بیماری گریوز نام نوعی اختلال در سیستم ایمنی است که باعث تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید (که با نام پرکاری تیروئید نیز شناخته می‌شود) شده و علائم زیادی را ایجاد می‌کند. با اینکه اختلالات زیادی هستند که می‌توانند منجر به ابتلا به پرکاری تیروئید شوند، اما بیماری گریوز جزو شایع‌ترین علت‌ها به شمار می‌رود.
از آن جایی که هورمون‌های تیروئید بر روی طیف وسیعی از ارگان‌ها و اندام‌های بدن تاثیر می‌گذارند، اختلال در تولید این هورمون‌ها، می‌تواند بخش‌های زیادی از بدن را با مشکل مواجه کند. ابتلا به این بیماری، در هر جنسیت با هر سنی دیده می‌شود؛ با این حال، آمار ابتلا در زنانی که کمتر از 40 سال سن دارند، بیشتر است.
درمان بیماری گریوز شامل داروهایی است که باعث کاهش تولید میزان هورمون‌های تیروئیدی و همچنین کاهش علائم می‌شوند. امروز در سایت دکتر چک، می‌خواهیم درباره تمام جوانب بیماری گریوز صحبت کنیم. با ما همراه باشید…
بیماری گریوز تا چه اندازه شایع است؟
با اینکه این بیماری یکی از رایج‌ترین علت‌های پرکاری تیروئید است (حدود 60 تا 80 درصد موارد را شامل می‌شود)، اما ابتلا به آن بسیار نادر است. به طور میانگین، چیزی حدود 1.2 درصد از جمعیت، به بیماری پرکاری تیروئید دچار می‌شوند.
علائم بیماری گریوز
از آنجایی که بیماری گریوز می‌تواند باعث اختلال در قسمت‌های مهم بدن نظیر قلب، ماهیچه های اسکلتی، پوست، چشم‌ها، کبد و استخوان‌ها شود، علائم آن بسیار گسترده است. برخی از رایج و شایع‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- اضطراب؛
- زودرنجی؛
- لرزش انگشتان یا دست‌ها؛
- حساسیت نسبت به گرما (همراه با افزایش تعریق و مرطوب شدن بیش از حد پوست)؛
- علیرغم داشتن عادت غذایی سالم و عادی، فرد دچار کاهش وزن می‌شود؛
- متورم شدن غده تیروئید (گواتر که در قسمت جلوی گردن قرار دارد)؛
- اختلال در چرخه قاعدگی؛
- کاهش میل جنسی؛
- اختلال نعوظ؛
- حرکت غیر عادی و مکرر روده‌ها؛
- تورم چشم (افتالموپاتی گریوز)؛
- خستگی و بی‌حالی؛
- ضخیم و قرمز شدن پوست که در ساق یا بالای پا دیده می‌شود (درموپاتی گریوز)؛
- تپش قلب که با ضربان قلب نامنظم یا سریع همراه است؛
- اختلال در خواب.
افتالموپاتی گریوز چیست؟
چیزی در حدود 30% از افرادی که به بیماری گریوز مبتلا هستند، دچار علائم افتالموپاتی گریوز می‌شوند. بر اثر این بیماری، فرد دچار التهاب و اختلال در سیستم ایمنی بافت‌های اطراف چشم می‌شود. علائم افتالموپاتی گریوز عبارتند از:
- برآمده و متورم شدن چشم‌ها؛
- احساس وجود شن در چشم؛
- احساس درد یا فشار در چشم؛
- پف کردن یا جمع شدن پلک‌ها؛
- ملتهب یا قرمز شدن چشم‌ها؛
- حساسیت و اذیت شدن در زمان وجود نور؛
- دو‌بینی؛
- ضعف بینایی.
درموپاتی گریوز چیست؟
درموپاتی گریوز جزو علایم نادر بیماری گریوز است که باعث ضخیم شدن و قرمزی پوست می‌شود. با اینکه این عارضه در هر نقطه‌ای از پوست ممکن است دیده شود، اما بیشتر قسمت ساق پا یا پوست بالای پا را درگیر می‌کند.
