مری بخشی از دستگاه گوارشی است و ممکن است مانند هر جای دیگری از بدن خونریزی کند. معمولا علت بیشتر خونریزی مری، واریس های مری هستند.
هنگامی واریس های مری دچار خونریزی می شوند که رگ های (واریس های) ملتهب در قسمت پایین مری پاره شده و شروع به خونریزی کنند.
مری یک لوله ماهیچه ای است که دهان را به معده متصل می کند. رگ هایی که در قسمت پایینی مری در نزدیکی شکم قرار دارند، وقتی که جریان خون به سمت کبد کم می شود، ملتهب می شوند.
علت کم شدن جریان خون به سمت کبد، وجود زخم یا لخته خون در کبد است.
وقتی که مسیر خون به سمت کبد مسدود شود، خون در رگ های خونی قسمت های نزدیک به موضع، از جمله قسمت پایینی مری، جمع می شوند. اما متاسفانه این رگ ها بسیار کوچک تری چیزی هستند که بتوانند این حجم از خون را تحمل کنند و توانایی انتقال آن را ندارند. در این صورت، به خاطر افزایش جریان خون، متورم و متلهب می شوند.
به رگ های خونی متورم شده، واریس های مری گفته می شود.
در نهایت ممکن است خون از واریس های مری به بیرون نشت کرده و پاره شوند که با خونریزی شدید همراه است و زندگی فرد را کاملا به خطر می اندازد. پاره شدن واریس های مری یک وضعیت اورژانسی محسوب می شود.
در ادامه این مقاله از سایت دکتر چک به علت و علائم خونریزی مری و همین طور نشانه ها، تشخیص و درمان واریس مری می پردازیم.
خونریزی واریس های مری با چه علائمی همراه است؟
معمولا واریس های مری تا زمانی که پاره نشده و خونریزی نکنند، هیچ نشانه ای ندارند. و بعد از پاره شدن نیز علائم معمولا به شدت خونریزی بستگی دارند.
در صورتی که خونریزی خفیف است، به دلیل قورت دادن خون احتمالا متوجه می شوید که مدفوع تان سیاه و قیری رنگ شده است.
خونریزی مری شدید با عواقب زیر همراه است:
- وجود خون در استفراغ؛
- شکم درد؛
- سرگیجه یا ضعف؛
- خونریزی از مقعد؛
- وجود خون در مدفوع (در موارد وخیم).
در صورتی که خونریزی شدید شود و فرد نسبت به آن بی اعتنا بوده و برای درمان اقدام نکند، فشار خون شدیدا پایین آمده و به بدن شوک وارد می شود.
علائمی که شوک در بدن به همراه دارد، شامل موارد زیر می شود:
- رنگ پریده و سرد و مرطوب شدن پوست؛
- نفس کشیدن غیرعادی؛
- از دست دادن هوشیاری.
اگر هر کدام از این علائم گفته شده را مشاهده کردید، باید یا فورا با اورژانس تماس گرفته یا به یکی از مراکز درمانی مراجعه کنید.
دلایل خونریزی واریس های مری چیست؟
اگر دقیق تر بخواهیم این مسئله را بررسی کنیم، باید بگوییم که واریس های مری به دلیل افزایش فشار در رگ پورتال ایجاد می شوند.
رگ پورتال خون را از تعدادی از ارگان های بدن در مجرای گوارشی به سمت کبد منتقل می کند. در صورتی که فشار خون در رگ افزایش یابد، خون در رگ های خونی نزدیک از جمله در مری انباشته می شود. رگ ها متورم و ملتهب می شوند که علت آن بالا رفتن جریان خون است.
سیروز کبدی شایع ترین دلیل بروز فشار خون در رگ پورتال است. وقتی که خون در رگ پورتال لخته شود، فرد دچار عارضه ترومبوز سیاهرگی عقبی می شود.
در بعضی از موارد، دلیل بروز فشار خون در رگ پورتال مشخص نیست که در این صورت، به آن فشار خون پورتال ناشناخته گفته می شود.
فاکتورهایی که احتمال خونریزی واریس های مری را بیشتر می کنند
الزاما واریس های مری همیشه خونریزی نمی کنند. عواملی در افزایش خطر خونریزی واریس های مری نقش دارند که عبارت اند از:
- فشار خون بیشتر در رگ پورتال. هر چقدر که فشار خون در این رگ بیشتر باشد، خطر خونریزی بیشتر می شود.
- اندازه واریس ها. خطر خونریزی به تناسب با اندازه واریس ها بیشتر می شود. خطر خونریزی از واریس های بزرگ تر بیشتر است.
- ابتلا به بیماری پیشرفته کبدی. افرادی که به بیماری شدید کبدی مبتلا هستند، مثلا سیروز پیشرفته یا نارسایی کبدی، بیشتر در معرض خطر این نوع خونریزی قرار دارند.
- تداوم مصرف مشروبات الکلی. در صورتی که مصرف مشروبات الکلی عامل بروز واریس های مری بوده باشد، تداوم مصرف این نوشیدنی ها با افزایش خطر خونریزی همراه خواهد بود.
