ویتامین B12 نوعی ماده مغذی است که سلامت عصب ها و سلول های خونی را تضمین کرده و به تولید شدن DNA، ماده ژنتیکی درون سلول ها، کمک می کند. از دیگر فعالیت های این سلول می توان به نقش آن در پیشگیری از ابتلا به نوعی کم خونی به نام کم خونی «مگالوبلاستیک» اشاره کرد؛ افراد مبتلا به این نوع از کم خونی از خستگی و ضعف مفرط رنج می برند.
بدن باید دو مرحله را طی کند تا بتواند ویتامین B12 مورد نیاز خود را از مواد غذایی جذب کند. «هیدروکلریک اسید »نوعی اسید موجود در معده است که در قدم اول مسئول جدا کردن ویتامین B12 از پروتئینی است که به غذا متصل شده است. در قدم بعد ویتامین B12 با پروتئین ساخته شده توسط معده به نام « اینترینسیک فاکتور» ترکیب می شود و پس از آن بدن آماده جذب آن خواهد شد. گروه دیگری از افراد به کم خونی خطرناک مبتلا هستند؛ در نتیجه بدن این افراد از تولید اینترینسیک فاکتور ناتوان می شود ؛بنابراین این افراد در جذب ویتامین B12 از تمام مواد خوراکی و مکمل های رژیمی دچار مشکل می شوند.
بدن انسان به چه مقدار ویتامین B12 نیاز دارد؟
میزان سن عامل تعیین کننده ای است که مقدار مورد نیاز روزانه ویتامین B12 هر فرد را تعیین می کند. در فهرست زیر به متوسط مقدار توصیه شده برای گروه های سنی مختلف در واحد میکروگرم اشاره کرده ایم.
بازه سنی مقدار توصیه شده
تولد تا 6 ماهگی 0.4 میکروگرم
خردسال 7 تا 12 ماهه 0.5 میکروگرم
کودک 1 تا 3 ساله 0.9 میکروگرم
کودک 4 تا 8 ساله 1.2 میکروگرم
کودک 9 تا 13 ساله 1.8 میکروگرم
نوجوان 14 تا 18 ساله 2.4 میکروگرم
بزرگسالان 2.4 میکروگرم
نوجوانان و زنان باردار 2.6 میکروگرم
نوجوانان و زنان شیرده 2.8 میکروگرم
ویتامین B12 در کدام خوراکی هایی یافت می شود؟
ویتامین B12 به صورت طبیعی در بسیاری از خوراکی های حیوانی وجود دارد و به برخی از خوراکی های فراوری شده هم اضافه می شود. مقدار ویتامین B12 موجود در خوراکی هایی گیاهی صفر است؛ مگر این که فرآوری شوند. با مصرف غذاهای متنوع زیر به بدن خود در جذب این ویتامین کمک کنید:
- جگر گاو و گوشت حلزون که از غنی ترین منابع ویتامین B12 به شمار می روند؛
- ماهی، گوشت، ماکیان، تخم مرغ و سایر محصولات لبنی که تا حدودی به این ویتامین مجهز شده اند؛
- دانه های جو دوسر مخصوص صبحانه، مخمرهای مغذی و سایر خوراکی های فراوری شده با ویتامین B12.
برچسب کالای مورد نظرتان را بخوانید تا به مقدار ویتامین موجود در آن کالا پی ببرید.
نحوه تولید مکمل های رژیمی ویتامین B12 :
تقریباً تمامی مولتی ویتامین ها حاوی مقداری ویتامین B12 هستند. البته برخی از مکمل های رژیمی که فقط از این ویتامین یا ویتامین ب 12 همراه با سایر مواد مغذی از جمله «فولیک اسید »و سایر انواع ویتامین B همراه هستند، نیز در بازار وجود دارد. در قسمت برچسب روی کالا به مقدار ویتامین B12 موجود در خوراکی ها اشاره شده است.
علاوه بر شکل‌هایی که از آن نام بردیم، مدل زیر زبانی ویتامین B12 هم وجود دارد (که در زیر زبان حل می شوند). میزان جذب قرص های زیر زبانی ویتامین ب 12 هرگز بهتر از سایر نمونه های این ویتامین نیست؛ تاکنون هیچ مدرکی نتوانسته است خلاف این مورد را اثبات کند.
این ویتامین به صورت آمپول و با نسخه تزریق می شود. معمولا از این نوع از ویتامین برای درمان کمبود ویتامین B12 استفاده می شود. یک نمونه از ویتامین ب 12 را که تنها با نسخه می توان تهیه کرد، نوع ژل بینی (به منظور استفاده در بینی) است.
