روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک نوع بیماری خود ایمنی طولانی مدت، پیشرو و ناتوان کننده است که باعث التهاب، ورم و درد اطراف مفاصل و اندام های دیگر بدن می شود.
این بیماری معمولا ابتدا، بر قسمت دست و پاها اثر می کند؛ اما ممکن است هر جایی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین، بر مفاصل یکسان هر دو طرف بدن تاثیر می گذارد.
علائم رایج این بیماری، سفتی مفاصل است که این حالت بعد از بیدار شدن در صبح ها یا چندین دقیقه بعد از نشستن، رخ می دهد.
بعضی از افراد خستگی را هم تجربه می کنند و می گویند که حالت عمومی بدن شان خوب نیست.
شبکه تقویتی آرتریت رماتیسمی تخمین زده است که 1 درصد مردم جهان و 1.3 میلیون نفر از آمریکایی ها، به آرتریت درماتیسمی مبتلا هستند.
روماتیسم مفصلی چیست؟
نوعی بیماری خود ایمنی و سیستمیک است؛ یعنی تمام قسمت های بدن را در برمی گیرد.
زمانی که سیستم ایمنی بدن فرد نتواند بافت های سالم را از مهاجمان تشخیص دهد، می گوییم که فرد مبتلا به آرتریت رماتیسمی شده است.
وقتی که سیستم ایمنی بدن به این بافت ها حمله کند، التهاب در بافت یا اندام های هدف گرفته، رخ می دهد.
مفاصل، ریه ها، چشم ها و قلب فرد مبتلا هدف قرار می گیرد.
علائم
علائم آرتریت رماتیسمی شامل:
- درد، التهاب و سفتی در بیشتر از یک مفصل؛
- درگیری متقارن مفصل؛
- بدشکلی مفصل؛
- لرزش در هنگام راه رفتن؛
- احساس ناخوشی؛
- تب؛
- ناتوانی و نداشتن تحرک؛
- کم شدن وزن؛
- خستگی.
حتما بخوانید: علت بوجود آمدن بورسیت چیست و چگونه درمان می شود؟
علائم این بیماری دائمی نیستند و در دوران بهبود، علائم ناپدید شده یا خفیف می شوند؛ البته توجه کنید که در هنگام عود بیماری علائم شدید خواهد بود!
دلایل
دلیل این اقدام سیستم ایمنی بدن هنوز نامشخص است.
عوامل خطرناک
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری اعلام کرده است که خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی در افراد زیر، بیشتر است:
- کسانی که 60 سال یا بیشتر سن دارند؛
- خانم ها؛
- ویژگی های ژنتیکی خاص دارند؛
- تا کنون زایمان نداشته اند؛
- چاقی مفرط دارند؛
- تنباکو مصرف می کنند یا زمانی که کم سن بوده اند، والدین شان تنباکو مصرف می کرده اند.
عواقب
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، بیش از دیگران در معرض خطرات زیر قرار دارند:
- بیماری قلبی؛
- چاقی مفرط.
بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی که چاقی مفرط دارند، خطر ابتلا به دیابت و فشار خون بالا، آن ها را بیش از دیگران تهدید می کند.
از آن جایی که مفصل این افراد آسیب می بیند، در انجام کارهای روزانه خود دچار مشکل می شوند.
این بیماری غیرقابل پیش بینی است و اغلب فرد نمی داند که چه زمانی بیماریش عود خواهد کرد؛ از این رو، ممکن است باعث مشکلات زیر شود:
- افسردگی و استرس؛
- مشکلات شغلی.
عوارض روماتیسم مفصلی
احتمال بروز مشکلاتی در فرد مبتلا به آرتریت رماتیسمی بیشتر است که عبارتند از:
سندرم تونل کارپال
در عارضه سندرم تونل کارپال، اعصاب فرد آسیب می بیند که علت آن، تراکم و التهاب عصب مچ دست است. علائم آن شامل: درد، بی حسی و سوزش انگشتان، انگشت شست و قسمتی از دست می شود.
التهاب
التهاب در قسمت ریه ها، قلب، رگ های خونی، چشم و اندام های دیگر رخ می دهد.
پارگی تاندون
زمانی که تاندون ها ملتهب شوند، پاره می شوند؛ مخصوصا در قسمت پشت انگشت ها.
اختلالات گردن
اگر مفاصل گردن یا ستون گردن در موقعیت مناسب نباشند، ستون فقرات تحت فشار قرار می گیرد؛ در نتیجه تحرک فرد کم می شود و در هنگام حرکت، احساس درد می کند. مادامی که آرتریت روماتوئید پیشرفت می کند، این اختلالات هم بیشتر می شود.
