فتق معمولا به شکل برآمدگی یا تورم زیر پوست ظاهر می شود. انواع مختلفی از فتق وجود دارد که اکثرشان خطر جدی برای فرد ندارند؛ اما برخی از انواع فتق نیاز به جراحی دارند.
فتق زمانی رخ می دهد که قسمتی از اندام داخلی یا عضله، به دلیل فشار یا ضعف قسمتی از بافت، از مکان اصلی خود خارج شود.
در این مقاله از سایت دکتر چک، می خواهیم به بررسی انواع مختلف فتق بپردازیم و علت ها و علائم آنها را معرفی کرده و درباره گزینه های درمانی صحبت کنیم. با ما همراه باشید…
فتق ناف
زمانی که قسمتی از روده از طریق عضلات شکم به داخل ناف فشار می آورد، فرد دچار فتق ناف می شود. این نوع فتق، بیشتر در نوزادان شایع است.
ممکن است افراد مبتلا به فتق ناف، در بدنشان متوجه موارد زیر شوند:
- ایجاد برآمدگی نرم روی ناف یا اطراف آن؛
- قرمز شدن پوست یا زخم کوچکی در اطراف فتق ناف.
علائم فتق ناف
فتق ناف معمولا علائمی ندارد اما افرادی که به این فتق دچارند، ممکن است در محل فتق، احساس درد جزئی داشته باشند.
این نوع فتق معمولا بسیار کوچک است و چندان هم جدی و خطرناک نیست.
درمان فتق ناف
در صورتی که فتق ناف شما کوچک و بدون درد است، نیازی به درمان ندارید؛ اما اگر علائم دیگری را در کنار آن تجربه می کنید، ممکن است برای رفع آن، به جراحی نیاز داشته باشید.
در بسیاری از موارد، فتق ناف نوزادان در سن 3 الی 4 سالگی، خود به خود رفع می شود.
فتق هیاتال
یکی از انواع فتق، فتق هیاتال است. زمانی که قسمتی از معده یا سایر بافت های شکمی، از یک شکاف رد شده و باعث برآمدگی در قسمت وسط قفسه سینه شوند، می گویند فرد دچار فتق هیاتال شده است. هیاتال یک منفذ در دیافراگم است که باعث جدا سازی دیواره عضلانی حفره قفسه سینه از شکم می شود.
شما نمی توانید با چشم یا لمس کردن متوجه فتق هیاتال شوید. این نوع فتق، فقط از طریق اشعه ایکس یا تصویربرداری هایی مانند آندوسکوپی یا تصویربرداری به وسیله باریم، قابل مشاهده است.
علائم فتق هیاتال
با اینکه در اکثر مواقع فتق هیاتال هیچ علامتی ندارد، اما برخی از افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- احساس ناراحتی مبهم در شکم؛
- سوزش سر دل یا رفلاکس اسید معده؛
- احساس درد شکم در هنگام غذا خوردن یا بلعیدن غذا.
درمان فتق هیاتال
در صورتی که بیمار هیچ علائمی نداشته باشد، نیازی به درمان ندارد. اما در مواردی که فرد دچار رفلاکس شدید یا درد کنترل نشده می شود، ممکن است پزشک، جراحی ترمیم فتق را توصیه کند.
با کنترل علائم به وجود آمده، می توان علائم این نوع فتق را کنترل کرد.
فتق اینگوینال
یکی دیگر از انواع فتق، فتق اینگوینال است که بسیار شایع بوده و هم در زنان و هم در مردان دیده می شود.
زمانی که بافت چربی یا قسمت کوچکی از روده، از طریق کانال اینگوینال که در بالای کشاله ران قرار دارد، به زیر پوست نفوذ می کند، فتق اینگوینال رخ می دهد. این فتق می تواند از همان ابتدای تولد نیز دیده شود، اما انجام کار های زیر نیز ریسک ابتلا به آن را زیاد می کند:
- بلند کردن اجسام سنگین؛
- فشار آوردن به شکم؛
- چاقی مفرط؛
- بارداری؛
- یبوست.
این نوع فتق در ناحیه کیسه بیضه یا کشاله ران، شبیه برآمدگی یا برجستگی ظاهر می شود. در زمان ایستادن یا زور زدن، بهتر می توانید برآمدگی را مشاهده کنید. علاوه بر این، در زمان سرفه کردن، بلند کردن وزنه های سنگین، فشار آوردن به شکم، خم شدن یا خندیدن نیز احتمال اینکه به طور ناگهانی شاهد برجستگی باشید وجود دارد.