آیا بدن مقدار کافی از ویتامین B12 را دریافت می کند؟
ویتامین B12 بیشتر افراد از طریق همان مواد غذایی تامین می شود. اما گروهی از مردم در جذب این ویتامین از مواد خوراکی ناتوان هستند. طبق آماری که منتشر شده است باید بگوییم که نزدیک به 1.5 تا 15 درصد از مردم کشور از کمبود این ویتامین رنج می برند. پزشک با اندازه گیری میزان ویتامین ب 12 خون تان، کمبود این ویتامین را تشخیص می دهد.
با این وجود باز هم برخی از گروه ها در جذب این ویتامین دچار مشکل می شوند:
- بسیاری از کهنسالان : مقدار هیدروکلرولیک اسید موجود در معده این افراد بسیار کم است و نمی تواند ویتامین B12 موجود در غذا را به طور طبیعی جذب بدن کند. زمانی که فرد از سن 50 سال عبور می کند، باید بیشتر ویتامین B12 مورد نیازش را با خوراکی های فرآوری شده یا مکمل های رژیمی تأمین کند. دلیل آن هم این است که بدن توانایی جذب این نوع از ویتامین B از این منابع را دارد.
- افراد مبتلا به کم خونی حاد : بدن این افراد از جذب اینترینسیک فاکتور ناتوان است و در نتیجه نمی تواند ویتامین B12 مورد نیاز را با مصرف مواد غذایی تأمین کند. تنها گزینه ای که برای درمان کمبود ویتامین B12 در این افراد باقی می ماند، تزریق این ویتامین است؛ البته ممکن است فقط دوزهای بالا نوع دهانی این ویتامین کارساز باشد.
- افرادی که در گذشته عمل های جراحی معدی و روده ای، مثل کم کردن وزن، را انجام داده اند یا آن هایی که از اختلالات گوارشی، مانند بیماری« سلیاک »یا« کرون»، رنج می برند، در جذب ویتامین B12 به مشکل برمی خوردند. تمامی این شرایط پزشکی باعث می شوند که مقدار ویتامین B12 که بدن قادر به جذب آن ها است، شدیدا کاهش پیدا کند.
- گروهی از افراد مانند گیاه خواران که تمایلی به مصرف خوراکی های حیوانی ندارند: برخلاف ویتامین A، ویتامین B12 تنها در محصولات حیوانی به طور طبیعی یافت می شود. اگر مادر باردار و مادر شیرده گیاه خوار باشد، نوزادش هم در جذب مقدار ویتامین B12 مورد نیاز خود به مشکل برخواهد خورد.
خطرات ناشی از کمبود ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 به خستگی، ضعف، یبوست، بی اشتهایی، و کم خونی مگالوبلاستیک منجر می شود. بعلاوه، مشکلات مربوط به اعصاب، مانند بی حسی و احساس تیر کشیدن در قسمت دست ها و نوک پاها، ممکن است در مراحل بعد ایجاد شوند. از دیگر نشانه های کمبود ویتامین B12 می توان به مشکلات تعادل، افسردگی، دستپاچگی، دیوانگی، حافظه ضعیف، درد در ناحیه دهان یا زبان اشاره کرد. حتی افرادی که دچار کم خونی هم نیستند، کمبود ویتامین ب 12 سیستم عصبی شان را دچار مشکل می‌کند. با توجه به گفته های این قسمت، نباید فراموش کنید که باید در کوتاه ترین زمان ممکن نسبت به درمان کمبود این ویتامین اقدام کرد.
از جمله نشانه های کمبود ویتامین B12 در خردسالان می توان به عدم رشد کافی، مشکلات حرکتی، و کم خونی مگالوبلاستیک اشاره کرد.
مقدار زیادی از فولیک اسید می توان جایگزین خوبی برای کمبود ویتامین ب 12 باشد؛ فولیک اسید به بهبود کم خونی مگالوبلاستیک کمک می کند؛ اما این به آن معنا نیست که این اسید در برطرف کردن آسیب وارد شده به سیستم عصبی هم موثر واقع می‌شود. به همین دلیل است که مصرف روزانه بیش از 1.000 میکروگرم از فولیک اسید برای بزرگسالان سالم ممنوع است.
عوارض جانبی کمبود ویتامین B12 در بدن انسان
امروزه دانشمندان در حال تحقیق و بررسی بر روی خواص و ویژگی های این ویتامین هستند تا به اطلاعات کاملتری در این زمینه دست یابند. در این قسمت به برخی از نتایج این تحقیقات اشاره می کنیم:
احتمال ابتلا به بیماری های قلبی
مکمل های حاوی ویتامین ب 12 (که حاوی ویتامین B6 و فولیک اسید نیز هستند) هیچ تاثیری در کم کردن خطر ابتلا به بیماری های قلبی ندارند. در گذشته دانشمندان بر این باور بودند که مصرف این ویتامین ها موثر است ؛زیرا میزان« هموسیستین »موجود در خون را کم می کند. هموسیستین نوعی ترکیب است که با افزایش خطر احتمال ابتلا به حملات قلبی یا سکته در ارتباط است.
دیوانگی (جنون)
گروهی از مردم با بیشتر شدن سن شان دچار دیوانگی و جنون می شوند. مقدار هموسیستین موجود در این خون این افراد بسیار زیاد است. یکی از وظایفی که ویتامین ب 12 (به همراه ویتامین B6 و فولیک اسید) در بدن برعهده دارد، کم کردن مقدار هموسیستین است. با این وجود دانشمندان بر این باور هستند که همچنان باید تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت بگیرد تا به پیشگیری یا درمان جنون کمک کند.
انرژی و کارایی ورزشی
اگر تاکنون توجه کرده باشید، در تمامی تبلیغات تلویزیونی اینطور گفته می شود که مصرف ویتامین B12 راهی مناسب برای افزایش انرژی یا آستانه تحمل فرد است. هیچ شواهدی وجود ندارد که ثابت کند مصرف مکمل های این ویتامین می تواند سطح انرژی یا کارایی ورزشی فرد را افزایش دهد (البته افرادی که از کمبود ویتامین B12 رنج می برند استثناء هستند).
آیا ویتامین B12 مضر است؟
تاکنون هیچ شواهدی دال بر مضر بودن این ویتامین برای بدن ثبت نشده است.
تداخل دارویی ویتامین B12 با داروهای دیگر :
ویتامین B12 ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشد. گاهی اوقات مصرف بعضی از داروها منجر به پایین آمدن سطح ویتامین ب 12 بدن می شود. برخی از داروهایی که با ویتامین B12 تداخل دارد، شامل:
- کلرامفنیکول (کلرومایستین)؛ نوعی دارو که برای درمان بعضی از عفونت های خاص به کار می رود.
- بازدارنده های پمپ پروتون؛ مانند داروهای« امپرازول» و «لانزوپرازول »که برای درمان رفلاکس معده و بیماری زخم گوارشی مورد استفاده قرار می گیرد.
- گیرنده های مخالف H2 هیستامین؛ مانند داروهای «سایمتیدین»، «فاموتیدین »و «رانیتیدین» که جهت درمان بیماری زخم گوارشی مصرف می شود.
- متفورمین که جهت درمان انواع دیابت ها موارد استفاده قرار می گیرد.
با پزشک معالج خود، داروساز یا سایر افراد خبره در این زمینه مشورت کنید و درباره مکمل های رژیمی و داروهایی که مصرف می کنید، اطلاعات جمع آوری کنید. این افراد درباره تداخل داشتن این داروها و مکمل های رژیمی با داروهای نسخه دار یا بدون نسخه تان یا تداخل احتمالی داروها با نحوه جذب، استفاده، یا شکستن مواد مغذی به شما توضیح خواهند داد.
ویتامین ب 12 و مصرف خوراکی سالم
دولت فدرالی برای مردم آمریکا یک دفترچه راهنمای رژیمی منتشر کرده است و در آن عنوان شده است که افراد باید تمام مواد مغذی خود را از طریق غذا به دست آورند. مواد غذایی حاوی مواد معدنی، انواع ویتامین ها و فیبرهای رژیمی و سایر مواد مورد نیاز بدن هستند. مقدار مواد مغذی موجود در مکمل های رژیمی و غذاهای فرآوری‌شده بسیار کمتر از مقدار توصیه شده است.
نکته مهم :
این مقاله توسط سازمان مکمل های رژیمی (ODS) منتشر شده است و حاوی هیچ گونه توصیه پزشکی نمی باشد. توصیه اکید داریم که با پزشک معالج خود (دکتر، پزشک تغذیه، داروساز و…) درباره مسائل مورد علاقه تان صحبت کنید و درباره مصرف مکمل های رژیمی و خوراکی هایی که برای سلامت عمومی بدن تان ضروری است، اطلاعاتی جمع آوری کنید. هرگونه اشاره به سرویس یا کالای مشخصی، یا هر گونه توصیه از جانب سازمان یا مردم جامعه به این معنا نیست که ازمان مکمل های رژیمی آن کالا، خدمات یا توصیه را تایید می کند.
مطالب مرتبط :
اگر ویتامین K مورد نیاز به بدن انسان نرسد چه اتفاقی می افتد؟ خواص و مضرات
چرا بدن ما به ویتامین C نیاز دارد ؟ از خواص ، مضرات و کمبود ویتامین سی آگاه باشید
ویتامین E چیست و چه تاثیرات مثبت و منفی برای سلامتی بدن دارد ؟
منبع : ods
