زمانی که تعداد زیادی از اعصاب محیطی آسیب ببینند، گفته می شود فرد به پلی نورپاتی مبتلا شده است. از جمله علائم این بیماری می توان به بروز مشکلاتی در رابطه با احساسات، هماهنگی یا سایر عملکردهای بدنی اشاره کرد. این بیماری که با نام نوروپاتی محیطی هم شناخته می شود، دلایل زیادی برای ابتلا به آن وجود دارد.
در این مقاله از سایت دکتر چک می خواهیم درباره این بیماری، علائم، دلایل ابتلا و فاکتورهای خطرناک، روش های درمان و پیامدهای آن و همین طور، تمام نکات دیگری که لازم است بدانید، صحبت کنیم.
پلی نورپاتی چیست؟
اعصاب محیطی در اصل به اعصاب خارج از مغز و نخاع گفته می شود. این اعصاب مسئول انتقال اطلاعات میان سیستم عصبی مرکزی و تمام قسمت های دیگر بدن هستند. مغز و نخاع نیز بخشی از این سیستم عصبی هستند.
زمانی که فرد به پلی نورپاتی مبتلا می شود، تعداد زیادی از این اعصاب در قسمت های مختلف بدن و به صورت همزمان آسیب می بینند. البته گاهی اوقات هم این تاثیر را فقط در یکی از اعصاب مشاهده می کنیم.
پلی نورپاتی در اصل به اعصاب مربوط به احساسات (نوروپاتی حسی)، حرکتی (نوروپاتی پویا) یا هر دو (نوروپاتی حسی و حرکتی) آسیب می زند.
حتی اعصاب خودمختار که مسئول کنترل فعالیت هایی مثل گوارش، مثانه، فشار خون و ضربان قلب هستند نیز تحت تاثیر این عارضه قرار می گیرند.
پلی نورپاتی چند نوع دارد؟
نوروپاتی محیطی بیش از 100 نوع مختلف دارد و هر مدل از این بیماری را بر اساس نوع آسیبی که اعصاب وارد می کند، دلیل اصلی ابتلا و علائمی که در بر دارد دسته بندی می کنند.
به عنوان مثال، افراد دیابتی به نوروپاتی دیابتی مبتلا می شوند. اما از آن طرف نوروپاتی ناشناخته را داریم که همان طور که از نامش هم مشخص است، دلیل ابتلا به آن ها مشخص نیست.
به هر حال پلی نورپاتی را به سه دسته اصلی تقسیم می کنند.
نوروپاتی محیطی متقارن مزمن
اکثر پلی نورپاتی ها در دسته مزمن قرار گرفته و معمولا در یک بازه چندین ماهه در بدن بیمار پیشرفت می کنند.
مونونورتراپی چندگانه
در صورتی که حداقل دو ناحیه عصبی جداگانه آسیب ببینند، بیماری در دسته مونونورتراپی چندگانه قرار می گیرد.
نوروپاتی محیطی متقارن حاد
نوروپاتی محیطی متقارن حاد خیلی شایع نیست و اصلی ترین دلیل ابتلا به آن نیز سندرم گیلن باره است. این سندرم زندگی بیمار را به خطر می اندازد.
بعضی از پلی نورپاتی ها به این صورت هستند که چندین سال زمان می برد تا در بدن بیمار پیشرفت کنند اما بعضی دیگر فقط بعد از گذشت چند ساعت تا چند روز از زمان ابتلا در بدن پیشرفت می کنند.
دلایل ابتلا و فاکتورهای خطرناک
بیماری ها و فاکتورهای زیادی در ابتلا به پلی نورپاتی نقش دارند که از جمله آن ها می توان به این موارد اشاره کرد.
دیابت
دیابت یک فاکتور خطرناک محسوب می شود به ویژه اگر میزان گلوکوز خون مرتب ارزیابی نشود.
