آزمایش‌هایی که توسط آزمایشگاه انجام می‌شود ممکن است ارگانیسم‌ها را به‌طور مستقیم (مثلاً بصری، با استفاده از میکروسکوپ، رشد ارگانیسم در کشت) یا غیرمستقیم (مثلاً شناسایی آنتی‌بادی‌های موجود در بدن) شناسایی کنند. ازجمله بیماری‌هایی که با تجویز پزشک و با مراجعه به آزمایشگاه قابل تشخیص هستند، بیماری‌های کبدی است که نباید در آن تعلل کرد؛ زیرا یافتن علت و میزان آسیب کبدی در هدایت درمان مهم است. پزشک شما احتمالاً با بررسی سابقه سلامتی و معاینه فیزیکی کامل روند درمان را شروع خواهد کرد؛ اما درنهایت مشکل اصلی با آزمایش قابل تشخیص است.
کبد کارهای زیادی انجام می‌دهد که بدن را سالم نگه دارد. این عضو مهم مواد مغذی را به مواد شیمیایی موردنیاز بدن تبدیل کرده، سموم را فیلتر می‌کند و به تبدیل غذا به انرژی کمک می‌کند؛ بنابراین وقتی کبد به‌خوبی کار نکند، می‌تواند کل بدن شما را تحت‌تأثیر قرار دهد.
بیماری کبد چرب
انواع مختلفی از بیماری‌های کبدی وجود دارد که می‌تواند ناشی از عفونت‌ها، بیماری‌های ارثی، چاقی و سوءمصرف الکل باشد. با گذشت زمان، بیماری کبد ممکن است منجر به زخم و عوارض جدی‌تر شود. درمان زودهنگام می‌تواند به بهبود آسیب و جلوگیری از نارسایی کبد کمک کند. این مشکلات که در صورت عدم پیگیری تبدیل به مشکل بزرگ‌تر می‌شود، با تجویز پزشک و یک آزمایش ساده در آزمایشگاه، قابل‌کنترل و درمان هستند.
کبد دومین عضو بزرگ بدن (بعد از پوست) است. این عضو حیاتی زیر قفسه سینه در سمت راست قرار دارد. کبد مواد مغذی و مواد زائد را هنگام حرکت در سیستم گوارش جدا کرده و همچنین صفرا تولید می‌کند. بیماری کبد چرب وضعیتی است که در آن چربی در کبد تجمع می‌یابد. این مشکل متاسفانه علائم ظاهری محسوسی ندارد اما در آزمایشگاه و با یک آزمایش خون ساده قابل تشخیص است. التهاب و آسیب سلول‌های کبدی می‌تواند باعث فیبروز یا اسکار کبد شود؛ حتی ممکن است منجر به سیروز یا سرطان کبد شود.
بیماری کبد چرب الکلی چیست؟
بیماری کبد چرب الکلی به دلیل مصرف زیاد الکل است. کبد شما بیشتر الکلی را که می‌نوشید تجزیه می‌کند، بنابراین می‌توان آن را از بدن خارج کرد. اما فرایند تجزیه آن می‌تواند مواد مضر تولید کند. این مواد می‌توانند به سلول‌های کبد آسیب برسانند، التهاب را تقویت کنند و دفاع طبیعی بدن را تضعیف نمایند. هرچه الکل بیشتری بنوشید به کبد آسیب بیشتری وارد می‌کنید. بیماری کبد چرب الکلی اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. مراحل بعدی هپاتیت الکلی و سیروز است.
چه کسانی در خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟
علت بیماری کبد چرب ناشناخته است، اما اغلب در افرادی رخ می‌دهد که:
- دیابت نوع 2 و پیشینه دیابت داشته باشند
- چاقی داشته باشند
- میان‌سال هستند (اگرچه کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند)
- دارای سطوح بالای چربی در خون، مانند کلسترول و تری گلیسیرید
- فشار خون بالا دارند
- داروهای خاصی مانند کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای سرطان مصرف می‌کنند
- اختلالات متابولیک خاصی از جمله سندرم متابولیک دارند
- کاهش وزن سریع داشته باشند
- ابتلا به عفونت‌های خاصی مانند هپاتیت C
- در معرض برخی از سموم قرار گرفته‌اند
کبد چرب حدود 25 درصد از مردم جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با افزایش نرخ چاقی، دیابت نوع 2 و کلسترول بالا نرخ NAFLD نیز افزایش می‌یابد. NAFLD شایع‌ترین اختلال مزمن کبدی در دنیاست. بیماری کبد چرب الکلی به خصوص در کسانی که برای مدت طولانی الکل مصرف کرده‌اند، اتفاق می‌افتد. این خطر برای افرادی چاق یا کسانی که دارای جهش‌های ژنتیکی خاصی هستند، بیشتر است.