تشخیص واریس های مری
پزشک یا متخصص دیگر برای تشخیص وارس ها و خونریزی مری چندین آزمایش تجویز کرده و درباره علائمی که مشاهده می کنید از شما سوال می پرسد.
احتمالا باید یک یا چند مورد از آزمایش های زیر را انجام داده تا وضعیت تایید شود:
- آزمایش های خون. از این نوع از آزمایش ها برای ارزیابی تعداد سلول های خونی و عملکرد کبد و کلیه استفاده می شود.
- اندوسکوپی. این روش به این صورت است که یک لوله کوچک مجهز به دوربین از طریق دهان وارد شکم و قسمت بالایی کوچک مری می شود. با این روش می توان دقیقا رگ ها و ارگان های متورم شده را مشاهده کرد. همین طور برای نمونه برداری و درمان خونریزی نیز از اندوسکوپی استفاده می شود.
- تصویر برداری، مانند سی تی اسکن و ام آر آی. از این روش های تصویر برداری برای ارزیابی کبد و ارگان های شکمی استفاده می شود و میزان جریان خون در این قسمت ها و ارگان های اطراف بررسی می شود.
درمان خونریزی مری
هدف اصلی از درمان خونریزی مری، پیشگیری از پاره شدن و خونریزی واریس های مری است. در ادامه به روش های موجود اشاره می کنیم.
کنترل فشار خون رگ پورتال
معمولا اولین قدم برای کم کردن خطر خونریزی، کنترل فشار خون رگ پورتال است. با مصرف دارو و انجام روش های زیر می توان فشار خون را کنترل کرد:
- داروهای مسدود کننده بتا. پزشک با هدف کم کردن فشار خون، داروهای مسدود کننده بتا مثل پروپرانولول را تجویز می کند.
- اسکلروتراپی واریس. پزشک در روش اندوسکوپی نوعی دارو را به واریس های ملتهب تزریق کرده و در نتیجه تزریق دارو، رگ ها کوچک می شوند.
- بستن بند. پزشک در روش اندوسکوپی، واریس های ملتهب در مری را با بند پلاستیکی بسته تا خونریزی نکنند. بعد از گذشت چند روز، بندها از بدن خارج می شوند.
در صورتی که واریس های مری پاره شده باشند، باید به شیوه های دیگری درمان شوید.
بعد از شروع خونریزی
بستن بند و اسکلروتراپی اندوسکوپی به طور کلی روش های پیشگیرانه هستند. البته اگر خونریزی شروع شده باشد هم پزشک می تواند از آن ها استفاده کند.
از دارویی با نام اوکتروتاید نیز استفاده می شود. این دارو با نازک کردن رگ های خونی و کاهش جریان خون، فشار در رگ های ملتهب را کم می کند.
در صورت بروز خونریزی، بیمار باید تحت عمل جراحی شانت قرار بگیرد. از دو روش شانت برای کنترل خونریزی در واریس های مری استفاده می شود که عبارت اند از:
- شانت گذاری پورتوسیستمیک در درون کبد. در این روش باید دستگاهی در بدن قرار بگیرد. با استفاده از آزمایش اشعه ایکس می توان محل قرار دادن این دستگاه را تشخیص داد. این دستگاه باعث ایجاد اتصالات جدید میان رگ پورتال و رگ هپاتیک در کبد می شود. در نتیجه، مسیر جریان خون منحرف می شود.
- شانت گذاری اسپلنورنال دیستال. میزان تهاجمی بودن این روش در مقایسه با روش شانت گذاری پورتو سیستمیک در درون کبد بیشتر است. در این روش، رگ اصلی در طحال به رگ قرار گرفته در قسمت سمت چپ کلیه متصل می شود.
فاکتورهای خطرناک در خونریزی واریس های مری چیست؟
احتمال خونریزی واریس های مری تحت شرایط زیر بیشتر می شود:
- بزرگ بودن واریس های مری؛
- نشانه های قرمز بر روی واریس های مری که در هنگام اندوسکوپی مشخص می شود؛
- فشار خون در پورتال؛
- سیروز شدید؛
- ابتلا به عفونت باکتریایی؛
- زیاده روی در مصرف مشروبات الکلی؛
- استفراغ فراوان؛
- یبوست؛
- سرفه های شدید.
اگر سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری کبدی دارید، بهتر است به پزشک اطلاع دهید.
آیا می توان از ایجاد واریس های مری پیشگیری کرد؟
بله، بهترین راه کنترل دلیل اصلی است. پس باید دلیل اصلی را پزشک مشخص کند.
اگر بیماری کبدی دارید نیز با این کارها می توانید احتمال بروز واریس های مری را کم کنید:
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید: میزان کم نمک و مصرف پروتئین های کم چربی، غلات کامل، میوه ها و سبزیجات.
- از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید.
- اضافه وزن نداشته باشید.
- رابطه جنسی سالم تر داشته تا به هپاتیت مبتلا نشوید.