واسکولیت
التهاب رگ های خونی باعث تضعیف، ضخامت، باریک شدن و شکاف برداشتن آن ها می شود که بر جریان خون ورودی به بافت ها و عملکرد اندام ها تاثیر می گذارد.
مستعد ابتلا به عفونت
فردی که به آرتریت رماتیسمی مبتلاست، بسیار در معرض خطر سرما خوردگی، آنفولانزا، ذات الریه و بیماری های قرار دارد؛ خصوصا اگر در حال مصرف داروهای سرکوب کننده دستگاه ایمنی برای درمان بیماری اش باشد.
این بیماران باید سر وقت واکسینه شوند؛ مثل تزریق واکسن آنفولانزا.
تشخیص آرتریت روماتوئید
زمانی که روماتیسم مفصلی در مراحل اولیه است، پزشک به سختی می تواند آن را تشخیص دهد؛ زیرا مشابه بیماری های دیگر است.
با وجود این، هر چقدر که بیماری زودتر تشخیص داده شود و فرد سریع تر تحت درمان قرار گیرد، روند پیشرفت بیماری کندتر می شود.
حتما بخوانید: ترک پوستی دست، پا و لب – علت و راه های درمان خانگی
زمانی که فرد به پزشک مراجعه می کند، پزشک علائم بالینی التهاب در فرد، مدت زمان وجود این علائم و همین طور شدت آن ها را جویا می شود.
علاوه بر این، بعد از معاینات جسمی سعی می کند تا هر گونه التهاب یا محدودیت عملکرد یا مشکل جسمانی مادرزاد را تشخیص دهد.
احتمالا باید آزمایش های زیر را هم انجام دهید.
آزمایش های خون
ESR یا سدیمانتاسیون خون
این آزمایش میزان التهاب بدن را ارزیابی می کند. در این آزمایش، یک بازه زمانی را در نظر می گیرند و سرعت جدا شدن گلبول های قرمز خون را در لوله آزمایش از سرم، اندازه گیری می کنند.
در صورتی که این گلبول ها سریعا رسوب کنند، میزان التهاب زیاد است. در این آزمایش دقیقا مشخص نمی شود که فرد مبتلاست یا خیر و فقط برای تشخیص بیماری های التهابی یا عفونت ها موثر است.
پروتئین دوباره فعال CPR
کبد مسئول تولید CPR است. هر چقدر که میزان آن در بدن بیشتر باشد، التهاب هم بیشتر می شود. این آزمایش مخصوص تشخیص آرتریت رماتیسمی نیست و تنها برای بیماری های التهابی یا عفونت ها موثر است.
کم خونی
بیشتر افرادی که RA دارند، کم خون هستند. زمانی که مقدار گلبول های قرمز خون بسیار کاهش یابد، فرد کم خون می شود.
فاکتور رماتیسم
اگر فاکتور رماتیسم در خون دیده شود، گویای مبتلا بودن فرد بهRA است؛ البته این آزمایش هم دقیق نیست.
اسکن های تصویری و اشعه ایکس
پرتو ایکس یا ام آر آی از مفصل، به پزشک در تشخیص نوع آرتروز کمک کرده و سرعت پیشرفت بیماری در طول زمان را تعیین می کند.
ضابطه تشخیصی
در سال 2010 کالج رماتیسم آمریکا، ضوابط زیر را برای تشخیص این بیماری پیشنهاد کرده است:
- التهاب حداقل یک مفصل که دلیل دیگری ندارد؛
- نتایج حداقل یکی از آزمایش های خون نشان دهنده وجود RA است؛
- علائم آن به مدت حداقل 6 هفته، باقی بماند.
شرایطی که علائم مشابه آرتریت رماتیسمی دارند
علائم بعضی از بیماری ها با RA مشابه است و پزشک باید بتواند آن ها را از هم تشخیص دهد. بعضی از این بیماری ها شامل:
درمان روماتیسم مفصلی
در صورتی که پزشک موفق شود، ابتلا فرد به RA را تشخیص دهد، او را به پزشک روماتولوژیست ارجاع می دهد. این متخصص بیمار را درباره راه های درمان، راهنمایی می کند.
در حال حاضر هیچ راه قطعی برای درمان RA وجود ندارد؛ اما با معالجه و رسیدگی به فرد می توان در موارد زیر به او کمک کرد:
- کم کردن التهاب مفاصل؛
- تسکین درد؛
- کم کردن میزان ناکارآمدی فرد که در نتیجه آسیب دیدگی یا معیوب شدن مفاصل یا درد به وجود آمده اند.
- کم کردن سرعت یا پیشگیری از آسیب دیدگی مفاصل.
راه های که برای درمان این بیماری وجود دارد شامل مصرف دارو، فیزیوتراپی، کار درمانی، مشاوره و عمل جراحی است.
