هیپوتالاموس یک غده کوچک است که در قسمت مرکزی مغز واقع شده است و نقشی مهم در تولید هورمون و کمک به تسهیل فرایندهای بدن دارد.
وقتی که این غده وظایف خودش را به درستی انجام ندهد، دچار اختلال شده و مشکلاتی را در بدن ایجاد می کند که در نتیجه آن ها، فرد با انواع اختلال ها مواجه می شود.
در این مقاله از سایت دکتر چک به بررسی غده هیپوتالاموس، اختلال ها، دلایل و علائم اشاره می کنیم.
هیپوتالاموس چه وظایفی را در بدن بر عهده دارد؟
نقش اصلی هیپوتالاموس در بدن این است که تعادل حیاتی در بدن را تا جای ممکن حفظ کند. منظور از تعادل حیاتی، وضعیت متعادل و سالم داخل بدن است. بدن همیشه در تلاش برای رسیدن به این تعادل است.
هیپوتالاموس بین سیستم های غدد درون ریز و عصبی فعالیت می کند. سیستم درون ریز به شبکه ای از غده ها و ارگان های تولید هورمون گفته می شود که در تنظیم فعالیت های بدنی نقش دارند.
سیستم ها و قسمت های مختلف بدن به مغز سیگنال ارسال می کنند و اگر هر گونه عامل غیر متعادلی وجود داشته باشد فورا به هیپوتالاموس هشدار می دهند. هیپوتالاموس باید سیستم درون ریز را تحریک کرده تا هورمون های متناسب برای برقرار شدن دوباره تعادل را ارسال کنند.
به عنوان مثال، اگر غده هیپوتالاموس یک سیگنال دریافت کرد مبنی بر این که دمای داخلی بدن بسیار بالا است، دستور تعریق به بدن می دهد.
هیپوتالاموس در قسمت های زیر نیز نقش دارد:
- رشد؛
- تشنگی؛
- اشتها؛
- کنترل وزن؛
- احساسات؛
- چرخه خواب و بیداری؛
- تمایل های جنسی؛
- تولد نوزاد؛
- تولید شیر پستان.
اختلال های هیپوتالاموس
وقتی که هیپوتالاموس دچار اختلال شود، فرد با رنج گسترده ای از بیماری ها مواجه می شود که عبارت اند از موارد زیر:
بیماری هیپوتالامیک
بیماری هیپوتالامیک به نوعی اختلال گفته می شود که مانع از فعالیت درست غده هیپوتالاموس می شود.
علت ابتلا به بیماری هیپوتالامیک، آسیب دیدگی غده هیپوتالاموس است. دلایل دیگر شامل موارد زیر می شود:
- آسیب دیدگی سر مانند ضربه مغزی شدن؛
- عفونت مغزی؛
- وجود تومور در مغز یا در اطراف غده هیپوتالاموس یا آنوریسم مغزی؛
- کاهش قابل توجه وزن که اختلال های غذایی دلیل آن باشد مانند اختلال پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عصبی؛
- جراحی مغز؛
- پرتو درمانی و شیمی درمانی؛
- نقض های مادرزادی که مغز یا هیپوتالاموس را تحت تاثیر قرار می دهند؛
- بیماری های التهابی مثل ام اس و سارکوئیدوز؛
- تعدادی از بیماری های ژنتیکی مانند کمبود هورمون رشد.
تشخیص و شناسایی این بیماری خیلی سخت است زیرا هیپوتالاموس وظایف زیادی در سیستم غدد درون ریز دارد.
اختلال های دیگر
وقتی که فرد به اختلال هیپوتالامیک دچار می شود، باعث بروز اختلال در موارد زیر نیز می شود:
اختلال های هیپوتالامیک هیپوفیز
یکی دیگر از وظایف مهم غده هیپوتالاموس ارسال سیگنال برای غده هیپوفیز است. به دلیل این که غده هیپوفیز و هیپوتالاموس روابط نزدیکی با یک دیگر دارند، روی یک دیگر تاثیر می گذارند.
این غده به غده هیپوفیز دستور داده تا هورمون هایی را برای سیستم غدد درون ریز آزاد کند.
از آن جایی که پزشکان نمی توانند غده ای که دچار مشکل شده است و کار خودش را به درستی انجام نمی دهد را شناسایی کند، اغلب به این مشکلات اختلال های هیپوتالامیک هیپوفیز گفته می شود.
کم کاری هیپوفیز یا هیپوپیوتیتیسم
زمانی فرد دچار کم کاری هیپوفیز می شود که غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس آسیب دیده و مستقیما غده هیپوفیز تحت تاثیر قرار بگیرد.
شایع ترین دلیل ابتلا به کم کاری غده هیپوفیز، توموری است که در این غده وجود دارد. انجام عمل جراحی یا پرتو درمانی نیز نقش قابل توجهی دارد.
این مسئله به ندرت پیش می آید اما وقتی که فرد به بعضی از بیماری ها مثل سل مبتلا می شود، بدن دچار التهاب شده و اختلال ایجاد می شود.
دیابت بی مزه
زمانی فرد به بیماری دیابت بی مزه مبتلا می شود که غده هیپوتالاموس نتواند به اندازه کافی از هورمون واسوپرسین تولید و آزاد کند.