علائم فتق اینگوینال
یک سوم افرادی که به فتق اینگوینال دچار هستند، هیچ علائمی ندارند. با این حال، ممکن است برخی از افراد علائم زیر را تجربه کنند:
- تورم در اطراف فتق؛
- احساس سنگینی یا کشش در محل فتق؛
- احساس درد یا ناراحتی در هنگام سرفه کردن، ورزش یا در زمان رفتن به دستشویی.
درد این نوع فتق معمولا روز به روز بدتر می شود و فقط زمانی آرام می گیرد که بیمار دراز بکشد.
درمان فتق اینگوینال
تنها راه درمان این نوع فتق جراحی است. از آنجایی که بعید به نظر می رسد که وضعیت فتق اینگوینال اورژانسی شود، بیمار می تواند تا زمان ظاهر شدن علائم صبر کند و سپس برای جراحی اقدام کند.
آمار ها نشان می دهد تقریباً 70 بیمارانی که علائم کمی دارند یا هیچ علائمی ندارند، ظرف مدت 5 سال، به جراحی نیاز پیدا می کنند.
فتق فمورال
یکی از جدی ترین و خطرناک ترین انوع فتق، فتق فمورال است که با نام فتق ران نیز شناخته می شود. این نوع فتق زمانی اتفاق می افتد که بافت یا قسمتی از روده، با ضعیف و پاره شدن دیواره عضلانی، به کانال ران که در بالای ران داخلی یا کشاله ران قرار دارد، نفوذ می کند.
تقریبا 3% از آمار کل فتق ها، مربوط به فتق فمورال می باشد.
فتق های کوچکتر را نمی توان به راحتی مشاهده کرد، اما فتق های بزرگتر، معمولا در ناحیه کشاله ران یا روی مفصل ران، قابل مشاهده هستند. همچنین، در برخی مواقع در اطراف فتق، پوست بیمار قرمز می شود.
علائم فتق فمورال
فتق فمورال معمولا به دلیل فشار زیاد اتفاق می افتد. دردی که فرد مبتلا تحمل می کند، گاهی فقط در قسمت بالای ران وجود دارد و گاهی کل شکم و حتی لگن را نیز درگیر می کند. درد این نوع فتق، مداوم، تیز و در برخی مواقع نبض دار است.
درمان فتق فمورال
در صورتی که در اطراف کشاله ران دچار برآمدگی شده اید، بهتر است هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. تنها درمان فتق فمورال جراحی است.
فتق اپی گاستریک
فتق اپی گاستریک یکی از انواع فتق بسیار شایع است و معمولا خطرناک نیست. این فتق بین قسمت پایینی قفسه سینه و ناف ایجاد می شود و معمولا حاوی چربی و قسمتی از روده است.
زمانی که فرد مبتلا در حال تمرین یا بلند کردن اجسام سنگین است و به عضلات شکم فشار وارد می کند، می تواند فتق اپی گاستریک را که به صورت یک برآمدگی کوچک است، مشاهده کند. این برآمدگی زمانی که عضلات شل شدند یا فرد دراز کشید، از بین می رود.
از آنجایی که این فتق کوچک است، در بیشتر مواقع، پس از آزمایشات تصویر برداری که برای سایر بیماری ها تجویز می شود، تشخیص داده می شود.
علائم فتق اپی گاستریک
این نوع فتق در اکثر مواقع هیچ علائمی ندارد.
درمان فتق اپی گاستریک
تنها زمانی که فرد از وجود این فتق احساس ناراحتی کند یا علائم دیگری را تجربه کند، پزشک جراحی را توصیه می کند.
فتق اینسیژنال
این نوع فتق که با نام فتق برشی شناخته می شود، معمولا در بین 10 تا 15 درصد از افرادی که جراحی شکم داشته اند، رخ می دهد. ممکن است فرد ماه ها یا سال ها پس از آخرین جراحی، دچار فتق اینسیژنال شود.
برخی از افراد مبتلا به فتق اینسیژنال، علائم زیر را تجربه می کنند:
- ظاهر شدن برآمدگی یا تورم در محل برش جراحی یا نزدیک به آن؛
- باز شدن زخم یا احساس سوزش پوست روی فتق؛
- ظاهر شدن فتق پس از سرفه کردن یا وارد کردن فشار به شکم.
در موارد نادر و شدید، فرد ممکن است متوجه شود که زخم جراحی باز شده و بافت های داخلی شکم، روده ها و سایر اندام ها، از محل برش بیرون می آیند.