علت ابتلا به بیماری گریوز چیست؟
دلیل اصلی ابتلا به بیماری گریوز، نقص در سیستم ایمنی بدن است؛ اما علت این نقص هنوز مشخص نیست. سیستم ایمنی، وظیفه مقابله با عوامل خارجی خطرناک را بر عهده دارد. زمانی که سیستم ایمنی آسیب ببیند، عوامل داخلی را به اشتباه خطرناک شناسایی کرده و شروع به تخریب قسمت‌های مختلف بدن می‌کند و باعث اختلال در ارگان‌های مهم می‌شود.
در بیماری گریوز، سیستم ایمنی، آنتی بادی‌های تولید شده را برای مقابله با غده تولید‌کننده هورمون تیروئید، ارسال می‌کند. تنظیم عملکرد غده تیروئید نیز توسط غده هیپوفیز (در پایه مغز قرار دارد) صورت می‌گیرد. آنتی بادی‌هایی که برای هجوم به غده تیروئید ارسال می‌شوند، مانند هورمون‌های تنظیم‌کننده هیپوفیز عمل کرده و غده تیروئید را مجبور می‌کنند که هورمون‌های بیشتری تولید کند.
علت بروز افتالموپاتی گریوز چیست؟
علائم افتالموپاتی گریوز به دلیل جمع شدن نوع خاصی از کربوهیدرات‌ها در بافت‌ها و عضلات پشت چشم ظاهر می‌شوند. علت این تجمع هنوز به طور کامل ثابت نشده اما محققان بر این باورند که آنتی بادی‌ها احتمالا در عملکرد جذب بافت‌های اطراف چشم، اختلال ایجاد می‌کنند.
این علائم معمولا چند ماه بعد از ابتلا به پرکاری تیروئید ظاهر می‌شوند. با این حال، مواردی وجود داشته که شروع علائم، سال‌ها قبل یا بعد از پرکاری تیروئید بوده است. حتی دیده شده افرادی که در طول عمر خود به پرکاری تیروئید مبتلا نشده‌اند نیز برای دوره‌ای خاص، دچار افتالموپاتی گریوز شده‌اند.
عوامل بالا برنده خطر ابتلا به بیماری گریوز
با اینکه هر فردی ممکن است به این بیماری مبتلا شود، اما برخی از عوامل، می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
سابقه خانوادگی بیماری گریوز: به احتمال زیاد، وجود عامل ژن در خانواده، دلیل ابتلای افراد نزدیک به این بیماری است.
جنسیت: آمار‌ها نشان می‌دهد تعداد مبتلایان زن بسیار بیشتر از مبتلایان مرد است.
سن: شروع این بیماری، معمولا قبل از 40 سالگی است.
سایر اختلالات خود ایمنی: ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع 1، روماتیسم مفصلی و… می‌توانند شانس ابتلا به بیماری گریوز را افزایش دهند.
استرس جسمی یا عاطفی: استرس در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری گریوز را دارند، شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
بارداری: بارداری و زایمان می‌توانند خطر ابتلا به بیماری گریوز را افزایش دهند. این خطر برای زنانی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند، بیشتر از سایرین است.
سیگار کشیدن: استعمال سیگار و سایر دخانیات، می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود. سیگاری‌هایی که به بیماری گریوز مبتلا هستند، با احتمال بیشتری به علائم افتالموپاتی گریوز دچار می‌شوند.
عوارض بیماری گریوز
در صورتی که بیماری گریوز درمان و کنترل نشود، می‌تواند عوارضی را برای بیماران به همراه داشته باشد. عوارض این بیماری شامل موارد زیر است:
بروز مشکل در دوران بارداری: عوارض دوران بارداری بیماری گریوز می‌تواند به سقط جنین، اختلال در عملکرد تیروئید جنین، زایمان زودرس، نارسایی قلبی مادرزادی، رشد ضعیف جنین و پره اکلامپسی (فشار خون بالا) منتهی شود.
اختلالات قلبی: در صورتی که بیماری گریوز کنترل نشود، ممکن است فرد به اختلال در ریتم قلب، ناتوانی قلب برای پمپاژ خون (نارسایی قلب) و بروز تغییرات در بافت و ماهیچه‌های قلب دچار شود.
طوفان تیروئیدی: طوفان تیروئیدی نام عارضه‌ای نادر و خطرناک است که در اثر پرکاری تیروئید شدید و کنترل نشده (یا درمان ناکافی) رخ می‌دهد.
