علت گرفتگی عضلات پا در شب و روش اورژانسی درمان در خانه

زمانی که یک یا چندین ماهیچه یا فیبرهای ماهیچه فرد بی اختیار منقبض شوند، به اصطلاح به آن «گرفتگی پا» می گویند. درست مثل انواع دیگر گرفتگی های عضلات، گرفتگی عضلات پا در شب و هنگام خواب، هم باعث ایجاد دردهای خفیف تا شدید می شود و هم کیفیت خواب فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.

انقباض شبانه ماهیچه های پا با سندرم پای بی قرار (RLS) متفاوت است. در سندرم پای بی قرار، فرد در پاهای خودش احساس ناراحتی می کند و دچار بی تعادلی در حرکت دادن پا می شود.

در این مقاله از سایت دکتر چک به دلایل متفاوت گرفتگی شبانه پاها و همین طور نحوه درمان و پیشگیری از آن اشاره می کنیم.

علت گرفتگی عضلات پا در شب چیست؟

دلایل بسیاری برای انقباضات و گرفتگی های شبانه ماهیچه های پا وجود دارد که بعضی از آن ها عبارتند از:

خستگی ماهیچه ها

فعالیت بیش از حد ماهیچه های پا در هنگام انجام حرکات ورزشی شدید یا انجام کاری که با راه رفتن و ایستادن برای مدت زمان طولانی همراه باشد، باعث انقباض و گرفتگی عضلات پا در شب می شود.

فیبرهای ماهیچه برای ایجاد حرکت باید منقبض شوند و استراحت کنند. با وجود این، اگر بیش از روزهای معمول از آن ها کار بکشید یا اینکه حرکات تکراری انجام دهید؛ در نهایت دچار گرفتگی عضلات می شوید.

براساس بررسی های انجام شده بر روی بازبینی مقاله سال 2019، خستگی ماهیچه ها پالس های عصبی که حرکات ماهیچه ها را کنترل می کنند را به هم می ریزند و در نهایت فرد دچار گرفتگی یا انقباض ماهیچه های پا می شود.

هیپوکلیمیا

در صورتی که میزان پتاسیم موجود در بدن انسان کم باشد، به هیپوکلیمیا مبتلا می شود. در صورتی که به این مشکل دچار شوید، عضلات پای شما میگیرد.

بر اساس گزارش منتشر شده توسط سازمان ملی بهداشت (NIH)، پتاسیم یک ماده مغذی ضروری در بدن است که از فعالیت های بی شمار بدن پشتیبانی می کند. پتاسیم در پایداری اجزای سلول، انجام حرکات اجباری کلیه و تنظیم انقباضات ماهیچه نقش بسزائی بر عهده دارد.

در هنگام ورزش، بافت های ماهیچه از خود پتاسیم آزاد می کنند که این کار باعث گشاد شدن رگ های خونی و افزایش جریان خون به سمت ماهیچه ها می شود.

حتما بخوانید: بی حسی پا از چیست ؟ دلایل بی حسی و راه های درمان سریع

زمانی که جریان خون زیاد شود، مقدار بیشتری خون به ماهیچه ها می رسد؛ در حالی که سموم را هم از بدن خارج می کند.

در صورتی که میزان پتاسیم بدن فرد به کمتر از 3 میلی مول در لیتر برسد، علائم جسمانی هیپوکلیما خود را نشان می دهند. بعضی از علائم این عارضه شامل: ضعف و انقباض عضلات می شود.

پایین بودن سطح منیزیم

یکی دیگر از مواد غذایی ضروری در بدن که از فعالیت های جسمانی، مثل تنظیم فشار خون، ساخت DNA و سلامت ماهیچه ها حمایت می کند، منیزیم است.

زمانی که میزان این ماده مغذی در بدن کم شود، فرد دچار گرفتگی عضلات پا می شود.

علاوه بر این، شرایط خاص پزشکی، مثل ابتلا به بیماری سلیاک، اسهال مزمن یا مصرف زیاد الکل، باعث کاهش میزان منیزیم در بدن می شود.

چند مورد از نشانه های اولیه کم شدن میزان منیزیم بدن شامل موارد زیر می شود:

• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• بی میلی به غذا؛
• خستگی؛
• ضعف ماهیچه ها.

از طرف دیگر اگر میزان این ماده در بدن به میزان متوسط یا شدید کم شود، علائم زیر را مشاهده می کنید:

• انقباضات بی اختیار ماهیچه ها؛
• انقباض عضلات؛
• بی حس شدن؛
• بی نظم شدن ضربان قلب؛
• حملات ناگهانی.

بارداری

مادرهای باردار بیشتر در معرض انقباض و گرفتگی ماهیچه های پا قرار دارند. علت اصلی این شرایط مشخص نیست؛ اما یک تئوری در این باره وجود دارد که می گوید بارداری بر نحوه مصرف کلسیم توسط بدن تاثیر می گذارد.

زمانی که میزان کلسیم بدن کم باشد، حساسیت عضلانی و انقباض آن ها را به وجود می آورد.

