واریکوسل به عارضه ای گفته می شود که در نتیجه بروز آن رگ های خونی درون کیسه بیضه (قسمتی که بیضه ها در آن قرار دارند) بزرگ می شوند. به این سلول ها، شبکه وریدی پامپینیفرم گفته می شود. از هر 100 آقا تعداد 10 تا 15 آن ها به واریکوسل مبتلا هستند. احتمال بروز این عارضه در قسمت پاها نیز وجود دارد.
زمانی گفته می شود فرد به واریکوسل مبتلا شده است که شبکه وریدی پامپینیفرم در قسمت کیسه بیضه بزرگ شوند. ظاهر این رگ ها مشابه با ظاهر رگ های واریسی (رگ های در هم تنیده شده و ملتهب که در قسمت پاها دیده می شوند) می باشد.
واریکوسل از دوران بلوغ ظاهر می شود و با مرور زمان بزرگ تر و قابل توجه تر می شوند. اغلب در قسمت سمت چپ کیسه بیضه دیده می شوند و علت آن هم این است که آناتومی بدن آقایان در هر دو طرف بدن یکسان نمی باشد. با وجود این که این عارضه ممکن است در هر دو طرف بدن ظاهر شود، اما باید بگوییم که به ندرت پیش می آید.
بیشتر مواقع، واریکوسل ها باعث بروز درد نمی شوند و بی خطر هستند و کم پیش می آید که باعث بروز درد شوند، در بارور شدن مشکل ایجاد کرده یا باعث رشد کندتر یا انقباض یکی از بیضه ها شوند. در ادامه با دکتر چک همراه باشید و اگر سوالی داشتید میتوانید به صورت آنلاین با پزشکان ما گفتگو کنید…
چه اتفاقی به صورت طبیعی پیش می آید؟
دستگاه تولید مثل آقایان مسئول تولید، ذخیره سازی و حرکت اسپرم ها می باشد. کیسه صفرا به کیسه ای از جنس پوست گفته می شود که بیضه ها را در خود نگه می دارد. بیضه ها مسئول تولید اسپرم و هورمون تستوسترون هستند. مادامی که اسپرم در طول لوله پیچ و تاپ خورده (به نام اپیدیدیم) حرکت می کند، بالغ می شود. این لوله در پشت بیضه ها قرار گرفته است.
اسپرم از هر کدام از این اپیدیدیم ها از طریق لوله ای به نام مجرای وابران به پروستات می رسد. در هنگام انزال، مایع منی در پروستات با اسپرم ترکیب شده و باعث شکل گیری منی می شود. سپس منی از طریق مجرای پیشاب حرکت کرده و به قسمت انتهایی آلت تناسلی می رسد.
طناب بیضه ای مسئول حفظ مجرای وابران و شریان بیضه ای می باشد؛ شریان بیضه ای مسئول انتقال خون به بیضه است. علاوه بر این، شبکه وریدی پامپینیفورم یا به عبارتی گروهی از رگ ها که مسئول خارج کردن خون از بیضه ها هستند نیز در این قسمت قرار گرفته اند.
برای این که اسپرم به طور مناسب در بدن تولید و بالغ شود و عملکرد خود را شروع کند، دمای بدن در قسمت بیضه ها باید به میزان مشخصی برسد که این میزان در قسمت کیسه بیضه ها حدود 5 درجه پایین تر از دمای شکم یا آلت تناسلی می باشد. علت آن هم این است که شبکه وریدی پامپینیفورم در این قسمت حضور دارد که دما را کاهش داده و خون موجود در شریان بیضه ای را بیش از ورود به بیضه ها خنک می کند.
زمانی که این رگ ها بزرگ شوند، درست مانند واریس، افزایش بیش از حد دمای بیضه ها باعث کاهش میزان تولید و کارایی اسپرم ها می شود و از این رو، توانایی تولید مثلی فرد تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
نحوه فهمیدن واریکوسل
مهمترین علائم واریکوسل عبارت است از:
- متورم شدن رگ ها و ظاهر شدن رگ های خونی
- کاهش تولید اسپرم
- بزرگ شدن یکی از بیضه ها
- درد بیضه و زیر شکم
- تورم کیسه بیضه.
اکثر آقایانی که به واریکوسل مبتلا هستند هیچ نشانه ای در خود مشاهده نمی کنند اما این به معنای نگران کننده نبودن این عارضه نیست.
در نتیجه بروز واریکوسل ممکن است در قدرت باروری اختلال ایجاد شده و سرعت رشد بیضه در دوران بلوغ کم شود. از هر 10 فردی که برای اولین بار می خواهد پدر شود و در این زمینه مشکل دارد، علت عدم باروری در 4 نفر از آن ها ابتلا به واریکوسل می باشد. علاوه بر این، از هر 10 فردی که برای دومین بار قصد پدر شدن دارند، علت ناباروری در حدود 8 نفر از آن ها ابتلا به این عارضه می باشد.