مصرف دارو
مصرف بعضی از داروها در بهبود علائم و سرعت رشد بیماری موثر است.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
این داروها را بدون نیاز به نسخه، می توان از داروخانه ها تهیه کرد. نمونه های این دارو شامل: ادویل، موترین و آلو هستند.
در صورتی که فرد برای مدت طولانی از دوز زیاد این داروها استفاده کند، باید منتظر عوارض جانبی آن هم باشد؛ مشکلاتی مثل: کبودی، زخم معده، فشار خون بالا و مشکلات کلیه و کبد.
کورتیکواستروئیدها
این داروها باعث کم کردن درد و التهاب می شوند و ممکن است در کند کردن روند آسیب دیدگی مفاصل، هم موثر باشند؛ اما نمی توانند RA را درمان کنند.
اگر بیمار از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی استفاده کرد، اما موثر نبود، پزشک داروی استروئیدی را به مفصل بیمار تزریق می کند. در این صورت فرد به سرعت بهبود می یابد؛ اما عوارض جانبی متفاوتی را مشاهده خواهد کرد.
با در نظر گرفتن شدت علائم مشاهده شده، ممکن است که تاثیر این دارو تا چند هفته یا چند ماه، باقی بماند.
علاوه بر این، داروهای کورتیکواستروئید در بهبود علائم حاد و دوره های کوتاه مدت عود بیماری هم موثر هستند. استفاده طولانی مدت از این داروها با عوارض جانبی همراه است که شامل: آب مروارید، پوکی استخوان، آب سیاه چشم، دیابت ملیتوس و چاقی مفرط می شود.
داروهای ضدرماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs)
این داروها در کاهش سرعت رشد بیماری روماتیسم مفصلی موثر هستند و از آسیب به مفاصل و بافت های دیگر بدن که در صورت فعالیت های زیاد سیستم ایمنی بدن به وجود می آورد، جلوگیری می کنند و آن ها را باید تا آخر عمر مصرف کرد.
اگر زمانی که بیماری در مراحل اولیه است، بیمار این داروها را مصرف کند، تاثیر آن بسیار خواهد بود؛ اما 4 تا 6 ماه زمان لازم است تا از فواید آن بهره مند شود.
بعضی از نمونه های این دارو شامل لفلونوماید (آراوا)، متوترکسات (ترکسال)، سولفاسالازین (آزولفیدین)، مینوسیکلین (دیناسین، مینوسین) و هیدروکسی کلروکین (پلاکونیل) می شود.
عوارض جانبی مصرف این داروها شامل آسیب به بدن و مشکلات مربوط به سیستم ایمنی، مثل سرکوب مغز استخوان، می شود و خطر ابتلا به عفونت های شدید ریه را بیشتر می کند.
داروهایی که دستگاه ایمنی را سرکوب می کنند شامل: سیکلوسپورین (نئورال، سیکلوسپورین، گنگرف)، آزاتیوپرین (ایموران، آزاسان) و سیکلوفسفامد (سیتوکسان) می شود.
مهارکننده های نکروز تومور فاکتور آلفا {TNF-alpha inhibitors}
نکروز تومور فاکتور آلفا، در بدن انسان تولید می شود که ماده التهابی است.
این مهارکننده ها مانع التهاب می شود، درد و گرفتگی های کمر و گردن در صبح ها و درد مفاصل ضعیف یا ملتهب را کم می کند. دو هفته بعد از آغاز درمان، فرد متوجه بهبود وضعیت خود می شود.
حتما بخوانید: سندرم گیلن باره چیست چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟
نمونه های این مهارکننده ها شامل اینفلکسیامب (رمیکید) و آدالیمیومب (هیومیرا) می شود.
عوارض جانبی احتمالی مصرف این داروها شامل:
- افزایش خطر ابتلا به عفونت؛
- اختلالات خونی؛
- نارسایی احتقانی قلب؛
- بیماری های دمیلینه کننده (این بیماری ها پوشش میلین که به طور نرمال از فیبرهای عصبی محافظت می کند، را فرسوده می کنند)؛
- لنفوم.
شغل درمانی
پزشک متخصص در این زمینه به بیمار کمک می کند تا راه های موثر برای انجام فعالیت های روزانه را یاد بگیرد. این امر باعث می شود که استرس وارده به مفاصل دردناک، به حداقل برسد.
به طور مثال، فردی که انگشتانش درد می کند، یاد می گیرد تا از وسایلی با دسته بلند برای گرفتن وسایل استفاده کند.
عمل جراحی
در مواردی که مصرف دارو و درمان جسمی موثر نباشند، پزشک توصیه می کند تا با عمل جراحی مشکلات زیر را برطرف کند:
- ترمیم مفاصل آسیب دیده؛
- تصحیح بدفرمی های بدنی؛
- کاهش درد.
ممکن است پزشک راه های زیر را هم پیشنهاد دهد.
