آموزش آداب معاشرت به کودک معمولا کاری سخت اما ارزشمند است. برخی از والدین فکر می‌کنند بچه‌های خوش اخلاق از زمان تولد همینگونه بوده‌اند و بد اخلاقی بچه هیچ ربطی به والدینش ندارد. درست است که برخی ویژگی‌های فردی از زمان تولد با ما همراه هستند، اما با آموزش و تقویت مهارت‌های لازم به کودک، می‌توان او را در مسیر رفتارهای طبیعی قرار داد.
کودکان خوش اخلاق به دلیل خوش رفتاری‌شان، بیشتر از سایرین مورد توجه و احترام قرار می‌گیرند. گفتن “متشکرم”، “لطفا” و داشتن رفتار محترمانه و مودب، باعث می‌شود که والدین دیگر و معلمان به فرزند شما توجه کنند و همین توجه می‌تواند اعتماد به نفس، عزت نفس و استقلال او را تقویت کند.
با تمام این تفاسیر،آموزش آداب معاشرت به کودک کار ساده‌ای نیست. ممکن است دوستان مجازی و یا همسالان کودک در مدرسه آداب معاشرت را بجا نیاورند. در چنین شرایطی، متقاعد کردن کودک به داشتن رفتار درست، می‌تواند کمی مشکل باشد. شما باید با ترکیبی از مدل‌سازی رفتاری، آموزش مستقیم و در صورت نیاز با کمک تعریف و تمجید یا نشان دادن پیامد‌های مثبت و منفی، کودک را تشویق کنید که آداب معاشرت را رعایت کند. با دکتر چک تا انتهای مقاله همراه باشید…
چه رفتارهایی را باید به کودک آموزش دهیم؟
اول از همه، باید تصمیم بگیرید که کدام یک از آداب معاشرت را می‌خواهید به فرزندتان آموزش دهید؟ هر خانواده، استانداردهای رفتاری خاص خودش را دارد. با این حال، برخی از رفتارها وجود دارند که اکثر خانواده‌ها در نقاط مختلف جهان، با انجام دادن آن موافق هستند و آن‌ها را جزوی از آداب معاشرت می‌دانند. ادب و احترام، جزء جدایی ناپذیر آداب معاشرت به شمار می‌رود.
به عنوان مثال کلماتی مانند “لطفا”، “متشکرم”، “متاسفم”، “خوش آمدید”، “سلام”، “خداحافظ” و یا رفتارهایی مانند صحبت مودبانه سر میز غذا، اجازه گرفتن قبل از دست زدن به وسایل دیگران، مرتب نگه داشتن وسایل میزبان و غیره رفتارهای عمومی هستند که در بیشتر جوامع رعایت می‌شوند.
اکثر والدین از فرزندانشان می‌خواهند که بزرگسالان را با نام خانوادگی‌شان یا با پیشوند عمو، عمه، خاله و… خطاب کنند و در زمان احوالپرسی با آن‌ها دست بدهند. نگاه کردن در چشم افراد در زمان صحبت کردن نیز یکی دیگر از آداب معاشرت رایج است که معمولا جدی گرفته می‌شود.
برخی از نمونه‌های دیگر آداب معاشرت عبارتند از درآوردن کفش در هنگام ورود به منزل، آویزان کردن کت، میزبان باملاحظه بودن، در اختیار گذاشتن اسباب بازی‌ها در اختیار کودکان، تعارف نوشیدنی و…
نکاتی در مورد آموزش آداب معاشرت به کودک
حال که با انواع رایج آداب معاشرت آشنا شدید، شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که چطور با صرف حداقل انرژی، می‌توانیم کودک خود را جوری تربیت کنیم که آداب معاشرت را رعایت کند؟
اول از همه، باید لیستی از آداب و رسومی که می‌خواهید به کودکتان یاد دهید را تهیه کنید. قبل از هر چیزی، مطمئن شوید که مواردی که در لیست شما هستند، همان چیزی هستند که می‌خواهید کودکان آن را انجام دهد. در ادامه، بهتر است نکات زیر را مدنظرتان داشته باشید:
دستورالعمل‌ها را به صورت صریح و بی‌پرده به کودکتان بگویید
حواستان باشد که شما با کودکان سروکار دارید. مغز کودکان مانند مغز بزرگسالان قدرت تجزیه و تحلیل اطلاعات را ندارد. شما به عنوان بزرگسال می‌دانید که جویدن غذا با دهان باز یا لگد زدن به پایه‌های میز کار درستی نیست؛ اما کودکتان این را نمی‌داند و درکی از اینکه این کار به چه دلیل ناخوشایند است ندارد.