بعد از مصرف خوراکی های غنی از کلسیم یا مصرف مکمل های ویژه کلسیم، می توان کمبود بدن در این زمینه را جبران کرد.

مصرف داروها باعث گرفتگی عضلات پا می شود.

مصرف داروهای خاص، مثل بتا آگونیست، استاتین ها و دیورتیک ها، برخی عوارض جانبی خاصی را به همراه دارد که انقباض عضلات پا یا انگشتان پا از جمله این عوارض به شمار می رود.

انقباض عضلات و ماهیچه ها در افراد دیالیزی بیشتر اتفاق می افتد.

کفش نامناسب

پوشیدن کفش های تنگ باعث می شود که فشار زیادی به انگشتان پا و خود پا وارد شود؛ از این رو، جریان خون ورودی به این قسمت های بدن را محدود می کند.

پوشیدن کفش های پاشنه بلند یا کفش هایی که کفی نامناسب دارند، انگشتان پا را در وضعیت بدی قرار می دهند که در نهایت انقباض و گرفتگی عضلات پا در شب را در پی خواهد داشت.

درمان گرفتگی عضلات پا در شب

انقباض های شبانه پا درد بسیار زیادی دارد. با وجود این، با ماساژ دادن یا کشیدن ماهیچه منقبض شده، ممکن است این انقباض از بین برود و به درمان سریع تر درد کمک کند.

انجام حرکات کششی قبل و بعد از ورزش، کمک می کند که تا در آینده دچار انقباض عضلات پا نشوید.

علاوه بر این، مصرف دارو یا کرم های موضعی هم می تواند درد را تسکین دهد.

در قسمت های بعد با جزییات بیشتر به گزینه های درمانی اشاره می کنیم…

ورزش کردن و حرکات کششی

سرویس ملی سلامت (NHS) اعلام کرده است، افراد باید سه بار در هفته این حرکات ورزشی را انجام دهند.

توصیه می کنیم که حرکات ورزشی زیر را انجام دهید تا انقباض ماهیچه های انگشتان پا خود را بهبود بخشید.

انگشتان پا روی زمین و بالا کشیدن پاشنه پا

1. ابتدا انگشتان پا را روی زمین قرار دهید، سپس پاشنه پا را بلند کنید. دو ثانیه در همین حالت باقی بمانید.
2. انگشتان پا را روی زمین قرار دهید.
3. اکنون انگشتان پا را بلند کرده و دو ثانیه صبر کنید. دوباره به حالت اول برگردید.
4. این کار را 5 بار تکرار کنید.

خم کردن انگشتان پا

1. پاها را کنار هم قرار دهید. برای دو ثانیه انگشتان را خم کنید.
2. انگشتان را به حالت اول برگردانید.
3.  انگشتان پا را برای 2 ثانیه خم کنید و سپس به حالت اول برگردید.
4. این کار را 5 مرتبه تکرار کنید.

بالا بردن انگشت بزرگ

1. پاهایتان را به صورت صاف روی زمین بگذارید.
2. انگشت بزرگ را بالا برده و دو ثانیه صبر کنید.
3. انگشتتان را پایین بیاورد و به آن استراحت دهید.
4. 5 بار این کار را تکرار کنید.

کشش ساق پا در حالت ایستاده

1. روبرو دیوار بایستید و یک پایتان را به دیوار تکیه دهید.
2. خم شوید تا کشش عضلات پایتان را احساس کنید. 2 ثانیه این کار را انجام دهید.
3. اگر لازم است پایتان را عوض کنید.
4. این فرآیند را 5 مرتبه تکرار کنید.

راهکارهای خانگی برای درمان انقباض های شبانه ماهیچه ها و گرفتگی عضلات پا

افراد می توانند بیشتر انقباضات ماهیچه های خود را در خانه و با استراحت کردن، نوشیدن آب های حاوی الکترولیت و قرار دادن کمپرس سرد یا گرم مداوا کنند.

حتما بخوانید: درمان قطعی واریس پا با انجام این 6 راهکار خانگی

اگر انقباض ماهیچه ها و عضلات پاهایتان ناشی از انجام حرکات ورزشی است، کافی است تا شدت و تعداد دفعات انجام این حرکات را کم کنید. ماساژ عمیق بافتی و کش آمدن بدن، در درمان سفتی ماهیچه ها موثر است.

در مواردی که علت این انقباضات کمبود مواد معدنی باشد، ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی فرد موثر خواهد بود. از جمله: مواد غذای حاوی منیزیم، مانند: سبزیجات سبز، حبوبات و خشکبار اشاره کرد. بسیاری از میوه ها و سبزیجات هم غنی از مقدار زیادی پتاسیم هستند.

راه دیگری که برای درمان انقباضات ناشی از کمبود مواد معدنی وجود دارد، مصرف داروهای بدون نسخه است.

افرادی که به دفعات زیاد، با این شرایط مواجه می شوند، باید به فکر عوض کردن کفش شان باشند.