مفصل سازی
در عمل مفصل سازی، پزشک قسمت های آسیب دیده را خارج می کند و به جای آن یک تکه فلز و اندام مصنوعی یا مفصل مصنوعی قرار می دهد.
ترمیم تاندون
در صورتی که تاندون های اطراف مفاصل شل شده یا پاره شوند، پزشک می تواند آن ها را ترمیم کند.
سینوکتومی
در این روش اگر سینوویوم ملتهب شده یا آسیب دیده باشد، پزشک آن را خارج می کند.
ایجاد جمود مفصلی یا انکیلوز
در این روش، پزشک سعی می کند تا با پیوند زدن استخوان یا مفصل، درد آن را کم کرده و مفصل را تنظیم یا مستحکم کند.
درمان های خانگی
چندین راهکار وجود دارد که فرد با انجام آن ها در خانه می تواند RA خود را کنترل کند.
استراحت کردن
زمانی که بیماری عود می کند، فرد باید تا جای ممکن استراحت کند. اگر از مفاصل ملتهب یا دردناک بیش از حد استفاده کنید، باعث می شود که علائم بیماری تان وخیم تر شوند.
انجام حرکات ورزشی
زمانی که علائم این بیماری در فرد خفیف هستند، او باید به طور منظم ورزش کند تا وضعیت سلامت عمومی بدن و تحرک خود را حفظ کرده و ماهیچه های اطراف مفصل را تقویت کند.
بهترین ورزش هایی که بیمار مبتلا به آرتریت رماتیسمی می تواند انجام دهد، ورزش هایی است که حرکات کششی نداشته باشد؛ مثل: شنا.
رژیم غذایی
رژیم غذایی این فرد باید غنی از میوه و سبزیجات تازه باشد تا سلامت بدنش را حفظ کند.
قرار دادن کمپرس سرد و گرم
اگر کیسه آب گرم یا کمپرس گرمی روی مفاصل آسیب دیده و دردناک قرار دهید، درد آن مناطق، برطرف خواهد شد.
این راه ها را نیز امتحان کنید:
- حمام یا دوش آب گرم برای 15 دقیقه؛
- قرار دادن کیسه آب گرم یا یا نوع برقی آن، البته با دما پایین.
کمپرس سرد هم کمک می کند تا گرفتگی عضلات و درد آن ها کم شوند؛ اما افرادی که گردش خون ضعیفی دارند یا بی حس می شوند، نباید از این روش استفاده کنند.
نمونه های آن عبارتند از:
- قرار دادن کمپرس سرد یا یخ داخل لباس یا روی مفصل ( حواستان باشد که نباید یخ را مستقیما روی پوست قرار دهید)؛
- گذاشتن مفصل آسیب دیده در آب سرد.
بعضی از مبتلایان ترجیح می دهند که کارهای زیر را هم انجام دهند:
- قرار دادن مفاصل در آب ولرم برای چندین دقیقه و سپس قرار دادن آن در آب سرد برای 1 دقیقه؛
- این کار را برای 1 ساعت تکرار کنید؛
- سپس پایتان را در آب ولرم بگذارید.
آرامش
باید روش هایی را انتخاب کنید که بتوانید بر استرس ذهنی تان غلبه کرده و درد را هم کنترل کنید. کارهایی که می توانید برای رسیدن به آرامش انجام دهید؛ شامل: مدیتیشن، انتخاب یک تصویر ذهنی خوب برای خود، نفس عمیق و آرامش دادن به ماهیچه ها می باشد.
درمان های تکمیلی
بعضی از بیماران مبتلا به RA راه های زیر را هم امتحان می کنند؛ اما این راه ها پشتوانه علمی ندارند:
- سوزن درمانی،
- کایروپراکتیک؛
- برق درمانی؛
- آب درمانی؛
- ماساژ درمانی؛
- مکمل های مغذی، مثل: روغن ماهی؛
- استخوان درمانی.
پیشگیری
هیچ راهی وجود ندارد که از ابتلا به بیماری آرتریت رماتیسمی پیشگیری کند؛ اما CDC توصیه می کند که کارهای زیر را انجام دهید:
- سیگار کشیدن را ترک کنید؛
- وزن ایده آل خود را به دست آورید.
سخن آخر
روماتیسم مفصلی یک بیماری همراه با درد و مزمن است که باعث آسیب مفاصل می شود و به فرد اجازه انجام کارهای روزانه را نمی دهد.
اگر یک یا دو مفصل فرد، درد بگیرد یا ملتهب شود، باید حتما به پزشک مراجعه کند؛ زیرا هر چه سریع تر تحت درمان قرار بگیرد، از مشکلات طولانی مدت آن جلوگیری می کند.
تهیه شده توسط تیم تحریریه دکترچک