برای یاد دادن رفتار درست به کودک، نیازی نیست او را تهدید و یا خجالت زده کنید. فقط کافی است با کلمات شمرده و دقیق به او بگویید دقیقا چه انتظاری دارید و چرا برخی از رفتارها اهمیت بیشتری دارند. نیازی نیست که از موافقت یا خوشحالی فرزندتان مطمئن شوید. همین که بدانید او استدلال شما را درک می‌کند کافی است.
به عنوان مثال، می‌توانید به کودکتان بگویید که ما با دهان باز غذایمان را نمی‌جویم چون ممکن است دیگران با نگاه کردن به آن حالشان بد شود. یا وقتی که به خانه خودمان یا دیگران می‌رویم کفش‌هایمان را در می‌آوریم چون نمی‌خواهیم خانه را کثیف کنیم.
اگر در یک محیط آرام و امن و با روی خوش این صحبت‌ها را داشته باشید، به احتمال خیلی زیاد کودکتان آن را قبول می‌کند.
انتظارات خود را متناسب با سن کودک تنظیم کنید
قطعا هیچ انسان عاقلی از یک کودک یک ساله انتظار ندارد که در زمان غذا خوردن دهانش را باز نکند! برای کودکان نوپا که به تازگی صحبت کردن را یاد گرفته‌اند، می‌توانید با کلمات اولیه مانند “ممنون”، “لطفا” و “ببخشید” شروع کنید. همچنین، در این مرحله می‌توانید صبر کردن را به کودک خود یاد دهید؛ اما یادتان باشد که از زمان‌های کوتاه مانند چند ثانیه یا چند دقیقه شروع کنید. هر چه سن کودک بیشتر می‌شود، می‌توانید مدت زمان آموزش صبر کردن را افزایش دهید.
یادتان باشد که اگر به تازگی آموزش آداب معاشرت را شروع کرده‌اید و انتظارات زیادی از کودکتان دارید، ممکن است کودک را به کل از یادگیری آداب معاشرت منصرف کنید! مرحله به مرحله پیش بروید و هر چه سن کودک بیشتر می‌شود، می‌توانید انتظارات را افزایش دهید.
خودتان الگوی مناسبی برای کودکتان باشید
اگر می‌خواهید فرزند مودبی داشته باشید، باید هر زمانی که در اطراف کودک هستید، با او و سایرین با احترام رفتار کنید. یادتان باشد که کودکان همیشه سعی می‌کنند رفتار والدین خود را تقلید کنند؛ حتی اگر رابطه خوبی با آن‌ها نداشته باشند.
تحقیقات نشان می‌دهند که بهترین راه برای شکل دادن و مدیریت رفتار کودک این است که با تمرین رفتارهای خودتان، به او یاد دهید که چگونه رفتار کند. بدین صورت، انجام آداب معاشرت برای کودک آسان می‌شود و هیچ تعارضی در مغز او شکل نمی‌گیرد.
بهتر است در زمان‌هایک که ناراحت، عصبانی، مضطرب یا ناامید هستید، قبل از هر رفتاری به این فکر کنید که کودکتان به طور غیر مستقیم از شما یاد می‌گیرد که در چنین موقعیت‌هایی چه رفتاری داشته باشد. اگر به هر دلیلی کنترل خود را از دست دادید، در اولین موقعیت از افراد عذرخواهی کرده و برای جبران کار خودتان پیش قدم شوید.