پوشیدن کفش های پاشنه بلند در آینده، باعث بروز عارضه گرفتگی عضلات پا می شود. علاوه بر این، می توانید کفی کفش هایی را بخرید که از حالت قوسی پایتان حمایت کنند.

مصرف دارو

افرادی که از گرفتگی های شدید یا دائمی انقباض عضلات پا خود رنج می برند و مصرف دارو و راهکارهای خانگی و انجام حرکات کششی برایشان موثر نبوده، باید حتما با پزشک خود مشورت کنند تا درباره راهکارهای موجود اطلاعاتی در اختیارشان قرار دهد.

زمانی که به پزشک مراجعه می کنید، امکان دارد که داروهایی مثل: بهبود دهنده های موضعی درد یا آرام کننده های ماهیچه یا سایر روش های درمانی را تجویز کند.

براساس بررسی های صورت گرفته در سال 2016، افراد در گذشته برای درمان انقباضات شبانه عضلات خود از جوهر گیاه گنه گنه، استفاده می کرده اند.

با وجود این، سازمان غذا و دارو ایالات متحده آمریکا (FDA) استفاده از جوهر گیاه گنه گنه، برای درمان یا پیشگیری از بروز این عارضه را پیشنهاد نمی کند؛ زیرا استفاده از این جوهر با عوارض جانبی خطرناک و شدید همراه خواهد بود.

پیشگیری از بروز این شرایط

با انجام راهکارهای زیر می توانید از بروز گرفتگی های شبانه پای خود پیشگیری کنید:

• به طور منظم حرکات کششی و ورزشی را انجام دهید؛
• خوراکی های سرشار از مواد مغذی مصرف کنید، مثل: میوه ها، سبزیجات و آجیل و خشکبار؛
• کفش های مناسب بپوشید؛
• هرگونه عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو را با پزشک خود در میان بگذارید.

عوامل خطرناک

برخی از عوامل یا شرایط خاص مربوط به سبک زندگی و مصرف بعضی از داروها، با گرفتگی های شبانه عضلات و ماهیچه های پا همراه هستند.

بعضی از این شرایط پزشکی شامل موارد زیر می شود:

• فشار خون بالا؛
• دیابت؛
• حمله قلبی؛
• آرتروز؛
• آسم؛
• بیماری تیروئید؛
• افسردگی.

سایر عواملی که علت کلافگی پا در شب هستند و به طور بالقوه باعث زیاد شدن خطر بروز این عارضه می شوند، عبارت اند از:

• پایین بودن وضعیت سلامتی عمومی فرد؛
• افزایش سن؛
• چاقی مفرط یا اضافه وزن داشتن؛
• باردار بودن؛
• سیگار کشیدن.

تشخیص این عارضه

دلایل متنوعی برای بروز گرفتگی و انقباض ماهیچه های پا وجود دارد.

استراحت کردن در خانه و انجام حرکات کششی تنها چیزی است که برای درمان این عارضه در بیشتر مردم موثر است. پزشک به فرد کمک می کند تا علت اصلی بروز این عارضه مشخص شود. مشکلاتی مثل: کمبود مواد مغذی و عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو.

اگر بلافاصله بعد از شروع به مصرف دارو با این شرایط مواجه شدید، بایستی این مورد و همین طور عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو را به پزشک خود اطلاع دهید.

به این مورد هم توجه کنید که هرگز نباید به طور خودسرانه مصرف داروهای تجویز شده را بدون مشورت با متخصص درمانی قطع کنید!

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

گرفتگی شبانه عضلات و ماهیچه های پا با درد شدیدی همراه است که بر کیفیت خواب تاثیر می گذارد.

افرادی که دیگر گرفتگی عضلات پا برایشان عادی شده است و بر برنامه خوابی شان یا زندگی روزانه شان اثر گذاشته است، بایستی با پزشک مشورت کنند تا او بتواند دلایل احتمالی ایجاد این شرایط را بررسی کند.

علاوه بر این، در صورتی که راهکارهای خانگی را انجام دادید؛ اما موثر نبودند، بایستی از پزشک بخواهید تا روش های درمانی دیگری را پیشنهاد کند.

چنانچه دو هفته از شروع این گرفتگی ها گذشت، اما تغییری ایجاد نشد، فرد باید حتما به مراکز درمانی مراجعه کند.

خلاصه مطلب

بیشتر گرفتگی های شبانه عضلات پا با استراحت کردن در خانه و توجه به راهکارهای خانگی، مثل: انجام حرکات ورزشی کششی و تغییر دادن رژیم غذایی، برطرف می شود.

اشخاصی که گرفتگی های شدید یا دائمی را تجربه می کنند باید با پزشک مشورت کنند تا او راهکارهای درمانی ممکن را پیشنهاد کند.

بیشتر داروهای مسکن و بهبود دهنده های موضعی درد در کاهش انقباضات دردناک و گرفتگی عضلات پا در شب موثر هستند. علاوه بر این، توصیه پزشکان پوشیدن کفش های خاص یا استفاده از کفی کفش مناسب، برای حمایت بیشتر از پاهاست.

منبع: medicalnewstoday