کوله سیستکتومی یا عمل برداشتن کیسه صفرا (به انگلیسی: cholecystectomy)، جزو عمل های کم خطر و low risk است که در آن کیسه صفرا را که یک ارگان گلابی شکل درست زیر کبد است، با یک برش جراحی بر می دارند.
کیسه صفرا در بدن مسئول جمع آوری صفرای تولید شده توسط کبد است که به هضم غذا کمک می کند. بعضی وقت ها کلسترول و چربی می تواند با کمک نمک صفرا، سنگ های صفراوی را تشکیل بدهند که از شایع ترین بیماری های کیسه صفرا در افراد همین سنگ ها هستند.
در اکثر مواقع، نیازی به درمان سنگ کیسه صفراوی نیست؛ اما اگر این سنگ‌ها باعث درد و ناراحتی بیمار شوند پزشک عمل جراحی را پیشنهاد می‌کند. در چنین شرایطی سوال اکثر بیماران این است که، چرا برای درمان کیسه صفرا، آن را خارج میکنند؟
چه زمانی در کیسه صفرا سنگ تشکیل می‌شود؟
ازدیاد کلسترول: صفرا با استفاده از مقدار مشخصی مواد شیمیایی، کلسترول دفع شده در کبد را دفع می‌کند. اما اگر مقدار کلسترول دفع شده از کبد، بیش از مقدار مواد شیمیایی صفرا باشد، مابقی آن به صورت سنگ در می‌آید.
افزایش بیلی روبین: هنگام تجزیه سلول‌های قرمز، ماده‌ای به نام بیلی روبین تشکیل می‌شود. با ابتلای فرد به بیماری‌های خاص، کبد در حالت غیر عادی قرار گرفته و بیش از حد مورد نیاز، بیلی روبین تولید می‌کند.
عدم تخلیه صفرا: با عدم تخلیه کامل صفرا یا تخلیه دیر هنگام آن، این مایع غلیظ شده و سنگ تشکیل می‌شود.
پزشک چگونه سنگ صفرا را تشکیل می‌دهد؟
- پزشک برای تشخیص مشکل در کیسه صفرا، با سونوگرافی تصاویری از این اندام تهیه می‌کند.
- یک رنگ به خون تزریق شده و سپس به کیسه صفرا می‌رود. این رنگ در اشعه ایکس مشخص شده و دکتر می‌تواند با نگاه به آن سنگ‌های صفراوی را تشخیص دهد.
- در اغلب موارد تشخیص سنگ صفرا، تصادفی بوده و پزشک با آزمایش کلسترول و خون متوجه سنگ می‌شود.
علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟
اغلب افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا، نشانه و علائم خاصی ندارند. اما اگر فرد در حالت عادی یا بعد از خوردن غذای چرب، در قسمت بالای شکم خود درد شدیدی را احساس کند؛ باید برای تشخیص صفرا اقدام کند. حالت تهوع، ادرار تیره، کاهش اشتها، لرز، اسهال و سوهاضمه برخی دیگر از علائم سنگ کیسه صفرا هستند.
چه عواملی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می‌شوند؟
عادات غدایی، سبک زندگی، نژاد، جنسیت و سابقه خانوادگی از عوامل موثر بر تشکیل سنگ کیسه صفرا هستند. ابتلا به بیماری سیروز کبدی، حاملگی، اضافه وزن، داشتن سابقه خانوادگی، سن بالای 60 سال، رژیم غذایی پر چرب، مصرف دارو‌های ضد بارداری و ابتلا به دیابت از عوامل پزشکی و غیر قابل کنترل برای ایجاد سنگ صفرا هستند.
درمان کیسه صفرای مشکل دار چگونه است؟
در مواردی سنگ کیسه صفرا، هیچ دردی نداشته و بدون اینکه فرد متوجه شود خود به خود از بین می‌رود. این بیماران، با حفظ وزن مناسب، ورزش و پیروی از یک رژیم غذایی سالم بیماری را کنترل و حتی درمان میکنند. اگر سنگ صفرا کوچک بوده و کلسیم نداشته باشد، می‌توان با مصرف قرص اورسودوکسی کولیک آن را برطرف کرد. اما در درمان دارویی همیشه احتمال بازگشت سنگ وجود دارد. در موارد جدی‌تر که بیمار درد شدیدی را، در ناحیه شکم حس می‌کند؛ پزشک تنها راه درمان را عمل برداشتن کیسه صفرا می‌داند.
نکاتی در مورد عمل کیسه صفرا
عمل کیسه صفرا، در گروه جراحی‌های کم خطر قرار گرفته و به دو روش باز و لاپاراسکوپی انجام می‌شود. در روش سنتی پزشک با ایجاد یک برش عمیق در ناحیه شکم، کیسه صفرا را برمی‌دارد. در این روش بیمار باید برای بازیابی دوره نقاهتی طولانی را بگذراند.
با لاپاراسکوپی کیسه صفرا متخصص با ایجاد چند برش کوچک روی شکم، با کمک دستگاه لاپاراسکوپی کیسه صفرا را بیرون می‌آورد. با جراحی لاپاراسکوپی، بیمار می‌تواند در همان روز یا فردا از بیمارستان مرخص شود.
زندگی بدون کیسه صفرا چگونه است؟
بیمار بعد از عمل کیسه صفرا، زندگی بدون دردی خواهد داشت. اما این جراحی نیز، مانند تمام عمل‌ها تغییراتی در بدن به وجود می‌آورد. بعد از برداشتن کیسه صفرا، بدن باز هم صفرا تولید می‌کند اما مسیر این مایع تغییر خواهد کرده و از کبد به روده کوچک ریخته خواهد شد.
این تغییر مسیر موجب می‌شود، صفرا کمتر غلیظ شده و فرد دچار اسهال یا مدفوعی آبکی شود. برای حل این مشکل، فرد باید با پیروی از یک رژیم غذایی مخصوص و سالم، از ترشح زیاد صفرا جلوگیری کند. اما این نکته را هم در نظر داشته باشید که، کیسه صفرا از اندام‌های حیاتی بدن به شمار نیامده و برداشتن آن تاثیر چندانی بر کیفیت زندگی نخواهد داشت.
در اکثر موارد، با انجام عمل جراحی دیگر خبری از تشکیل سنگ در بدن و برگشتن بیماری نخواهد بود. اما اگر از روش‌های دیگری به غیر از جراحی، برای درمان فرد استفاده شود احتمال بازگشت سنگ در کیسه صفرا وجود خواهد داشت.