او را تحسین کنید
اگر کودکتان آداب معاشرت را به جا آورد، می‌توانید در حضور دیگران یا به طور خصوصی در یک موقعیت مناسب، او را تحسین کنید. توجه داشته باشید که برخی از کودکان یا نوجوانان ممکن است با مشکلاتی نظیر اضطراب اجتماعی یا خجالت سروکار داشته باشند و ترجیح دهند که از آن‌ها در محیط‌های خصوصی ستایش شود.
بدین صورت، درست بودن یک رفتار برای کودک شما نهادینه می‌شود و پس از مدتی، برای انجام رفتار درست، نیازی به تحسین کردن ندارد.
با فرزندتان آداب معاشرت را تمرین کنید
به فرزندتان اجازه دهید در موقعیت‌های اجتماعی مختلف و امن، آداب معاشرت را تمرین کند. همچنین، می‌توانید در خانه این کار را انجام دهید و به صورت نمایشی، خودتان و او را در یک موقعیت فرضی تصور کنید و از او سوال کنید که در این شرایط بهتر است چه کار کنیم؟
به عنوان مثال، می‌توانید یک جشن تولد را صحنه‌سازی کنید و از او بخواهید پس از گرفتن هدایای فرضی، از دوستان یا خانواده خود تشکر کند؛ حتی اگر از آن فرد یا هدیه‌ای که گرفته خوشش نیامده است.
اگر کودک آداب معاشرت را به جا نمی‌آورد چکار کنیم؟
یادتان باشد که یادگیری آداب معاشرت برای کودکانی که با دنیای بزرگترها و منطقشان بیگانه هستند، کار سختی است. بنابراین، باید بدانید که آموزش آداب معاشرت کار زمانبری است و نیازمند صبر و تحمل شماست.
به کودکتان پیامد‌های مثبت رفتار درست و پیامد‌های منفی رفتار غلط را توضیح دهید و در زمان یاد دادن آن‌ها، سعی کنید محیط اتاق را آرام و امن نگه دارید.
همچنین، به هیچ عنوان از تهدید، تنبیه بدنی یا کلامی، سرزنش و یا مقایسه کودک استفاده نکنید؛ زیرا این کارها پیامد‌های منفی خطرناکی دارند و هیچوقت نتیجه خوبی نداشته‌اند. کودکان ذهن کنجکاو و سر به هوایی دارند و ممکن است یادشان برود که در هر موقعیت چه رفتاری داشته باشند. اگر کودکتان در جمع آداب معاشرت را به جا نیاورد، با یک لبخند ساده به او یادآوری کنید که کار درست را انجام دهد و زمانی که این کار را کرد، او را تحسین کنید.
به او یاد دهید که هر کار نادرستی عواقبی دارد
اگر با وجود یادآوری شما هنوز هم کودکتان رفتار درست را انجام نمی‌دهد، باید از عواقب رفتار نادرست استفاده کنید. یادتان باشد که عواقب باید متناسب با سن و رفتار نادرست او باشند. به عنوان مثال اگر کودکتان دیگران را می‌زند و یا به سمتشان چیزی پرت می‌کند، باید زمان بازی‌اش را تمام کنید و یا گوشی را از او بگیرید. و یا اگر اسباب بازی‌هایش را پس از پایان بازی کردن جمع نمی‌کند، می‌توانید برای مدت زمان معینی آن‌ها را در جایی مخفی کنید.
مطمئن شوید که فرزندتان می‌داند چه عواقبی در انتظار رفتار نادرست اوست. همچنین، باید برای نشان دادن عزمتان جدی باشید تا انجام آداب معاشرت برای کودک به یک رفتار عادی تبدیل شود.