علائم فتق اینسیژنال
برخی از علائم فتق اینسیژنال عبارتند از:
- احساس کردن دردی که با سرفه یا فشار، شدیدتر می شود؛
- احساس فشار و سنگینی در محل برش جراحی.
درمان فتق اینسیژنال
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- تشدید درد؛
- فتق به داخل شکم برنمی گردد؛
- بزرگتر شدن فتق.
در اکثر موارد، انجام جراحی ترمیمی، بهترین گزینه درمانی برای فتق اینسیژنال است.
در صورتی که علائم شدید نباشند یا فتق کوچک باشد، بیمار می تواند علائم این نوع فتق را مدیریت کند.
فتق اسپیژلین
یکی از انواع نادر فتق، فتق اسپیژلیان است و زمانی اتفاق می افتد که قسمتی از روده از کنار عضله شکم عبور کند. این فتق معمولا در مردان بالای 50 سال دیده می شود.
فتق اسپیژلیان به صورت برجستگی در کنار یا زیر ناف ظاهر می شود.
علائم فتق اسپیژلیان
این نوع فتق معمولا علائمی ندارد، اما ممکن است برخی از بیماران علائم زیر را تجربه کنند:
- احساس گرفتگی و درد در محل فتق؛
- مشکل در زمان رفتن به دستشویی؛
درمان فتق اسپیژلیان
بسیاری از پزشکان، به بیماران جراحی را توصیه می کنند.
فتق عضلانی
فتق عضلانی زمانی اتفاق می افتد که به دیواره داخلی ماهیچه ها فشار وارد شده، و ماهیچه از جای خود خارج می شود. این نوع فتق معمولا در نتیجه آسیب های ورزشی رخ می دهد و بیشتر در ساق پا دیده می شود.
همان طور که اشاره کردیم فتق عضلانی معمولا بین زانو و مچ پا ایجاد می شود. بیمار ممکن است یک یا چند توده در ساق پایش مشاهده کند.
علائم فتق عضلانی
در برخی مواقع، فتق های عضلانی علائمی ندارند، اما ممکن است برخی افراد علائم زیر را تجربه کنند:
- التهاب و تورم در شکم یا ساق پا؛
- احساس درد، گرفتگی یا بی حسی در محل تورم؛
درمان فتق عضلانی
در اکثر مواقع، فتق های عضلانی که در اثر ضربه یا فشار ظاهر می شوند، خود به خود برطرف می شوند. استراحت و کمپرس آب سرد و گرم می تواند به بهبودی این فتق کمک کند.
اگر فتق عود کند یا مادرزادی باشد، ممکن است پزشک برای رفع آن، عمل جراحی را توصیه کند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟
اگر فتق ها علائم یا دردی ندارند، به احتمال زیاد جدی و خطرناک نیستند. با ظاهر شدن علائم، باید سریعا با پزشک تماس بگیرید و یا به بیمارستان مراجعه کنید. برخی از علائم هشدار دهنده عبارتند از:
- احساس درد شدید؛
- تورم یا قرمز شدن پوست در محل فتق؛
- تب؛
- بزرگ شدن فتق در مدت زمان کم؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- یبوست؛
- نفخ و گاز شدید.
در صورتی که با مشاهده این علائم به پزشک مراجعه نکنید، احتمال اینکه فتق بزرگتر شود و زندگی تان به خطر بیفتد وجود دارد.
فتق های مسدود یا خفه شده
اگر دیواره ای که فتق از آن بیرون زده بسته یا تنگ شود، قسمتی که از شکاف بیرون زده دچار قطع جریان خون می شود و ممکن است از کار بیفتد. در این مواقع، فرد باید سریعا به بیمارستان مراجعه کند.
علائم فتق مسدود یا خفه شده عبارتند از:
- درد شدید در ناحیه فتق؛
- مشاهده خون در مدفوع؛
- تیره شدن پوست روی فتق؛
- تورم و التهاب در اطراف فتق؛
- خستگی مفرط؛
- تب؛
- یبوست؛
- نفخ.
سخن پایانی
فتق انواع مختلفی دارد. بسیاری از انواع فتق به صورت توده های بی علامت ظاهر می شوند و خطری برای بیمار ندارند.
در صورتی که در محل فتق احساس درد می کنید، باید هر چه سریع تر به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید، زیرا احتمال عفونت یا خفگی فتق وجود دارد.