مطالعه ای در همین زمینه بر روی بیش از 1.400 نفر مبتلا به دیابت نوع دو انجام شد و دانشمندان به این نتیجه رسیدند که حدود 280 نفر به دیابت نوروپاتی مبتلا بودند.
مصرف مشروبات الکلی
مشروبات الکلی به بافت های عصبی آسیب زده و زیاده روی در مصرف مشروبات نیز اغلب میزان مواد مغذی بدن را کاهش داده که همین امر به نوبه خود باعث ابتلا به نوروپاتی می شود.
ابتلا به بیماری های خود ایمنی
سیستم ایمنی بدن به سلول های خودی حمله کرده و به اعصاب و قسمت های دیگر بدن آسیب می زند. از جمله بیماری های خود ایمنی می توان به سندرم شوگرن، بیماری سلیاک، سندرم گیلن باره، روماتیسم مفصلی و لوپوس اشاره کرد.
ابتلا به عفونت های باکتریایی یا ویروسی
ابتلا به بعضی از عفونت ها در نهایت به نوروپاتی منجر می شود. از جمله این بیماری ها می توان به لایم، زونا، هپاتیت بی، هپاتیت سی و اچ آی وی اشاره کرد.
ابتلا به اختلال های مربوط به مغز استخوان
مثلا زمانی که پروتئین های غیرطبیعی در خون وجود داشته باشند، نشان دهنده این است که فرد به سرطان استخوان یا خون مبتلا است.
در تماس بودن با مواد سمی
در صورتی که فرد با مواد شیمیایی صنعتی مثل آرسنیک، سرب، جیوه و تالیوم در تماس باشد، در نهایت شانس ابتلا به نوروپاتی سمی بیشتر می شود. زیاده روی در مصرف مشروبات الکلی یا شیمیایی هم یک فاکتور خطرناک محسوب می شود.
ابتلا به اختلال های ارثی
بعضی از بیماری ها مثل شارکو ماری توث در اصل یک نوع نوروپاتی ارثی محسوب می شوند.
کم کاری تیروئید
با این که خیلی رایج نیست اما کم کار بودن تیروئید به پلی نورپاتی ختم می شود.
بیماری کلیوی
نوروپاتی نورمی نوعی از پلی نورپاتی است که حدود 20 تا 50 درصد از بیماران مبتلا به بیماری کلیوی را تحت تاثیر قرار می دهد.
بیماری کبدی
نوروپاتی محیطی در میان بیماران مبتلا به ناخوشی الکلی کبدی خیلی رایج است و بیماران زیادی همزمان به این دو عارضه مبتلا می شوند.
مصرف دارو
داروهایی که در دوران شیمی درمانی تجویز می شوند و همین طور، داروهای مخصوص درمان ایدز نیز باعث ابتلا به نوروپاتی می شوند.
سوء تغذیه
زمانی که میزان ویتامین های B-1، B-6، B-12 و E در بدن کم می شود، فرد به پلی نورپاتی مبتلا می شود. علت آن هم این است که این ویتامین ها برای سلامت اعصاب ضروری هستند.
آسیب دیدگی
انجام حرکات تکراری مثل تایپ کردن، تصادف یا تجربه آسیب های دیگر باعث آسیب دیدگی اعصاب محیطی می شود.
دلیل ابتلا به بعضی از پلی نورپاتی ها مشخص نیست که به آن ها پلی نورپاتی ناشناخته می گویند.
علائم
با توجه به اعصابی که آسیب دیده اند، علائم این بیماری هم متفاوت هستند.