دلایل
علت بروز واریکوسل در بیشتر موارد مشخص شده است. در نتیجه ابتلا به واریکوسل، دریچه های قرار کرفته در رگ ها به خوبی عمل نمی کنند (یا حتی احتمال از بین رفتن شان نیز وجود دارد) و اگر جریان خون کم شود، خون در رگ ها انباشته می شود. علاوه بر این، رگ های بزرگ تر که از قسمت کیسه های بیضه تا قلب امتداد یافته اند به شیوه های مختلفی به سمت راست و چپ متصل شده اند. از این رو، برای این که خون در رگ ها به سمت قلب جاری شود باید میزان فشار در سمت چپ بیشتر شود. عقب رفتن یا انباشته شدن خون در رگ ها، باعث التهاب آن ها می شود. به ندرت پیش می آید که گره های لنفاوی ملتهب شده یا دیگر ترکیبات در قسمت پشتی شکم باعث مسدود شدن جریان خون شوند. در نتیجه، رگ های وابسته به کیسه بیضه به طور ناگهانی متورم می شوند و اغلب فرد احساس درد می کند.
آیا ابتلا به واریکوسل شایع است؟
از هر 100 نفر مرد تعداد 15 نفر به واریکوسل مبتلا هستند. به سختی می توان علت ناباروری در این 15 نفر که به این عارضه مربوط باشد را شناسایی کرد اما می توان این طور گفت که 4 نفر از هر 10 مرد که برای بررسی مشکل ناباروری خود آزمایش داده اند، دچار واریکوسل بوده اند و میزان تحرک اسپرم در بدن آن ها کاهش یافته است.
هیچ ارتباطی میان ابتلا به این بیماری و بیماری های دیگر، نژاد، محل تولد یا گروه مذهبی وجود ندارد. با وجود این که اغلب در آقایانی که دچار مشکل ناباروری هستند ابتلا به واریکوسل تشخیص داده می شود، از هر 10 مردم مبتلا به واریکوسل تعداد 8 نفر آن ها مشکل باروری ندارند.
تشخیص و شناسایی واریکوسل
زمانی که پزشک بدن را معاینه کرده یا فرد کیسه بیضه خود را بررسی می کند، متوجه عارضه واریکوسل می شود. به گفته این افراد، واریکوسل باعث متورم شدن رگ ها می شود که به صورت کرمی در داخل کیسه بیضه قابل مشاهده است.
برای این که پزشک اورولوژی تشخیص دهد که فرد به واریکوسل مبتلا است، آقا باید به طور سرپایی معاینه شود. سپس باید یک نفس عمیق کشیده، نفس را نگه داشته و پس از این که کیسه بیضه در بالاتر از بیضه ها قرار گرفت، عمل بازدم را انجام دهد. به این تکنیک، مانور والسالوا گفته می شود که امکان تشخیص واریکوسل را برای پشک فراهم می کند.
علاوه بر این، ممکن است پزشک انجام آزمایش فراصوت وابسته به کیسه بیضه را نیز تجویز کند. در این آزمایش با کمک امواج صوتی می توان از قسمت های داخلی بدن عکسبرداری کرد.
در زمان انجام این آزمایش اگر عرض رگ ها بیشتر از 3 میلی متر باشد، گفته می شود که فرد به واریکوسل مبتلا است. البته اگر در هنگام انجام مانور والسالوا خون در خلاف جهت حرکت کند نیز می توان ابتلا به این عارضه را اعلام کرد. با کمک آزمایش فراصوت می توان اندازه بیضه ها را نیز تعیین کرد. با استفاده از این دو شیوه تشخیص، می توان واریکوسل را در جوانان درمان کرد. اگر در هنگام انجام معاینه جسمانی هیچ گونه مشکلی مشاهده نشود دیگر نیازی به انجام آزمایش فراصوت نخواهد بود.
درمان واریکوسل
اغلب نمی توان واریکوسل را درمان کرد و تنها آقایانی که شرایط زیر را دارند باید درمان شوند:
- دچار مشکلات باروری هستند
- احساس درد دارند
- سرعت رشد بیضه سمت چپ کمتر از بیضه سمت راست می باشد
- غیرطبیعی بودن وضعیت مایع منی
هیچ گونه دارویی برای درمان یا پیشگیری از بروز واریکوسل وجود ندارد اما با مصرف داروهای مسکن (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن) می توان درد را تسکین داد.
اصلی ترین شیوه برای درمان این عارضه انجام عمل جراحی می باشد که در مواقع نیاز تجویز می شود.
آمبولیزاسیون (مسدود کردن رگ ها) نوعی شیوه درمانی غیر جراحی محسوب می شود.
