در گذشته تصور بر این بود که فقط بزرگسالان به افسردگی مبتلا می شوند؛ چرا که احساس می شد که ساختار احساسی و شناختی ضروری که منجر به بروز این اختلال می شود، در کودکان وجود ندارد. با وجود این، توجه به ضوابط استاندارد سازی شده نشان می دهد که نه تنها کودکان به افسردگی مبتلا می شوند، بلکه نرخ افسردگی و خودکشی در این گروه در هر نسل افزایش می یابد. حتی در کودکان پیش دبستانی نیز از هر 100 نفر یک نفر، در کودکان دبستانی از هر 100 نفر دو نفر و در نوجوانان از هر 100 نفر بین 5 تا 8 نفر دچار افسردگی هستند. عکس العمل های ناراحت کننده، افسردگی عادی تا افسردگی بالینی در این طیف قرار می گیرند.
دختران و پسران جوان هر دو به طور مساوی به افسردگی مبتلا می شوند؛ اما نرخ ابتلا به افسردگی در دخترهای نوجوان دو برابر بیشتر از پسرهای نوجوان در همان گروه سنی است.
فاکتورهای خطرناک افسردگی در کودکان
عواملی که خطر ابتلا به افسردگی در دوران کودکی را افزایش می دهد شامل موارد زیر می شود:
- سابقه خانوادگی ابتلا به افسردگی؛
- سابقه ابتلا به افسردگی در گذشته؛
- وجود نزاع در خانواده؛
- عملکرد ضعیف در مدرسه؛
- اختلال افسردگی مداوم؛
- اضطراب و اختلالات اضطراب؛
- اختلال سوء مصرف مواد.
افسردگی در کودکان پیش دبستانی
کودکانی که بسیار کم سن و سال هستند و نمی توانند افکار و احساسات خود را در قالب کلمات بیان کنند، عمدتا با توجه به رفتارشان می توان ابتلا به افسردگی را در آن ها تشخیص داد. سرنخ هایی که می توان از رفتار کودک به دست آورد شامل موارد زیر می شود:
- کناره گیری از کسانی که از کودک مراقبت می کنند؛
- تاخیر یا پسرفت در رشد عادی کودک؛
- عدم رشد طبیعی با توجه به عدم وجود هیچ گونه مشکل جسمانی.
حتما بخوانید: چه مکمل هایی افسردگی را درمان می کنند؟
افرادی که از کودکان مراقبت می کنند، بررسی رفتار والدین و کودک و مصاحبه با خانواده های حرفه ای که با این سن از کودکان سر و کار دارند، منبع جمع آوری اطلاعات است.
افسردگی در کودکان دبستانی
در کودکان دبستانی که قادر هستند افکار و احساسات خود را در قالب کلمات بیان کنند، می توان با توجه به علائم زیر ابتلا به افسردگی را در آن ها تشخیص داد:
- مشکلات جسمانی مانند سردردهای غیرطبیعی و درد شکم؛
- نوعی اضطراب که خود را در قالب بی میلی در حضور به مدرسه و جدا شدن از والدین نشان می دهد؛
- تغییر خلق و خوی، به طور مثال نزاع طلبی های مداوم، کج خلقی یا آزار و اذیت. اگر تصور کودک از خودش خوب نباشد و احساس کند که مقصر است نیز این علائم را از خود بروز می دهد.
- تمایل به رسیدن به موفقیت بیش از اندازه و پذیرفته شدن.
نزاغ های خانوادگی، انتقاد از کودک یا عملکرد ضعیف در محیط مدرسه و به طور مداوم پذیرفته نشدن، می تواند عامل افزایش استرس باشد. این اطلاعات نه تنها از سوی والدین و کودکان جمع آوری شده، بلکه معلمان کودکان نیز به فرآیند جمع آوری اطلاعات کمک کرده اند.
افسردگی در نوجوانان
این گروه از کودکان بیشتر از گروه های قبل می توانند احساس جدایی و ناامیدی را از خود بروز دهند. علائم و نشانه های زیر در گروه نوجوانان نشان دهنده ابتلا به افسردگی است:
- دیگر از علایق قبلی خود لذت نمی برند؛
- بیش از اندازه خواب هستند؛
- وزن شان کم یا زیاد می شود؛
- بیش از کودکان کم سن و سال تر به سمت اختلال در سوء استفاده مواد کشیده می شوند.
