مغزی؛
- تومور مغزی؛
- سردردهای میگرنی؛
- فشار داخل مغز ناشی از خونریزی، عفونت یا ضربه شدید؛
- سکته مغزی.
دوبینی ناشی آنوریسم مغزی
آنوریسم مغزی (یا آنوریسم داخل جمجمه‌ای) برآمدگی یا حبابی است که در قسمت ناحیه‌ی ضعیف شده در دیواره رگ خونی مغز ایجاد می‌شود.
چنانچه آنوریسم مغزی منبسط شود و دیواره رگ خونی بیش از حد نازک شود، آنوریسم پاره شده و خونریزی در فضای اطراف مغز نشت می‌کند. این اتفاق، خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH) نامیده می‌شود و اگر بلافاصله درمان و کنترل نشود، ممکن است باعث سکته مغزی هموراژیک شود.
علائم آنوریسم مغزی چیست؟
گاهی وقت‌ها، تا زمانی که آنوریسم مغزی پاره نشود، علائم و نشانه‌های خاصی ندارد. اکثر آنوریسم‌های مغزی هیچ علامتی ندارند و اندازه کوچکی دارند (قطر کمتر از 10 میلی متر یا کمتر از چهار دهم اینچ). آنوریسم‌های کوچکتر با خطر پارگی کمتری در مقایسه با آنوریسم‌های بزرگتر مواجه هستند.
با این حال، گاهی اوقات ممکن است علائمی وجود داشته باشند که قبل از پارگی، به دلیل مقدار کمی نشتی خون، ایجاد می‌شوند. این نشت خون به “خونریزی نگهبان” معروف است؛ چراکه با ایجاد علائم و درمان به موقع، می تواند زندگی فرد را نجات دهد.
برخی از آنوریسم‌ها علامت دار هستند و بر ساختارهای مجاور مانند اعصاب چشم فشار می‌آورند. حتی زمانی که آنوریسم پاره نشده باشد، می‌تواند باعث کاهش بینایی یا کاهش حرکات چشم شود.
علائم آنوریسم مغزی پاره نشده شامل موارد زیر است:
- سردرد (در صورتی که پاره نشده باشد بسیار نادر است)؛
- درد چشم؛
- تغییر در بینایی (مانند دوبینی)؛
- کاهش حرکت چشم؛
خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH) می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- شروع سریع و ناگهانی سردرد؛
- گرفتگی و سفت شدن گردن؛
- تهوع و استفراغ؛
- ایجاد تغییرات در شرایط روحی، مانند خواب آلودگی، بی‌حوصلگی و…؛
- درد در نواحی خاص (مانند چشم)؛
- گشاد شدن مردمک‌ها؛
- از دست دادن هوشیاری و عدم تمرکز؛
- فشار خون بالا؛
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی بدن؛
- حساسیت به نور؛
- درد در قسمت کمر یا پا؛
- ایجاد مشکل در عملکرد چشم، بینی، زبان و یا گوش؛
- کما؛
- مرگ.
علائم آنوریسم مغزی ممکن است شبیه سایر علت‌ها یا شرایط پزشکی باشد. بهتر است پس از مشاهده این علائم، هرچه سریع‌تر برای بررسی علت و درمان، به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه نمایید.
تشخیص دوبینی
همانطور که قبلا اشاره کردیم، دوبینی می‌تواند ناشی از مشکلات جزئی چشم مانند خشکی چشم باشد. همچنین، این عارضه می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری عصبی خطرناک باشد. بدین منظور، بهتر است پس از دوبینی ناگهانی، به متخصص چشم و یا مراکز درمانی مراجعه نمایید. متخصص چشم تلاش می‌کند تا علل زمینه‌ای دوبینی را تشخیص دهد تا در صورت لزوم، بتواند بلافاصله درمان فوری را آغاز کند.
مراجعه به پزشک و آزمایش‌های تشخیصی برای دوبینی
اگر دوبینی دارید، مهم است که در اسرع وقت به متخصص چشم خود مراجعه کنید تا چشم پزشک با بررسی چشم، هر چه زودتر درمان را آغاز کند.
در طول معاینه، بسته به علت زمینه‌ای دوبینی، سوالاتی پرسیده می‌شود تا آزمایش‌های تشخیصی خاصی که می‌بایست انجام شوند، مشخص شود. در صورت وجود علائم زیر، پزشک را به طور کامل در جریان قرار دهید:
- دوبینی در یک چشم (تک چشمی) یا هر دو چشم (دو چشمی) است؟
- دوبینی ثابت یا متناوب (گاهی اتفاق می‌افتد یا همیشه دوبینی دارید) است؟
- دوبینی تدریجی یا ناگهانی است؟
- دوبینی با تغییر وضعیت سر یا جهت نگاه چشم، تغییر می‌کند یا تغییر نمی‌کند؟
- در دید نزدیک دوبینی دارید یا در دید دور؟
- دوبینی به صورت افقی (تصاویر کنار هم)، عمودی (یک تصویر زیر دیگری) یا مایل (تصاویر جدا شده به صورت مورب) است؟
سخن پایانی
دوبینی به اختلال در بینایی چشم گفته می‌شود که در طی آن، فرد تصویر اجسام را به صورت دوتایی می‌بیند. این اختلال می‌تواند به دلیل برخی از شرایط کم خطر و برخی از شرایط پرخطر ایجاد شود.
دوبینی علت‌های مختلفی دارد که یکی از آنها آنوریسم مغزی است. آنوریسم مغزی به دلیل تورم و پارگی دیواره رگ خونی مغز ایجاد می‌شود. در برخی از مواقع، قبل از پارگی رگ (و یا بعد از آن)، بیمار علائمی مانند دوبینی را تجربه می‌کند.
از آنجایی که دوبینی می‌تواند به دلیل شرایط حاد پزشکی ایجاد شود، بهتر است پس از مشاهده آن، سریعا برای بررسی علت و شروع درمان، به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