انجام عمل جراحی واریکوسل
برای درمان این بیماری از شیوه های مختلف جراحی استفاده می شود و در تمام این روش ها، جریان خون در رگ های شبکه وریدی پامپینیفورم مسدود می شوند.
دو شیوه که بیشتر رایج هستند عبارت اند از:
جراحی میکروسکوپی واریکوسلکتومی: در این شیوه جراحی، پزشک جراح یک شکاف به اندازه 1 سانتی متر در بالای کیسه بیضه ایجاد کرده و سپس با کمک میکروسکوپ تمام شریان ها و رگ های کوچک را مسدود کرده و مجرای وابران، شریان های وابسته به کیسه بیضه و گره های لنفاوی را باریک می کند. مدت زمان انجام این جراحی حدود 2 تا 3 ساعت است و بیمار همان روز مرخص می شود.
لاپاراسکوپی واریکوسلکتومی: پزشک جراح چندین لوله باریک را وارد شکم کرده و رگ ها را مسدود می کند. از آن جایی که تعداد رگ های موجود در ناحیه شکم برای مسدود کردن کم هستند، مدت زمان جراحی کوتاه تر بوده و حدود 30 تا 40 دقیقه زمان می برد. بیمار همان روز مرخص می شود.
نتایج عمل جراحی
در هر دو شیوه جراحی پزشک باید در ماهیچه ها شکاف ایجاد کند زمان بهبودی و شدت درد مشابه است. علاوه بر این، به ندرت پیش می آید که فرد پس از انجام عمل جراحی دچار مشکل شود اما با این وجود، از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از بین نرفتن واریکوسل یا بازگشت مجدد
- شکل گیری مواد مایع در اطراف بیضه
- آسیب دیدن شریان وابسته به کیسه بیضه
در موارد بسیار نادر نیز دیده شده است که در نتیجه صدمه دیدن شریان وابسته به کیسه بیضه، فرد بیضه خود را از دست داده است. در کمتر از 1 نفر از هر 10 نفر که این دو شیوه جراحی را انجام می دهند، واریکوسل مجدد برگشته یا از بین نمی رود. نرخ استمرار یا بازگشت مجدد این عارضه در شیوه جراحی میکروسکوپی بسیار پایین است.
پس از گذشت 1 هفته فرد می تواند به زندگی نرمال خود برگردد؛ البته کمی درد دارد.
عمل جراحی زیر پوستی آمبولیزاسیون
دکتر رادیولوژی مداخله ای مسئول انجام جراحی آمبولیزاسیون می باشد. پزشک موادی را از طریق لوله و با کمک اشعه ایکس تزریق می کند تا بتواند منشا بروز مشکل را تشخیص دهد. هدف از انجام این شیوه، پیدا کردن تمام رگ های دخیل در بروز واریکوسل می باشد. از حلقه یا لوله هایی برای مسدود کردن جریان خون عبوری به سمت واریکوسل استفاده شده و سپس این رگ ها را نشانه گذاری می کنند.
در این شیوه، داروی بیهوشی یا داروهای آرام کننده خفیف از طریق یک سوراخ منفذ بسیار بازیک به قسمت کشاله ران یا گردن تزریق می شود. مدت زمان این عمل جراحی حدود 45 دقیقه تا 1 ساعت می باشد. بعضی از مشکلات ناشی از انجام این روش جراحی عبارت اند از:
- از بین نرفتن واریکوسل یا بازگشت مجدد
- موقعیت قرار گیری حلقه ها تغییر می کند
- احتمال ابتلا به عفونت در قسمتی که لوله ها کار گذاشته شده اند.
مراقبت های پس از درمان واریکوسل
دوره بهبودی پس از عمل جراحی کوتاه و اغلب با درد خفیف همراه است. برای مدت 10 تا 14 روز نباید ورزش کنید و اغلب بعد از گذشت 5 تا 7 روز می توانید به محل کار برگردید. البته باید به طور منظم به پزشک اورولوژی مراجعه کنید.
اگر این عمل با هدف برطرف کردن مشکل باروری انجام شده است، بعد از گذشت 3 تا 4 ماه باید آزمایش تحلیل مایع منی انجام شود.
دوره بهبود نیز به نسبت کوتاه است و فرد تنها کمی درد دارد. تا مدت 7 تا 10 روز بعد از انجام عمل جراحی نیز نباید ورزش کرد و بعد از گذشت 1 تا 2 هفته نیز می توانید به محل کار برگردید. نرخ بازگشت واریکوسل در این شیوه نیز مشابه با عمل جراحی است اما گاهی اوقات، پزشک شیوه آمبولیزاسیون را به عمل جراحی ترجیح می دهد.
