وزن پسر من هنگام تولد 2.250 گرم بود. پزشک گفت که وزن او کمتر از میزان ایده ال است و در عرض چند ماه این تفاوت برطرف خواهد شد؛ اما بیشتر اشخاصی که به ملاقات ما می آمدند، از وزن او راضی نبودند و بسیار درباره وزن پسر من ( کمبود وزن پسرم) اظهار نظر می کردند تا جایی که من هم نگران شدم. به راستی کمبود وزن نوزاد به چه معناست و وزن ایده آل یک نوزاد در هنگام تولد چقدر باید باشد؟
در این مقاله از سایت دکتر چک درباره وزن نوزاد در هنگام تولد، دلایل و عواقبی که این شرایط به دنبال دارد و راه هایی که می توان با کمبود وزن نوزاد مقابله کرد، اشاره کرده ایم.
کمبود وزن نوزاد ( جنین ) در هنگام تولد چه معنایی دارد؟
به آن دسته از کودکان، کم وزن گفته می شود که در هنگام تولد، وزن شان کم تر از 2.500 گرم باشد.
یک نوزاد در هنگام تولد باید به طور میانگین حدود 3.6 کیلوگرم وزن داشته باشد. اگر جنین بین هفته های 37 تا 42 به دنیا آید، اما وزنش کم باشد، گفته می شود که کمی وزن در آن ها برای یک بازه طولانی بوده است.
کودکانی که در هنگام تولد، وزن شان کمتر از میزان طبیعی باشد، از دیگر نوزادان سالم کوچک تر هستند و اگر به آن ها نگاه کنید، متوجه می شوید که سرشان بزرگ تر از دیگر قسمت های بدن شان است.
از اصطلاح «وزن بسیار کم کودک در هنگام تولد (ELBW) »زمانی استفاده می شود که وزن نوزاد در هنگام تولد، کمتر از 1.000 گرم باشد. معمولا این دسته از نوزادان حدود هفته 27ام بارداری یا زودتر به دنیا می آیند؛ بنابراین گفته می شود که سن شان کمتر از جنین های نارس است.
از اصطلاح «وزن کم کودک در هنگام تولد (VLBW)» زمانی استفاده می شود که وزن جنین کمتر از 1.500 گرم باشد.
این دو شرایط نامبرده برای نوزادانی اتفاق می افتد که قبل از بالغ شدن به دنیا می آیند.
بیمارستان کودکان لوسیل پاکارد (LPCH) در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا گزارش داده است، حدود هشت درصد از نوزادانی که در ایالات متحده آمریکا به دنیا می آیند، وزن شان کمتر از میزان نرمال است. این میزان در کشورهای در حال پیشرفت بسیار بیشتر است و متاسفانه همواره در حال افزایش است.
اما بگذارید به این سئوال جواب دهیم. چه دلیلی می تواند وجود داشته باشد که جنین در هنگام تولد وزنش کمتر از میزان طبیعی باشد؟
علت کمبود وزن نوزاد در هنگام تولد چیست؟
دلایل زیادی برای کمبود وزن نوزاد وجود دارد: از عامل وراثت گرفته تا شرایط سلامتی و رژیم غذایی مادر باردار در طول دوران بارداری بر کم بودن وزن نوزاد تاثیر می گذارد.
در قسمت پایین بیشتر به این موارد اشاره خواهیم کرد…
زایمان زودرس
زمانی گفته می شود که نوزادی نارس است که قبل از هفته 37ام بارداری به دنیا آید. این کودک در مراحل آخر بارداری وزن خواهد گرفت؛ در نتیجه، باید بگوییم که جنین زمانی زودتر از هفته 37ام به دنیا می آید، زمان کمی برای رشد در رحم مادر دارد. دقیقا به همین علت است که وزن جنین های نارس کم یا کمتر از میزان متوسط است.
محدودیت رشد درون رحمی
نوزادانی که با محدودیت رشد درون رحمی به دنیا می آیند، وزن شان نسبت به وزن معمولی یک جنین در هفته بارداری، چند دهم درصد کمتر است. به طور مثال اگر مادر در هفته۳۰ بارداری باشد، وزن جنین اش، وزن یک جنین ۲۰ هفته را نشان می دهد.
