مهمترین علائم سرطان تخمدان ؛ راه های پیشگیری و درمان

یکی از انواع سرطان که فقط زنان به آن مبتلا می شوند، سرطان تخمدان ( Ovarian cancer ) نام دارد. این سرطان می تواند باروری زنان را تحت تاثیر قرار داده و آن را با مشکل مواجه کند. به طور کلی سرطان تخمدان به سرطانی گفته می شود که طی آن، سلول های سرطانی در تخمدان ها شروع به رشد و تکثیر می کنند و تشکیل تومور می دهند. تخمدان وظیفه تولید تخمک را دارد.

در حال حاضر، این سرطان پنجمین علت مرگ ناشی از ابتلا سرطان در بین زنان است. طبق گفته انجمن سرطان آمریکا (ACS)، طی 20 سال اخیر به علت تغییر سبک زندگی و درمان های جدیدتر و موثرتر، مرگ و میر ناشی از سرطان تخمدان تا حد زیادی کاهش یافته است.

در ادامه این مقاله از سایت دکتر چک می خواهیم درباره این سرطان صحبت کنیم. با ما همراه باشید…

مهمترین علائم سرطان تخمدان

در بیشتر مواقع سلول های سرطانی در بافت پوششی اپیتلیوم ( لایه بیرونی تخمدان) شروع به رشد و تکثیر می کنند. ممکن است بیمار  در مراحل اولیه سرطان علائم کمی داشته باشد و یا حتی هیچ نشانه‌ای نداشته باشد.

بعضی از این علائم شبیه به علائم بیماری های دیگر، مانند: سندرم قبل از قاعدگی، سندرم روده تحریک پذیر یا مشکلات موقتی مثانه هستند؛ اما علائم سرطان تخمدان به مرور زمان بدتر می شوند و از بین نمی روند.

ممکن است بیمار در مراحل اولیه سرطان تخمدان علائم زیر را تجربه کند:

• احساس درد یا فشار در لگن؛
• خونریزی از واژن که مربوط به عادت ماهیانه نیست؛
• احساس درد در کمر یا شکم؛
• احساس نفخ؛
• احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا؛
• تغییر در نحوه ادرار کردن (مانند تکرر ادرار)؛
• تغییرات گوارشی (مانند یبوست).

اگر هر کدام از این علائم 2 هفته یا بیشتر ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه کنید.

علاوه بر موارد بالا، ممکن است بیمار علائم زیر را هم تجربه کند:

• حالت تهوع و سوء هاضمه؛
• بی اشتهایی؛
• کاهش سریع وزن؛
• نفس نفس زدن پس از فعالیت های سبک؛
• احساس بی‌حالی و خستگی.

در صورتی که سرطان متاستاز (در بدن پخش شود) شود، بسته به اینکه سلول های سرطانی به کدام اندام آسیب رسانده باشند، بیمار علائم دیگری را هم تجربه خواهد کرد.

علت ابتلا به سرطان تخمدان

تا این لحظه علت ابتلا به سرطان تخمدان و رشد سلول های سرطانی در آن ناحیه مشخص نشده است؛ اما متخصصان با تحقیقات زیاد برخی از عواملی که در بالا بردن خطر ابتلا به این سرطان نقش دارند را پیدا کردند. این موارد عبارتند از:

سابقه خانوادگی

اگر در خانواده تان فردی به سرطان تخمدان یا سرطان سینه مبتلا شده است، احتمال ابتلای شما به این سرطان وجود دارد. به همین دلیل پزشکان توصیه می کنند که اگر در خانواده تان مواردی از ابتلا به این سرطان ها دیده شده است، به طور منظم آزمایشات غربالگری را انجام دهید.

غربالگری ژنتیکی می تواند جهش در ژن BRCA را مشخص کند. تغییر در ساختار این ژن، خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان را افزایش می دهد.

سن

طبق آمار ها، حدود 50٪ از افرادی که به سرطان تخمدان مبتلا شده اند، بیش از 63 سال سن دارند.

سابقه بارداری

اگر فردی یک یا چند حاملگی با طی دوره 9 ماه، داشته باشد، خطر ابتلا به سرطان تخمدان در او کمتر می شود. به نظر می رسد هر چه بارداری بیشتری داشته باشید، احتمال ابتلای شما به این سرطان کاهش می‌یابد. علاوه بر این شیر دادن به نوزاد هم می تواند خطر ابتلا به این سرطان را کمتر کند.