تاثیر درمان واریکوسل بر برطرف کردن مشکل باروری مشخص نیست. به گفته بعضی از مطالعات، پس از درمان واریکوسل مشکل باروری برطرف می شود اما در بعضی دیگر از مطالعات نتایج کاملا برعکس هستند. اما چیزی که مشخص است این است که پس از درمان واریکوسل، کیفیت مایع منی در 6 نفر از هر 10 نفر افزایش می یابد. آمبولیزاسیون باید همراه با دیگر راهکارهای موجود برای درمان مشکل باروری انجام شود.
سئوالات پر تکرار
اگر واریکوسل را درمان نکنم چه اتفاقی می افتد؟
اکثر آقایانی که دچار واریکوسل هستند هیچ گونه مشکلی ندارند و از هر 5 مرد تنها 1 نفر برای پدر شدن مشکل دارد. اگر درمان واریکوسل ضروری باشد، باید پس از 16 سالگی به طور منظم برای انجام آزمایش تحلیل مایع منی به پزشک مراجعه کنید. چنانچه جواب این آزمایش نرمال بود دیگر باید هر 2 تا 3 سال یک بار این آزمایش انجام شود زیرا با گذشت زمان کیفیت اسپرم افت می کند. ممکن است با گذشت زمان و به مرور و حتی در صورتی که اوایل مشکلی در رابطه با باروری وجود نداشته باشد، مشکلات باروری ظاهر شوند.
پسر جوانم به واریکوسل مبتلا شده است. آیا بهتر است که درمان شود؟
این که نوجوان برای درمان واریکوسل اقدام کند یا خیر کاملا به هر فرد بتگی دارد. بهتر است که در این باره با پزشک اورولوژی یا متخصص اورولوژی کودکان مشورت کنید. اگر نوجوان درد دارد، اندازه یکی از بیضه ها بسیار کوچک تر از دیگری است یا اگر 16 سال دارد و نتیجه آزمایش تحلیل مایع منی غیر طبیعی است، حتما باید این عارضه درمان شود. آن دسته از افرادی که در این مدت مشکل خود را برطرف می کنند دیگر در آینده با خطر ناباروری مواجه نخواهند شد. در نوجوانان بزرگ تر با انجام این آزمایش می توان تاثیر بخش بودن درمان واریکوسل را مشخص کرد.
هیچ علائمی در خود مشاهده نمی کنم و مایل به بچه دار شدن هستم. آیا باید واریکوسل را درمان کنم؟
در کل این مورد را باید بدانید که اگر واریکوسل با هیچ نشانه ای همراه نباشد نیازی به درمان نیست. به عقیده اکثر پزشکان، عدم درمان این نوع از واریکوسل ها هیچ گونه مشکلی ایجاد نمی کنند. اما اگر نگران این هستید که در آینده به مشکل ناباروری مواجه شوید، باید آزمایش تحلیل مایع انجام شده تا مشخص شود که آیا واریکوسل به کیفیت اسپرم آسیب وارد می کند یا خیر.
با چه راهکارهایی می توانم درد ناشی از واریکوسل را کم کنم؟
با استفاده از لباس زیرهای چسبان یا بیضه بند می توان به تسکین درد کمک کرد. علاوه بر این، اگر روی کمر دراز بکشید یا داروهای مسکن {از جمله استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنید} نیز درد کم می شود. بهتر است که درباره درمان این عارضه با پزشک صحبت کنید.
با هدف بازیابی قدرت باروری تصمیم به درمان واریکوسل گرفته ام. چند مدت باید منتظر بمانم تا کیفیت مایع منی افزایش یابد؟
اغلب بعد از گذشت 3 تا 4 ماه از انجام درمان، فرد باید آزمایش تحلیل مایع منی را انجام دهد. معمولا در عرض 6 ماه کیفیت اسپرم افزایش یابد اما ممکن است این مدت تا یک سال نیز ادامه پیدا کند.
مشغول بررسی بدن خود بودم که متوجه بروز یک برآمدگی بر روی کیسه بیضه شدم. آیا مسئله نگران کننده ای است؟
چنانچه هر گونه اختلال یا نقص در مجرای تولید مثلی آقایان وجود داشته باشد خود را به صورت توده در قسمت کیسه بیضه نشان می دهد. نیازی به نگرانی درباره این توده ها نیست و تاثیر اندکی بر سلامتی دارند. اما در عین حال بروز این توده ها نیز نشان از ابتلا به عارضه هایی است که زندگی فرد را به خطر می اندازند. باید علت بروز این توده ها مشخص شود. یکی از دلایل بروز این توده ها، ابتلا به سرطان کیسه بیضه می باشد که مسئله نگران کننده ای بوده و باید سریعا درمان شود. اگر هر گونه برآمدگی بر روی بیضه ها مشاهده کردید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
