در این مقاله از سایت دکتر چک به عارضه بی اختیاری مدفوع، دلایل و علائم ابتلا به آن اشاره می کنیم.
بی اختیاری مدفوع چیست؟
بی اختیاری مدفوع به عدم توانایی کنترل حرکات روده گفته می شود. در نتیجه این عارضه، مدفوع به طور غیر منتظره از مقعد تراوش می کند. بیشتر خانم ها و دخترها و پسرهای جوان به این عارضه مبتلا می شوند.
بیشتر مبتلایان به این عارضه از صحبت کردن در این باره با پزشک خود خجالت می کشند و برای درمان اقدامی نمی کنند.
علائم بی اختیاری مدفوع
علائم ناشی از این عارضه ممکن است خفیف (تراوش مدفوع به لباس زیر) تا شدیدتر (عدم توانایی کنترل حرکات روده) باشد.
علت ابتلا به بی اختیاری مدفوع
سه عامل در کنترل فعالیت روده نقش دارند: فشار اسفنکتر مقعدی، حساسیت مقعدی و ظرفیت ذخیره مقعدی.
اسفنکتر مقعدی نوعی ماهیچه است که با انقباض خود مانع از تراوش مدفوع از مقعد می شود. وجود این ماهیچه برای توانایی کنترل مدفوع الزامی است. حساسیت مقعدی به فرد اعلام می کند که مدفوع در قسمت مقعد قرار دارد و وقت تخلیه است. مقعد می تواند منبسط شده و مدفوع را برای مدت زمانی نگه دارد که به آن ظرفیت ذخیره مقعدی گفته می شود.
در بیشتر موارد ابتلا به بی اختیاری مدفوع، آسیب دیدگی ماهیچه نقش دارد. معمولا عده ای از مردم در هنگام تولد با این مشکل مواجه می شوند و یک زایمان سخت با استفاده از فورسپس یا اپیزوتومی عامل این آسیب دیدگی است. اپیزوتومی به برش ایجاد شده برای افزایش قسمت باز واژن پیش از انجام زایمان گفته می شود. جراحی مقعد نیز باعث آسیب دیدن این ماهیچه ها می شود؛ مثل جراحی هموروئید. افراد مبتلا به بیماری روده ملتهب یا آبسه مقعدی نیز با این آسیب دیدگی مواجه می شوند.
تاثیر ضعیف شدن ماهیچه ها را هم نباید نادیده گرفت. معمولا کهنسالان با این عارضه دست و پنجه نرم می کنند زیرا ماهیچه ها ضعیف شده و ساختار محافظتی در مقعد شل می شود.
آسیب دیدن عصب هایی که ماهیچه مقعدی یا حساسیت مستمر مقعدی را کنترل می کنند نیز از دلایل دیگر ابتلا به این عارضه است. در شرایط زیر به عصب انسان آسیب وارد می شود:
- در هنگام تولد؛
- گشاد شدن شدید و زیاد مقعد برای عبور مدفوع؛
- ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت، تومورهای مغز تیره و مالتیپل اسکلروزیس.
کاهش حالت ارتجاعی مقعد نیز از دلایل دیگر بی اختیاری مدفوع است و زمان میان حساسیت ایجاد شده با مدفوع و نیاز فوری به تخلیه روده را کاهش می دهد. ابتلا به بیماری التهابی روده هم باعث کم شدن حالت ارتجاعی مقعد می شود.
به دلیل این که کنترل اسهال از مدفوع شکل گرفته سخت تر است، باعث ایجاد نوعی استرس می شود که منجر به ابتلا به عارضه بی اختیاری مدفوع می شود.
این عارضه چگونه تشخیص داده می شود؟
در کنار انجام معاینه فیزیکی، پزشک انجام آزمایش های دیگر مانند مانومتری آنورکتال را توصیه می کند. در این آزمایش به بررسی فشار مقعدی، قابلیت ارتجاعی مقعدی و حساسیت مقعدی پرداخته می شود و علت ابتلا به بی اختیاری مدفوع را مشخص می کند.
چگونه می توان از بی اختیاری مدفوع پیشگیری کرد؟
با وجود این که می توان بی اختیاری مدفوع را کم کرد اما امکان پیشگیری از بروز آن وجود ندارد زیرا خودتان در آسیب دیدگی ماهیچه های مقعدی نقشی ندارید. این ماهیچه ها به مرور زمان ضعیف می شوند.
درمان بی اختیاری مدفوع
خوشبختانه راهکارهای موثری برای درمان بی اختیاری مدفوع وجود دارد، پس حتما باید در این باره با پزشک خود صحبت کنید. تلاش برای خود درمانی هم معمولا بی نتیجه است.
راه های درمان این عارضه متنوع بوده و به دلیل بروز آن بستگی دارد. ممکن است پزشک یک یا چند مورد از روش های زیر را توصیه کند:
تغییر در رژیم غذایی: پیشگیری از یبوست و اسهال معمولا تاثیر بسزایی در کنترل بی اختیاری دارند. اگر رژیم غذایی خودتان را تغییر دهید، مثلا میزان فیبر و مایعات بیشتری مصرف کنید یا مقدار خوراکی هایی که مصرف می کنید را تغییر دهید، قدم بزرگی در پیشگیری از ابتلا به یبوست و اسهال برداشته اید.
مصرف دارو: پزشک برای درمان بی اختیاری مدفوع اقدام به تجویز داروهای ملین، ضد اسهال یا نرم کننده مدفوع می کند. قبل از مصرف هر گونه داروی بدون نسخه با پزشک خود مشورت کنید.
آموزش روده: با ایجاد یک الگوی مشخص برای حرکات روده می توانید این مشکل را برطرف کنید. مثلا در ساعت های مشخص در طول روز به دستشویی بروید مثلا بعد از غذا خوردن. می توانید از روش آنورکتال بیوفیدبک هم استفاده کنید. در این روش هنگامی که مشخص انجام ورزش های خاص مثل حرکات کگل هستید، انقباض های اسفنکتر اندازه گیری می شود. این روش باعث تقویت اسفنکترها شده و میزان کنترل تان بر حرکات روده بیشتر می شود.
انجام عمل جراحی: با استفاده از روش های مختلف جراحی می توان بی اختیاری مدفوع را درمان کرد. معمولا در این روش ها تلاش می شود تا ماهیچه های اسفنکتر بازسازی یا جایگزین شوند.
زندگی با مشکل بی اختیاری مدفوع
زندگی با این عارضه از نظر اجتماعی و روانی چالش برانگیز است و مهم نیست که چند سال تان باشد. اجازه ندهید این مشکل شما را منزوی کند و از صحبت کردن با پزشک خجالت بکشید. این عارضه را می توان درمان کرد و پزشک بهترین راهکار را پیشنهاد می کند.
اگر این روش ها به طور کامل مشکل بی اختیاری مدفوع شما را برطرف نکردند، روش های محتاطانه ای برای مخفی کردن این عارضه وجود دارد؛ مثلا می توانید لباس زیرهای یک بار مصرف را استفاده کنید.
سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید
- بهترین روش درمان برای من چیست؟
- طول دوره درمان چقدر است؟
- آیا می توانم در خانه کاری موثر انجام دهم؟
- آیا باید دارو مصرف کنم؟
- آیا ورزش کردن تاثیر دارد؟
- دوره ریکاوری بعد از انجام عمل جراحی چند روز است؟
- لازم است که بعد از انجام عمل جراحی در دوره های درمان فیزیکی هم حاضر شوم؟
- آیا باید خوراکی های حاوی فیبر را بیشتر مصرف کنم؟