در صورتی که تولید هورمون‌های تیروئید به صورت شدید و ناگهانی باشد، ممکن است فرد دچار عوارضی نظیر تعریق زیاد، تب، اسهال، هذیان، ضربان قلب شدید یا نامنظم، تشنج، ضعف شدید بدن، فشار خون پایین، زردی چشم و پوست (یرقان) و حتی کما شود.
شکننده شدن استخوان‌ها: چنانچه پرکاری تیروئید درمان یا کنترل نشود، احتمال اینکه بیمار دچار پوکی استخوان شود وجود دارد. استخوان‌ها برای استحکام خود به جذب کلسیم و مواد معدنی نیاز دارند. افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی، می‌تواند در جذب کلسیم توسط استخوان‌ها، اختلال ایجاد کند.
بیماری گریوز چگونه درمان می‌شود؟
گریزو جزو بیماری‌های مادام العمر است که درمان قطعی‌ای برای آن وجود ندارد. داروهای موجود، برای کنترل بیماری و جلوگیری از عوارض آن مصرف می‌شوند. با مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک و داشتن سبک زندگی سالم، احتمال زیادی وجود دارد که علائم آن را مشاهده نکنید.
درمان‌هایی که برای کنترل این بیماری تجویز می‌شوند، عبارتند از:
- بتا بلاکر‌ها (مانند متوپرولول، پروپرانولول و…)؛
- داروهای ضد تیروئید (مانند متیمازول، پروپیل تیوراسیل و…)؛
- درمان با ید رادیواکتیو؛
- جراحی.
هر کدام از درمان‌های بالا، می‌توانند همراه با مزایا و معایب خاص خود باشند. انتخاب نوع درمان، باید با رضایت کامل بیمار و در شرایطی صورت بگیرد که پزشک تمام جوانب مثبت و منفی را بازگو کرده باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
با توجه به اینکه بیماری‌های زیادی هستند که با علائم بیماری گریوز همپوشانی دارند، تشخیص این بیماری تنها توسط پزشک و با استفاده از آزمایش‌های تجویز شده انجام می‌گیرد.
از بین علائم بالا، ضربان قلب نامنظم یا سریع و همچنین کاهش بینایی، جزو اولویت قرار داشته و نیازمند مراقبت‌های اورژانسی‌اند. در صورتی که این دو علامت را مشاهده کردید، بهتر است هر چه سریع‌تر به نزدیک‌ترین واحد درمانی محل زندگی خود مراجعه کنید.
بیماری گریوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک پس از معاینه، در صورتی که مشکوک به ابتلای مراجعه‌کننده به بیماری گریوز باشد، ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را تجویز نماید:
- آزمایش خون تیروئید: این آزمایش، میزان سطح هورمون تیروئید در خون و میزان هورمون محرک تیروئید (که TSH نام دارد) را نشان می‌دهد. اگر TSH کمتر از میزان معمول باشد، به معنی ترشح بیش از حد هورمون تیروئید است.
- آزمایش خون آنتی بادی تیروئید: با استفاده از این آزمایش، شرایط خودایمنی تیروئید بررسی می‌شود. دو آنتی بادی که با بیماری گریوز مرتبط هستند عبارتند از TSI و TBII.
- اسکن تیروئید: برای انجام این آزمایش، مراجعه کننده مقدار کمی ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی مصرف می‌کند. با استفاده از اسکن، مشخص می‌شود که تیروئید چه مقدار از ماده ید رادیواکتیو را جذب می‌کند. اگر میزان جذب زیاد زیاد باشد، احتمال اینکه فرد به بیماری گریوز مبتلا است، وجود دارد.
- سونوگرافی داپلر: در این آزمایش، از امواج صوتی برای بررسی جریان خون در تیروئید استفاده می‌شود. بسیاری از مراجعه کنندگانی که واجد شرایط برای انجام آزمایش ید رادیواکتیوی نیستند (مانند مادران باردار یا شیرده) از این آزمایش استفاده می‌کنند.
سخن پایانی
بیماری گریوز جزو بیماری‌های خود ایمنی است که به طور خاص، عملکرد غده تیروئید را مختل می‌کند. این بیماری، با پرکاری تیروئید و در نتیجه، اختلال در قسمت‌های مختلفی از بدن مانند قلب، چشم، کبد، عضلات اسکلتی و… همراه است.
مهم است که با مشاهده علائم این بیماری، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده و علت دقیق و راه های کنترل و درمان را جویا شوید.