دیابت بی مزه به دو دسته تقسیم می شود: مزمن و موقت. شدت این بیماری نیز بسته به دلیل ایجاد متفاوت است.
در نتیجه ابتلا به این وضعیت، کلیه ها آب قابل توجهی را از دست داده و فرد مدام دستشویی رفته و احساس تشنگی می کند.
مردم در تمام سنین ممکن است به دیابت بی مزه مبتلا شوند. دیابت بی مزه بارداری به طور ویژه در خانم های باردار دیده می شود؛ البته خانم های باردار زیادی به این اختلال مبتلا نمی شوند.
سندرم پرادر ویلی
سندرم پرادر ویلی یک اختلال ارثی است که باعث می شود غده هیپوتالاموس نتواند حس سیری در هنگام غذا خوردن را تشخیص دهد.
در این شرایط، مدام می خواهید غذا خورده و به همین دچار در خطر ابتلا به چاقی مفرط قرار می گیرید.
سندرم کالمن
سندرم کالمن رابطه ای ژنتیکی با بیماری هیپوتالامیک دارد و با تاخیر در رشد یا عدم بلوغ در کودکان همراه است.
البته حس بویایی فرد مبتلا نیز دچار اختلال می شود. بیشتر آقایان به این بیماری مبتلا می شوند و فرد بیمار در دوران نوجوانی متوجه بیماری اش می شود.
اختلال در نعوض آلت تناسلی، از بین رفتن حس بویایی و کم شدن سرعت رشد در هنگام بلوغ از نشانه های ثانویه این بیماری است.
آکرومگالی و غول پیکری هیپوفیزی
این دو اختلال از موارد نادر در رشد محسوب می شوند که آزاد سازی زیاد هورمون های رشد توسط غده هیپوفیز عامل ابتلا به آن ها است.
سندرم ترشح نابجای هورمون ضد ادراری
زمانی فرد به این نوع سندرم مبتلا می شود که میزان هورمون ضد ادراری در بدن بسیار زیاد می شود.
دلایل ابتلا به این سندرم عبارت اند از سکته مغزی، سقط جنین، ابتلا به عفونت، آسیب دیدگی، سرطان و مصرف داروهای خاص.
سنترال هیپوتیروئیدیسم
سنترال هیپوتیروئیدیسم یک اختلال نادر است که در نتیجه ابتلا به اختلال های هیپوتالامیک و هیپوفیزی به وجود می آید.
شایع ترین دلیل ابتلا به این نوع کم کاری، وجود تومور در غده هیپوفیز است.
آمنوره اولیه هیپوتالامیک
زمانی گفته می شود خانم به آمنوره اولیه هیپوتالامیک مبتلا است که بیش از سه ماه عادت ماهانه نشود؛ مسئله ای که باید به آن توجه کنید این است که این خانم قبلا به طور منظم پریود می شده است.
اصلی ترین دلیل ابتلا به این بیماری، اختلال هیپوتالامیک است.
هایپرپرولاکتینمی یا افزایش پرولاکتین
وقتی که سطح هورمون دوپامین در بدن کم می شود، سطح هورمون پرولاکتین در بدن بالا می رود.
تومور و آسیب دیدن سلول های عصبی واقع شده در هیپوتالاموس از دلایل اصلی ابتلا به این اختلال هستند.
علائم اختلال در هیپوتالاموس
علائمی که فرد در نتیجه اختلال در هیپوتالاموس مشاهده می کند، به نوع هورمون درگیر و کم یا زیاد بودن آن بستگی دارد.
در کودکان با تاخیر در رشد و بلوغ غیرطبیعی بروز می کند.
از آن حایی که بعضی از هورمون ها در بدن به دلیل بروز اختلال در غده هیپوتالاموس تولید نمی شوند، در بزرگسالان علائم به هورمونی که تولید نمی شود بستگی دارد.
برخی از علائم اختلال در هیپوتالاموس عبارت اند از:
- فشار خون بالا یا فشار خون پایین؛
- جذب دوباره آب در بدن یا از دست رفتن آب بدن؛
- کاهش یا افزایش وزن بدون تغییر در اشتها؛
- ناباروری؛
- ضعیف بودن استخوان ها؛
- تاخیر در بلوغ؛
- ضعیف شدن ماهیچه ها و کاهش حجم آن ها؛
- بالا و پایین شدن دمای بدن؛
- مشکل خواب؛
- نیاز مستمر به دفع ادرار.
مرور اجمالی
هیپوتالاموس یک غده کوچک در قسمت مرکزی مغز است و وظایف مهمی را در بدن بر عهده دارد، از رشد گرفته تا خلق و خوی، سلامت قلب و تولد نوزاد.
این غده یک رابطه مهم با غده هیپوفیز دارد و در صورتی که هر کدام از آن ها دچار مشکل شوند، دیگری هم تحت تاثیر قرار می گیرد.
وقتی که این غده دچار اختلال شود، فرد به بیماری ها و اختلال های زیادی مبتلا می شود.
آسیب دیدن این غده، یکی از دلایل بروز اختلال است.