با این وجود، به نظر می رسد اگر کسی پس از 35 سالگی باردار شود و یا اصلا فرزندی نداشته باشد، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این سرطان قرار دارد.

برخی از مطالعات نشان داده است که افرادی که برای حل مشکل ناباروری شان از درمان های باروری استفاده می کنند، با احتمال بیشتری در معرض خطر ابتلا به سرطان سلول‌های بنیادین هستند. البته برخی از مطالعات هم این موضوع را رد کردند.

محققان دریافتند:« خطر ابتلا به این سرطان در خانم هایی که از قرص های ضد بارداری یا هورمون ضد بارداری تزریقی استفاده می کنند، کمتر است.»

داشتن سابقه ابتلا به سرطان سینه

به نظر می رسد افرادی که در گذشته به سرطان سینه مبتلا بودند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. ممکن است دلیل این ارتباط، تغییر در ژن BRCA باشد.

به همین دلیل، ممکن است پزشکان برای پیشگیری از ابتلا به سرطان تخمدان به برخی از مبتلایان به سرطان سینه که جهش ژنتیکی در آن ها تشخیص داده شده است، انجام اوفورکتومی (جراحی برای برداشتن تخمدان ها) را توصیه می کنند.

هورمون درمانی (HRT)

انجام هورمون درمانی پس از یائسگی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد.

هرچه فرد برای مدت زمان بیشتری از هورمون درمانی استفاده کرده باشد، خطر ابتلا در او بیشتر می شود. با این حال تحقیقات نشان داده که پس از قطع هورمون درمانی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان کمتر می شود.

اضافه وزن و چاقی

سرطان تخمدان در افرادی دارای شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از 30 هستند، بیشتر دیده می شود.

جراحی برداشتن رحم

تحقیقات نشان داده انجام عمل هیسترکتومی (عمل جراحی برای برداشتن رحم) می تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا یک سوم کاهش دهد.

ویروس پاپیلوم انسانی یا HPV

در حال حاضر دانشمندان در حال بررسی ارتباط بین ویروس پاپیلوم انسانی و ابتلا به سرطان‌های مختلفی از جمله: سرطان لوزه و سرطان دهانه رحم هستند.

در سال 2013، محققان متوجه شدند که در بدن بسیاری از افرادی که به سرطان تخمدان مبتلا بودند، مقدار زیادی از ویروس پاپیلوم انسانی وجود دارد. با این حال تا این لحظه هنوز نتوانستند ارتباط بین این دو بیماری را ثابت کنند.

سایر عواملی که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهند

به غیر از مواردی که در بالا گفته شد، عوامل دیگری هم وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان تخمدان را افزایش دهند. این موارد عبارتند از:

• وجود مقدار بیش از اندازه هورمون آندروژن (هورمون های مردانه) در بدن زنان؛
• رژیم غذایی نامناسب و ناسالم؛
• استفاده از پودر تالک ( این پودر جزو لوازم بهداشتی است و برای جذب رطوبت، بو و چربی در ساخت لوازم آرایشی یا پودر بچه استفاده می شود)

البته محققان هنوز ارتباط بین این عوامل و سرطان تخمدان را ثابت نکرده اند.

خطر ابتلا به سرطان تخمدان در افراد تراجنسیتی

برخی مطالعات نشان می دهد که خطر ابتلا به سرطان تخمدان در افرادی که در بدنشان مقدار بیش از حد هورمون آندروژن وجود دارد، بسیار بیشتر است. به همین دلیل افرادی که برای تغییر جنسیتشان از زن به مرد، از هورمون درمانی استفاده می کنند، خطر ابتلا به این نوع سرطان در آن‌ها افزایش می یابد.

مطالعه‌ای در سال 2017 گزارش داده است: «برداشتن تخمدان ها پس از ابتلا به سرطان می تواند خطر آن را کمتر کند؛ اما باید توجه داشته باشید که حتی با برداشتن تخمدان ها هم خطر بازگشت دوباره سرطان تخمدان وجود دارد.»

همچنین شبکه ملی سرطان LGBT خاطرنشان کرده است:« ممکن است افراد تراجنسیتی به دلیل نگرانی از مشخص شدن هویت جنسی شان و تفکر نادرست جامعه درباره آن ها، در پیدا کردن پزشک خوب و کمک های پزشکی منظم مشکل داشته باشند. به همین دلیل این شبکه مردم را تشویق می کند که از دوستان، بیمارستان ها و شرکت های بیمه خود بخواهند که برایشان پزشک مناسبی پیدا کنند تا به آن ها در مراقبت از  سلامتی بدنشان کمک کند.