نوجوانان نیز توانایی این را دارند که برای خودکشی برنامه ریزی و آن را اجرا کنند. از همین رو، باید هر چه سریع تر این دسته از نوجوانان را شناسایی و درمان کنند.
نشانه های افسردگی در دوران کودکی
علائم و نشانه های ناشی از افسردگی در کودکان با علائم بزرگسالان همخوانی دارد. کودکانی که بسیار مضطرب هستند، در آینده دچار اختلالات رفتاری نیز خواهند شد.
علائم و نشانه های ناشی از افسردگی را باید برای مدت دو هفته یا بیشتر و هر روز و بیشتر ساعات روز، در کودک خود مشاهده کنید. با این وجود، مهم ترین علائم عبارت اند از:
- کج خلقی و عصبانیت؛
- احساس ناراحتی یا نا امیدی مزمن؛
- از دست دادن خوشی و لذت.
علائم و نشانه های گفته شده باید با چهار علامت یا بیشتر از موارد زیر همراه باشد تا بتوان به طور دقیق افسردگی کودک را تشخیص داد:
- احساس شرم، خجالت کشیدن یا احساس بی ارزش بودن؛
- عزت نفس پایین؛
- بی خوابی یا بیش از اندازه خوابیدن؛
- تغییر در وزن و میل کودک به غذا؛
- علائم جسمانی مانند: درد شکم یا سردرد که هیچ دلیل طبیعی نداشته باشد؛
- فکر کردن و اقدام به خودکشی.
بررسی اختلالات رفتاری در دوران کودکی
برای بررسی تمام کودکان و مشاهده علائم و نشانه های ناشی از افسردگی باید از پرسشنامه استفاده کرد؛ مثلا استفاده از چک لیستی از علائم مربوط به امراض کودکان که والدین و افرادی که از کودکان 6 تا 12 ساله مراقبت می کنند، تهیه کنید.
مزیت تکمیل این پرسش نامه ها، زمان کم لازم برای تکامل پذیرش گسترده و حساسیت مناسب در هنگم تکمیل کردن است.
پس از این بررسی، ممکن است که والدین از بابت سلامت روحی روانی کودک خود ابزار نگرانی کنند. این نگرانی باید جدی گرفته شود و رفتارهای کودک در اولین موقعیت ارزیابی شوند.
مطالعات انجام شده نشان داده است که کمتر از یک سوم از والدین حتی درباره این مسائل با متخصصین مشورت می کنند و حتی در این شرایط نیز، تنها حدود 40 درصد متخصصین می توانند این نگرانی ها را درک کنند.
سومین منبع قابل اعتماد برای تشخیص افسردگی در کودکان، بررسی ها و مشاهده رفتارهای کودک یا والدین از سوی خود متخصص است.
تشخیص افسردگی در کودکان
انجام معاینات پزشکی و ارزیابی فرآیندهای شناختی و ذهنی، اولین قدم برای تشخیص افسردگی در کودکان است. در صورت نیاز، پزشک می خواهد که تست های آزمایشگاهی نیز انجام شود تا ابتلا کودک به هر گونه اختلال پزشکی خاص رد شود. ممکن است که کودک به اختلالات کبدی، بی خوابی یا حملات ناگهانی بیماری مبتلا شده باشد.
جستجوی علائم و نشانه های کودک و همین طور سابقه رشد، در قسمت روانپزشکی بررسی می شود. سابقه های خانوادگی و اجتماعی نیز بررسی می شوند؛ از جمله ابتلا به هر نوع بیماری ذهنی و وجود مشکلات در محیط مدرسه که همگی یا بعضی از آن ها ممکن است باعث بروز استرس مزمن یا سخت در کودک شود.
شیوه دیگری که برای تشخیص وجود دارد، مصاحبه مستقیم با کودک به شیوه های مختلف است؛ از جمله طرح سوال های باز و بسته از کودکان کم سن و سال، بررسی بازی کردن های نوزاد و عکس العمل های میان نوزاد و کودک در سنین خردسالی و کودکان بسیار کم سن و سال، و سوال پرسیدن با جزییات بیشتر در نوجوانان.
علاوه بر اطلاعاتی که می توان از علائم و نشانه های کودک به دست آورد، متخصص نیز باید ابتلا به هر نوع اختلال یادگیری یا عصب شناختی که ممکن است بر رشد طبیعی و توانایی یادگیری نوزاد تاثیر بگذارد را نیز بررسی کند.