علائم بیماری کبد چرب چیست؟
هم بیماری کبد چرب NAFLD و هم بیماری کبد چرب الکلی معمولاً بیماری‌های خاموش هستند که علائم کمی دارند یا هیچ علامتی ندارند. اگر علائمی دارید، ممکن است احساس خستگی یا ناراحتی در سمت راست بالای شکم خود داشته باشید. این بیماری تنها با مراجعه به آزمایشگاه و آزمایش خون قابل تشخیص است.
بیماری کبد چرب چقدر شایع است؟
برخی از انواع بیماری‌های کبدی با افزایش نرخ چاقی مرتبط هستند. تخمین زده می‌شود که 20 تا 30 درصد بزرگسالان چربی اضافی در کبد خود دارند که به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی می‌گویند. این بیماری ممکن است به بیماری کبد چرب مرتبط با متابولیک (MAFLD) تغییر نام دهد تا ارتباط آن با سندرم متابولیک و شرایطی مانند دیابت، فشارخون بالا، کلسترول بالا و چاقی و غیره را منعکس کند.
سایر علائم بیماری کبدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شکم به‌خصوص در سمت راست
- بدنتان به‌راحتی کبود می‌شود
- تغییر در رنگ ادرار یا مدفوع
- خستگی
- حالت تهوع یا استفراغ
- تورم در بازوها یا پاها
درست است که همه این علائم نشان‌دهنده بیماری کبدی است اما تشخیص قطعی مستلزم آزمایش‌های تخصصی است که باید در آزمایشگاه انجام شود تا پزشک بتواند برای کنترل و درمان اقدامات لازم را انجام دهد. باگذشت زمان، کبد آسیب‌دیده بافت سالم کافی برای عملکرد نخواهد داشت و در صورت عدم درمان منجر به نارسایی کبد می‌شود که خطر سلامتی را به‌شدت تهدید می‌کند؛ بنابراین اگر هریک از علائم بیماری کبدی را در خود مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. زیرا همه این مشکلات با تجویز آزمایش خون که در آزمایشگاه انجام می‌شود قابل تشخیص هستند.
بیماری‌های کبد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص دقیق و یافتن علت بیماری کبدی، پزشک یک یا چند آزمایش را نیز توصیه می‌کند که بهتر است در یک آزمایشگاه معتبر و مجهز انجام شود. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
آزمایش خون: آزمایشگاه سطح آنزیم‌های کبدی را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. سایر آزمایش‌های عملکرد کبد شامل آزمایش لخته شدن خون است. سطوح غیرطبیعی ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی در عملکرد کبد شما باشد.
تست‌های تصویربرداری: به‌غیراز مراجعه به آزمایشگاه برای تشخیص بیماری کبدی می‌توان از سونوگرافی، ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی علائم آسیب، زخم یا تومور در کبد شما استفاده کرد. نوع تخصصی دیگری از سونوگرافی به نام فیبروسکن می‌تواند برای تعیین میزان اسکار و رسوب چربی در کبد استفاده شود.
بیوپسی کبد: در طول بیوپسی کبد، پزشک از یک سوزن نازک برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت کبد استفاده می‌کند. آن‌ها بافت را تجزیه‌وتحلیل می‌کنند تا علائم بیماری کبد را جستجو کنند.
آزمایشگاه بخشی جدایی‌ناپذیر از تداوم مراقبت برای قرن‌ها بوده است و 60 تا 70 درصد از تصمیمات حیاتی در تشخیص و درمان شامل داده‌های آزمایشگاه قابل‌اندازه‌گیری است؛ بنابراین برای دریافت نتایج دقیق‌تر مراجعه به یک آزمایشگاه مجهز و به‌روز مهم است. آزمایشگاه پاتوبیولوژی عماد با ۱۲ سال سابقه ارائه خدمات آزمایشگاهی گسترده به مراجعین، همکاران و پروژه‌های طب و کار، به‌عنوان یکی از فعال‌ترین مجموعه‌های این حوزه در تهران است.