مراحل سرطان تخمدان

سرطان تخمدان 4 مرحله دارد. این مراحل به شرح زیر هستند:

مرحله 1

در اولین مرحله، تومور و سلول های سرطانی در یک یا هر دو تخمدان دیده می شوند. این مرحله به سه مرحله IA، IB و IC تقسیم می شود.

• مرحله IA: سرطان فقط در یکی از تخمدان ها دیده می شود.
• مرحله IB: سرطان در هر دو تخمدان دیده می شود.
• مرحله IC: سرطان در یک یا هر دو تخمدان دیده می شود و دارای یکی از شرایط زیر است:
  1. تومور در سطح خارجي يک يا هر دو تخمدان تشکیل شده است؛
  2. با بزرگتر شدن تومور، محفظه (یا همان پوشش بیرونی) تخمدان پاره( باز) شده است؛
  3. سلول های سرطانی در مایع حفره صفاقی (بافت نازکی درون شکم که چندین عضو درونش قرار دارند) یا در خود بافت حفره صفاقی دیده می شوند.

مرحله 2

در مرحله 2، علاوه بر اینکه سرطان در یک یا هر دو تخمدان وجود دارد، در قسمت های مختلف ناحیه لگن هم پخش شده است. این مرحله به 3 مرحله IIA، IIB و IIC تقسیم می شود:

• مرحله IIA: در این مرحله سلول های سرطانی در رحم یا لوله های فالوپ (لوله های باریک و بلندی که تخمک از طریق آن ها به رحم فرستاده می شود) دیده می شوند.
• مرحله IIB: سلول های سرطانی در بافت های درون لگن دیده می شوند.
• مرحله IIC: تومور در درون یک یا هر دو تخمدان، رحم و یا لوله های فالوپ یا سایر بافتهای درون لگن دیده می شود. و دارای یکی از شرایط زیر است:
  1. تومور در سطح خارجی يك يا هر دو تخمدان وجود دارد؛
  2. محفظه (پوشش بیرونی) تخمدان پاره و باز شده است؛
  3. سلول های سرطانی در مایع حفره صفاقی یا در بافت حفره صفاقی دیده می شوند.

مرحله 3

در مرحله 3، تومور سرطانی در یک یا هر دو تخمدان دیده می شود و به قسمت های خارج از لگن و یا غدد لنفاوی مجاور حمله کرده است. این مرحله به 3 مرحله IIIA، IIIB و IIIC تقسیم می شود.

• مرحله IIIA: در این مرحله تومورها فقط در لگن دیده می شوند؛ اما سلولهای سرطانی روی سطح خارجی حفره صفاقی، روده کوچک و یا روی بافتی که روده کوچک را به دیواره شکم وصل می کند، وجود دارند.

• مرحله IIIB: سرطان به درون ناحیه صفاق حمله کرده و در آن ناحیه توموری با اندازه حداکثر 2 سانتی متر تشکیل شده است.

• مرحله IIIC: سرطان در درون صفاق گسترش یافته و توموری که در آن ناحیه تشکیل شده است، حداقل 2 سانتی متر اندازه دارد و یا در درون غدد لنفاوی شکم پخش شده است.

اگر سلول های سرطانی به سطح کبد رسیده باشند، بیمار در مرحله 3 سرطان تخمدان قرار دارد.

مرحله 4

در مرحله چهارم سرطان متاستاز شده و به قسمت های دیگر، بدن مانند: ریه ها یا کبد حمله کرده است. اگر سلول های سرطانی درون مایعات اطراف ریه دیده شوند، بیمار در مرحله چهارم سرطان تخمدان قرار دارد.

انواع سرطان تخمدان

بیش از 30 نوع سرطان تخمدان وجود دارد. هر کدام از این انواع بر اساس نوع سلولی که اول از همه سرطانی شده است، نام گذاری می‌شود.

درون تخمدان ها سه نوع سلول وجود دارد که تعدادشان بیشتر از دیگران است:

• سلول های اپیتلیال: در بافت پوششی سطح تخمدان وجود دارند؛
• سلولهای بنیادی جنینی: برای تولید مثل تبدیل به تخمک می شوند؛
• سلولهای استرومال: کار اصلی شان آزاد کردن هورمون ها و متصل کردن ساختار تخمدان هاست.

رایج ترین و تهاجمی ترین نوع سرطان تخمدان، سرطان اپیتلیال است و حدودا 85 الی 90٪ از مبتلایان به این نوع سرطان مبتلا هستند.

سرطان سلولهای بنیادی جنینی معمولا خوش خیم است و در صورت بدخیم بودن تا حدود 90٪ به طور کامل درمان می شود.

تشخیص سرطان تخمدان

اگر پزشک با دیدن علائم یا نتیجه غربالگری به وجود سرطان شک کند، ممکن است از مراجعه کننده در مورد تاریخچه پزشکی اش و یا سابقه سرطان در خانواده او سوال بپرسد. همچنین ممکن است بخواهد برای بررسی وجود توده در رحم، آزمایش لگنی انجام دهد.

علاوه بر این ها ممکن است بخواهد برای اطمینان از وجود سرطان، از روش های تشخیصی زیر استفاده کند:

آزمایش خون: در این روش بررسی می کنند که آیا پروتئین CA-125 که یک آنتی ژن سرطانی است، در خون دیده می شود یا خیر. این آنتی ژن پس از ابتلا به این نوع سرطان، توسط تومورها و یا بدن تولید می شود.

تصویربرداری: برای مشاهده تومور در بدن از روش هایی، مانند: سونوگرافی ترانس واژینال، MRI یا سی تی اسکن استفاده می کنند.

لاپاروسکوپی (پهلو بینی): در این روش، ابتدا متخصص لاپاروسکوپی سوراخ کوچکی در شکم ایجاد می کند و سپس برای دیدن تخمدان ها لوله نازکی را که مجهز به دوربین است، وارد می کند. در صورت مشاهده ضایعه یا تومور ممکن است با استفاده از بیوپسی نمونه کوچکی از آن را بردارند.

بیوپسی: در این روش با استفاده از لوله‌ای نازک، نمونه کوچکی از بافت مشکوک را بر می‌دارند و برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستند.

این روش تنها روش تشخیص قطعی سرطانی بودن بافت و ضایعه،  است. ممکن است پزشک بخواهد برای تشخیص از این روش استفاده کند و یا بعد از جراحی و برداشتن کامل تومور آن را برای بررسی به آزمایشگاه بفرستد.

درمان سرطان تخمدان

اینکه پزشک چه درمانی را برای فرد مبتلا به سرطان تخمدان انتخاب کند، به عوامل زیادی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از:

• نوع سرطان، مرحله ای که فرد در حال حاضر در آن قرار دارد و اندازه تومور؛
• سن و وضعیت سلامتی بیمار؛
• نظر شخصی بیمار در انتخاب درمان؛
• دسترسی و توانایی پرداخت هزینه توسط بیمار.

گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:

جراحی: انتخاب این روش به نوع سرطان و میزان گسترش آن بستگی دارد. هیسترکتومی نوعی عمل جراحی است که در آن یک یا هر دو تخمدان را به همراه غده های لنفاوی آسیب دیده، از بدن خارج می کنند.

شیمی درمانی: در این روش از داروهای خاصی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. در صورتی که دارو ها از طریق دهان یا تزریق وریدی به بدن وارد شوند، کل بدن را تحت تاثیر قرار داده و هر جایی که سلول های غیر طبیعی وجود داشته باشند، می یابد و از بین می برند. یکی از ایراد های این روش این است که ممکن سلول های سالمی که در نقاط دیگر بدن هستند و رشد و تکثیر زیادی دارند، هم سرطانی تشخیص بدهند و از بین ببرند و در نتیجه سلامتی بیمار به خطر بیفتد.

برای حل این مشکل روش دیگری پیشنهاد کرده اند که در آن دارو های شیمی درمانی را به درون صفاق وارد می کنند. برای انجام این کار از لوله‌ای استفاده می کنند که دارو را مستقیماً به ناحیه سرطانی منتقل کند.

درمان هدفمند: به تازگی دارو های جدیدی کشف شده که مانند شیمی درمانی عوارض خطرناکی برای بدن ندارند. این دارو ها می توانند مواد تولید شده توسط تومورها را شناسایی کرده و از بین ببرند. نمونه ای از این داروها آنتی بادی «مونوکلونال» و مهار کننده های «آنژیوژنز» هستند.

پرتودرمانی: در این روش برای از بین بردن سلول های سرطانی از پرتوهای ایکس استفاده می کنند. یکی از راه های انجام آن، این است که مایع رادیواکتیو را به صفاق وارد می کنند تا با تابش اشعه، سلول های سرطانی را از بین ببرند. این روش برای مبتلایان به سرطان تخمدان پیشرفته مناسب است.