علائم مربوط به آسیب دیدگی عصب حسی یا حرکتی عبارت اند از:
- سوزن سوزن شدن؛
- بی حسی؛
- نمی توان به راحتی از دست، پا یا انگشتان استفاده کرد؛
- افزایش درد (مثل سوزش، یخ زدن یا تیر کشیدن)؛
- بروز اختلالات خواب به خاطر دردهایی که شب موقع خواب به سراغ فرد می آیند؛
- حس نکردن درد؛
- افزایش حساسیت نسبت به لمس؛
- حس نکردن تغییرات دما؛
- نداشتن هماهنگی؛
- از دست دادن تعادل و افتادن برای چندین بار؛
- ایجاد تغییراتی در پوست، مو یا ناخن ها؛
- ایجاد زخم هایی بر روی پا و انگشتان پا؛
- بروز عفونت های پوست و ناخن؛
- ضعف ماهیچه ها؛
- منقبض شدن ماهیچه ها.
زمانی که اعصاب خودمختار آسیب می بینند نیز فرد این علائم را تجربه می کند:
- نمی تواند گرما را تحمل کند؛
- به طور غیرطبیعی عرق می کند؛
- بروز مشکلاتی برای مثانه یا بی اختیاری ادرار؛
- بروز مشکلات گوارشی؛
- سرگیجه؛
- ابتلا به فشار خون یا تپش قلب های غیرطبیعی؛
- ایجاد مشکل در غذا خوردن و بلع؛
- به سختی نفس کشیدن؛
- حس نکردن تغییرات دما؛
- نداشتن هماهنگی.
بیماری های دیگری که همین علائم را دارند
فیبرومیالژی و پلی نورپاتی نیز علائم یکسانی دارند اما دلیل ابتلا به فیبرومیالژی هنوز مشخص نشده است.
ام اس و پلی نورپاتی هم یک سری نشانه های یکسان دارند.
بیماری های دیگری که با پلی نورپاتی همراه هستند
بسیاری از بیماری های دیگر نیز به پلی نورپاتی مربوط می شوند و ابتلا به آن ها زمینه ساز ابتلا به پلی نورپاتی است. این بیماری ها عبارت اند از:
- آمیلوئیدوز؛
- بیماری سلیاک؛
- بیماری شارکو ماری توث؛
- دیابت؛
- دیفتری؛
- سندرم گیلن باره؛
- هپاتیت بی؛
- هپاتیت سی؛
- ایدز/ اچ آی وی؛
- بیماری کیوی؛
- پرکاری تیروئید؛
- بیماری هانسن؛
- بیماری کبدی؛
- بیماری لایم؛
- لنفوم؛
- کم خونی بدخیم (کمبود ویتامین B-12)؛
- رادیکولوپاتی؛
- رماتیسم مفصلی؛
- زونا؛
- سندرم شوگرن.
پیامدهای پلی نورپاتی
از جمله پیامدهای رایج این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
افتادن و آسیب دیدگی
از آن جایی که فرد مبتلا به این بیماری تعادل خودش را از دست داده و بین ماهیچه هایش هماهنگی وجود ندارد، خیلی زیاد افتاده و به طبع آن آسیب می بیند.
سوختگی و آسیب دیدن پوست
به این خاطر که بیمار درد یا تغییرات در دما را حس نکرده و عملا بی حس می شود، سوختگی، زخم شدن بدن و آسیب های دیگر وارده به پوست را تجربه می کند.
ابتلا به عفونت
سوختگی و زخم شدن پوست به ویژه در دست و پاها خطر ابتلا به عفونت را حسابی بالا می برد.
چگونه پلی نورپاتی را درمان می کنند؟
معمولا برای دردهای خفیف تا متوسط ناشی از این بیماری، فرد باید داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن، داروهای ضدالتهابی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن مصرف کند.
می توان از پمادهای موضعی مثل کپسایسین و لیدوکائین نیز استفاده کرد.
زمانی که درد بیمار شدیدتر می شود هم پزشک مهارکننده‌های انتخابی کوکس 2 مثل سلکوکسیب، افیون ها و ترامادول را تجویز می کند.
در کنار داروهای مسکن نیز داروهای هدفمند دیگری مثل داروهای ضدافسردگی، ضدتشنج و ضدصرع تجویز می شود.
رفرنس:
