نارکولپسی نوعی اختلال مزمن خواب است اما در عین حال می توان جلوی احساس خواب آلودگی در طی روز را گرفت. در این مقاله از سایت دکتر چک به تمام اطلاعاتی اشاره می کنیم که درباره علائم، دلایل و راهکارهای درمان این مشکل باید بدانید.
نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی نوعی اختلال عصب شناختی مزمن است که بر بخشی از مغز اثر می کند که مسئول تنظیم برنامه خواب است. از این رو، فرد در طول روز بسیار احساس خواب آلودگی می کند و با از دست دادن ناگهانی کنترل در ماهیچه ها {که به آن cataplexy می گویند}، در مواقعی که باید فعالیت های روزانه مانند کار کردن و درس خواندن را انجام دهد، می خوابد. اغلب احساسات قدرتمند باعث تحریک بروز نارکولپسی می شوند. این عارضه تنها چندین ثانیه طول می کشد و همین مسئله باعث ترس و اضطراب در این افراد شده و یک وقفه جدی در زندگی ایجاد می کند.
در نتیجه ابتلا به نارکولپسی فرد با مشکلات حافظه و تمرکز دست و پنجه نرم می کنند و روی عزت نفس و سلامت روان تاثیر مستقیم می گذارد.
نارکولپسی بیشتر از چیزی که تصور را می کنید شایع است؛ از هر 2.000 نفر 1 نفر به این مسئله دچار می شود. امروزه هنوز راهکاری برای درمان قطعی نارکولپسی پیدا نشده است اما با انجام چندین راهکار می توان علائم را کاهش داد.
با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، توجه به استراتژی های مراقبت از خود، مشاوره و درمان حمایتی می توان این اختلال را کنترل کرد و هوشیاری را بالا برد.
تاثیرات نارکولپسی
سلامت جسمانی و امنیت: اگر در هنگام انجام بیشتر فعالیت های روزانه، مانند پیاده روی یا غذا پختن، فرد به خواب رفته یا کنترل ماهیچه های خود را از دست دهد، شرایط بسیار خطرناک خواهد شد.
سلامت روان: نارکولپسی باعث بروز افسردگی و اضطراب می شود.
روابط اجتمایی و حرفه ای: این مسئله برای افرادی که از آن اطلاعی ندارند بسیار خنده دار است. بعضی ها ممکن است تصور کنند شما تنبل یا بی ادب هستید یا برای تقلب این کار را انجام می دهید.
روابط صمیمانه: این اختلال بر روابط اجتماعی و رمانتیک تاثیر می گذارد. افزایش خواب آلودگی با کم شدن روابط جنسی همراه خواهد بود.
تاثیر در حافظه و حواس: با ابتلا به این مشکل، به خاطر آوردن مسائل و تمرکز کردن سخت می شود.
علائم و نشانه های نارکولپسی
بیشتر مبتلایان به این اختلال اولین نشانه ها را بین سنین 10 تا 25 سال مشاهده می کنند. در حالی که علائم در هر کدام از مبتلایان متفاوت است اما عمده ترین علائم، احساس خواب الودگی بیش از اندازه در طول روز {همراه با یا بدون دوره های ناگهانی خوابیدن} و خواب همراه با حرکات غیرطبیعی چشم می باشد. علائم دیگر خواب همراه با حرکات غیرطبیعی چشم مربوط می شود؛ از جمله توهم، فلج خواب و از دست دادن ناگهانی کنترل در ماهیچه ها می شود.
دو علامت شایع گفته شده اغلب به وضعیت احساسی ارتباط دارند.
علائم شایع نارکولپسی عبارت اند از:
از دست دادن کنترل ماهیچه ها {کاتاپلکسی}: اغلب این مشکل باعث از دست دادن کنترل ماهیچه ها در هنگام بیداری می شود و معمولا احساسات شدیدی مانند خندیدن یا گریه کردن عامل آن است.
توهم: افراد مبتلا به نارکولپسی گاهی اوقات در مواقع خواب یا قبل از بیدار شدن، دچار وحشت، توهم یا احساسات شدید می شوند.
فلج خواب: مبتلایان در ابتدا یا آخر خواب توانایی حرف زدن یا تکان خوردن را از دست می دهند.
حتما بخوانید: چگونه خواب بهتری داشته باشیم ؟
ریزخواب: به دوره های بسیار کوتاه خواب گفته می شود که بیمار همچنان به کار {راه رفتن، گذاشتن وسایل و…} ادامه می دهد و وقتی که بیدار می شود کارهایی که انجام داده است را به خاطر نمی آورد.
شب زنده داری: اگر از عارضه نارکولپسی رنج می برید، حتما تجربه شب زنده داری را داشته اید؛ شب ها از خواب پریده و ضربان قلب یا میزان هوشیاری تان بالا می رود.
زیاد شدن دفعات خواب همراه با حرکات چشم: چرخه خواب این مبتلایان منحصر به فرد است. بیشتر افراد حدود 90 دقیقه زمان می برد تا وارد این فاز یا فاز رویا شوند اما مبتلایان به این عارضه بلافاصله بعد از خواب وارد فاز رویا می شوند.
علت نارکولپسی
دانشمندان به تحقیق درباره دلایل اصلی این عارضه ادامه میدهند اما علت اصلی به عوامل ژنتیکی و محیطی، مربوط می شود؛ به طور مثال، تصور کنید که ویروس ها بر مواد شیمیایی مغز اثر کرده و باعث بروز این اختلال می شوند.
براساس تحقیقات دانشمندان، هیپوکرتین {که با نام اورکسین نیز شناخته می شود} در بدن مبتلایان به این اختلال وجود ندارد. هیپوکرتین نوعی ماده شیمیایی موجود در مغز است است که مسئول فعال سازی خواب های نرمال است.
علاوه بر این، تعداد سلول های Hcrt {نورون هایی که از هیپوکرتین محافظت می کنند} کمتر است و توانایی بدن در کنترل هوشیاری را محدود می کنند و از این رو، فرد مستعد خوابیدن می شود.
دانشمندان در حال فعالیت بر روی شیوه هایی هستند که میزان هایپوکرتین را افزایش داده تا علائم و نشانه های ناشی از این عارضه کاهش یابد.
تشخیص این عارضه
اغلب یا پزشک نمی تواند این عارضه را تشخیص دهد یا در تشخیص دچار اشتباه می شود. افرادی که دچار این عارضه می شوند معمولا در مراجعه به پزشک دست دست می کنند زیرا شایع ترین نشانه این بیماری احساس خواب آلودگی است که در بیشتر عارضه ها مشترک می باشد.
علاوه بر این، اغلب علائم نارکولپسی با دیگر اختلال های خواب یا بیماری ها {مانند افسردگی یا صرع} اشتباه گرفته می شود.
اگر احتمال می دهید که به این عارضه دچار شده اید، حتما باید درباره تمام علائم و نشانه هایی که تجربه می کنید با پزشک صحبت کنید.
علاوه بر نشانه هایی که شما می گویید، پزشک و متخصص خواب از شیوه های زیر نیز برای تشخیص نارکولپسی استفاده می کند:
آزمایش چندگانه خواب: در این تست شبانه، میزان فعالیت مغز و قلب و حرکات ماهیچه ها و چشم ها بررسی می شود.
تست سنجش خواب آلودگی در طول روز {MSLT}: در این تست مدت زمانی که فرد به خواب می رود اندازه گیری می شود.
آنالیز مایع ستون فقرات: عدم وجود هایپوکرتین در مایع نخاعی مغزی نشان دهنده ابتلا به عارضه نارکولپسی است. این تست نوعی تست تشخیص تازه ابداع شده است.
درمان نارکولپسی
با وجود این که هیچ راهکاری برای درمان قطعی این عارضه وجود ندارد اما با کمک چندین شیوه درمانی می توان علائم و نشانه ها را کنترل کرد. بهترین شیوه درمان با توجه به علائم مشاهده شده در بیمار به کار گرفته می شود اما معمولا ترکیبی از شرکت در جلسه های مشاوره، مصرف دارو و تغییر در سبک زندگی می باشد.
گروه ها مشاوره و حمایتی
افسردگی در این بیماران بسیار شایع است. بیشتر علائم ناشی از نارکولپسی – علی الخصوص حملات خواب و از دست دادن کنترل ماهیچه ها – فرد را شدیدا خجالت زده می کند و امکان انجام کارهای نرمال روزانه را از او سلب می کند.
حتما بخوانید: استرس و بی خوابی؛ آیا استرس بر خواب تاثیر می گذارد؟
توصیه می شود که در گروه های مشاوره ای و حمایتی حضور داشته باشید تا نه تنها با افراد دیگر مانند خودتان آشنا شوید، بلکه از علائم و نشانه ها و تجربیات آن ها را نیز مطلع شوید.
تغییر در سبک زندگی برای بهبود علائم
ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی در کنترل علائم ناشی از نارکولپسی تاثیر دارد، در کنار شیوه های مشاوره، حمایتی و هر شیوه توصیه شده از سوی پزشک معالج.
عادت هایی که در طول روز دارید – مانند ورزش کردن، داشتن رژیم غذایی و چگونگی کنترل استرس – نقش بزرگی در داشتن یک چرخه طبیعی خواب و بیداری دارد. حتما باید از یک برنامه منظم برای خواب پیروی کنید و راهکارهای عملی و موثر را نیز به کار ببرید تا از تاثیرات ناشی از این عارضه در طول روز در امان باشید.
راهکارهای درمانی که در قسمت زیر به آن ها اشاره می کنیم نه تنها هوشیاری روزانه را بالا می برند بلکه علائم و نشانه ها را نیز کاهش می دهند.
زمان خواب خود را برنامه ریزی کنید: در طول روز در ساعت های مشخصی یک چرت کوتاه {هر دفعه بین 10 تا 15 دقیقه} بزنید. هر شب سر ساعت مشخص بخواهید.
نوشیدنی های محرک: مصرف کافئین، مشروبات الکلی و نیکوتین برای شما ممنوع است. مصرف این مواد با برنامه خوابی تداخل دارد.
دارو ها: مصرف داروهای بدون نسخه که باعث خواب آلودگی می شوند برای شما ممنوع است. مصرف بعضی از داروهای مخصوص آلرژی و سرماخوردگی باعث خواب آلودگی می شود؛ پس نباید این داروها را مصرف کنید.
طبق برنامه مشخصی ورزش کنید: ورزش کردن باعث حفظ هوشیاری در طول روز شده و برنامه خوابی در شب ها را تنظیم می کند. به طور مثال، در طول روز پیاده روی داشته باشید.
اگر تاکنون تجربه حملات خواب را داشته اید باید از انجام فعالیت های خطرناک خودداری کنید. اگر برای تان ممکن است، رانندگی نکنید، از نردبان بالا نروید یا با وسایل و ماشین آلان خطرناک کار نکنید. قبل از رانندگی حتما یک خواب کوتاه داشته باشید تا از خواب آلودگی احتمالی پیشگیری شود.
گردن بند یا دستبند هوشیار پزشکی داشته باشید. نحوه کار این دستبندها یا گردن بندها به این صورت است که اگر شما خواب بروید یا توانایی صحبت و حرکت کردن را نداشته باشید، به بقیه هشدار می دهد.
رژیم غذایی سالم داشته باشید. باید یک رژیم غذایی غنی از غلات، سبزیجات، میوه ها، محصولات لبنی کم چرب و منابع غنی از پروتئین در رژیم غذایی تان جای داشته باشد. در طول روز باید غذاهای سبزیجاتی یا سبک بخورید و قبل از انجام فعالیت های مهم به هیچ وجه غذاهای سنگین و چرب نخورید.
آرام باشید و احساسات خود را کنترل کنید. حساسین شدید نشان دادن خود باعث بدتر شدن علائم و نشانه های ناشی از این بیماری می شود؛ بنابراین، باید ورزش های آرامش بخش مانند تمرین نفس کشیدن، یوگا یا ماساژ دادن را انجام دهید.
مصرف دارو
مصرف دارو به درمان علائم مهم ناشی از نارکولپسی کمک می کند؛ یعنی خواب آلودگی و از دست دادن کنترل ماهیچه ها. معمولا برای این بیماران داروهای ضدافسردگی، سدیم اکسیبات و محرک داده می شود.
فراموش نکنید که تمام داروها عوارض جانبی دارند. درمورد داروهای ضد افسردگی، عوارض جانبی ممکن است خطرناک باشند؛ مثلا فرد بیشتر به فکر خودکشی بیفتد. حتی اگر برای درمان این عارضه خود باید داروهای تجویزی مصرف کنید، متخصصین توصیه می کنند که مصرف دارو با تغییر در سبک زندگی و حضور در جلسه های مشاوره همراه باشد.
حتما بخوانید: چرا همیشه خواب آلود هستیم و به خواب نیاز داریم؟