درمان سیستم ایمنی بدن (بیوتراپی): هدف این روش، تقویت سیستم ایمنی است تا با کمک آن سرطان را درمان کنند. برای اینکار از واکسن درمانی استفاده می کنند. پس از تزریق واکسن مخصوص به بدن بیمار، این واکسن تومور را پیدا می کند و از بین می برند. این روش درمانی می تواند به درمان مبتلایان به سرطان تخمدان پیشرفته کمک کند.

درمان های جدید دیگری هم وجود دارند که بیماران می توانند از آن ها استفاده کنند. یکی از این درمان ها، کارآزمایی بالینی است که در آن از جدیدترین داروهای کشف شده برای درمان سرطان استفاده می کنند.

نرخ بقا

نرخ بقا شاخصی است که در آن نشان می دهند که مبتلایان به سرطان در 5 سال آینده شان، چقدر شانس زنده ماندن دارند؛ البته این نرخ بر اساس میانگین آمارها مشخص می شود و برای همه افراد صدق نمی کند. در سال های اخیر موارد فراوانی دیده شده که فرد بعد از مرحله متاستاز درمان را شروع کرده و به بهبودی کامل رسیده است. نرخ بقایی که در پایین مشاهده می کنید، مربوط به آمار سرطان در بین سال های  2008 تا 2014 است.

بهبودی و شانس زنده ماندن بیماران به مرحله و نوع سرطان بستگی دارد. عواملی، مانند: سن، وضعیت سلامتی و دسترسی بیمار به درمان مناسب هم بر شانس زنده ماندن و درمان شدنش تاثیر می گذارند.

نرخ بقا در 3 نوع سرطان رایج تخمدان:

سرطان سلول های اپیتلیال:           مرحله 1: حدود 92%        مرحله 2 و 3: حدود 75%       مرحله 4: حدود 30%

سرطان سلول‌های بنیادی جنینی:     مرحله 1: حدود 99%       مرحله 2 و 3: حدود 89%       مرحله 4: حدود 61%

سرطان سلول‌های استرومال:          مرحله 1: حدود 98%        مرحله 2 و 3: حدود 95%       مرحله 4: حدود 75%

چشم انداز بیماری سرطان تخمدان

اگر هر کدام از انواع سرطان تخمدان در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان آن زودتر شروع شود، به راحتی قابل درمان اند. البته در مراحل بعدی هم شانس بهبودی کامل وجود دارد؛ اما ممکن است از درمان های پیچیده تری برای نابودی تومور و سلول های سرطانی استفاده شود.

در طی 20 سال گذشته با پیشرفت علم پزشکی و بهبود روش های درمانی، شانس زنده ماندن و بهبودی بیماران تا حد زیادی بالاتر رفته است.

البته نباید این را هم فراموش کرد که با غربالگری منظم می توان انواع سرطان را زودتر تشخیص داد و شانس بهبودی کامل را بالا برد.

سوال:

با وجود اینکه سرطان تخمدان معمولا علائم اولیه ای ندارد، چطور می توانیم مطمئن شویم که به آن مبتلا هستیم یا خیر؟ آیا برای تشخیص این سرطان غربالگری خاصی وجود دارد؟

پاسخ:

برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به سندرم تخمدان و یا هر نوع سرطانی قرار ندارند، انجام منظم غربالگری توصیه نمی شود؛اما ممکن است به افرادی که در معرض آن هستند (مانند کسانی که سندرم های مربوط به سرطان را به ارث برده اند یا جهش ژنتیکی داشته اند و یا در خانواده شان موارد زیادی از ابتلا به سرطان دیده شده) توصیه شود که آزمایش خون نشانگر CA-125 یا سونوگرافی ترانس واژینال را انجام دهند. البته اینکه پزشک غربالگری دوره ای را توصیه کند یا خیر، به عوامل زیادی بستگی دارد.

بسیاری از علائم سرطان تخمدان شبیه به مشکلاتی است که خطر جدی برای فرد ندارد؛ اما اگر بیشتر از چند هفته است که این علائم ادامه دارد، باید به پزشک مراجعه کنید.

مطالب مرتبط را حتما مطالعه کنید :

سرطان لوزالمعده یا پانکراس – علائم خاموش و روش های پیشگیری و درمان

خارش مقعد نشانه چه بیماری هایست ؟ دلایل و دارو های درمانی

آیا سرطان دهانه رحم درمان دارد؟ علائم، علت ها، مراحل و راه های درمانی

منابع :  cancer.gov , medicalnewstoday