به دلیل اینکه، این نوزادان در دوره طولانی مدت به دنیا آمده اند؛ یعنی کمبود وزن در آن ها، برای یک بازه طولانی بوده و وزنشان کمتر از میزان نرمال است که علت آن می تواند سبک زندگی یا عوامل ژنتیکی باشد.
دو یا سه قلو یا بیشتر بودن تعداد جنین ها
اگر مادر باردار بیش از یک جنین در شکم خود داشته باشد (دو قلو، سه قلو یا بیشتر….) این احتمال وجود دارد که وزن هر کدام از جنین ها کمتر از 2.500 گرم باشد؛ به علت اینکه، جنین ها بر سر مواد غذایی با هم رقابت می کنند که در این شرایط مادر آسیب زیادی می بیند.
فشار خون بالا
در صورتی که مادر به فشار خون بالا در بارداری مبتلا باشد، جریان خونی که از جفت به جنین می رسد قطع شده، در نتیجه، نوزاد با وزن کم متولد می شود.
مصرف دارو و الکل
مصرف نیکوتین، انواع داروها یا مشروبات الکلی در طول دوران بارداری بر روند رشد جنین تاثیر گذاشته و وزن او را تغییر می دهد. این دسته از محصولات، مواد شیمیایی خطرناکی را از خود در جفت آزاد می کنند که باعث تغییر در مقدار اکسیژن لازم برای رشد جنین، شده و در نهایت بر وزن نوزاد تاثیر می گذارند.
مشکلات مربوط به جفت جنین
چنانچه مادر به هر گونه بیماری مربوط به جفت، مثل پرویا جفت (در این شرایط جفت به طور غیرعادی در رحم که دهانه رحم را پوشش داده است، کم می شود) یا پره اکلامپسی (این بیماری یکی از عواقب فشار خون بالا و آسیب دیدن کلیه است) مبتلا باشد، بر جریان خون و مواد غذایی که به جنین می رسد، اثر کرده و در نهایت باعث کم شدن وزن نوزاد در هنگام تولد می شود.
مشکلات رحم
مشکلات رحم و بافت های فیبروز باعث اختلال در رشد جنین در رحم می شود.
دیابت بارداری
معمولا زمانی که مادر به دیابت بارداری مبتلا باشد، جنین او به طور عادی رشد می کند؛ اما در نهایت باعث زایمان زودرس شده که در بعضی از مواقع وزن کودک را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
مشکلات دهانه رحم
باید بگوییم که مشکلات دهانه رحم باعث تحریک تولد نوزاد نارس می شود که علت آن هم تحت فشار بودن این قسمت است. در آخر، وزن نوزاد کمتر از میزان نرمال می شود. خوشبختانه پزشکان با قرار دادن نوعی بخیه به نام سرکلاژ سعی می کنند تا این مشکل را رفع کنند و به مادر توصیه می کنند که در بستر خود کاملا استراحت مطلق کند.
عفونت هایی که در طول بارداری مادر را مبتلا می کنند
بسیار عادی است که مادر در طول دوران بارداری خود به انواع عفونت ها مبتلا شود و از آن جایی که باید برای درمان آن ها حتما دارو مصرف کند، وزن جنین به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد.
سابقه زایمان نوزاد با وزن کم
اگر در گذشته این شرایط را تجربه کرده اید یا اینکه نوزاد تان زودتر از موعد به دنیا آمده است، احتمال تکرار این شرایط، بسیار زیاد است.
رژیم غذایی نامناسب
اگر به دلایل داشتن رژیم غذایی نامتعادل یا سوء تغذیه در دوران بارداری به اندازه کافی وزنتان زیاد نشود، احتمال این که کودک تان با وزنی کمتر از میزان طبیعی به دنیا آید، وجود دارد.
جنین در حال رشد به مقدار معینی از مواد غذایی برای رشد خود نیاز دارد و مواد غذایی که شما دریافت می کنید، نقشی اساسی در تامین نیازهای کودکتان خواهد داشت.
در صورتی که مادر پس از زایمان و همین طور در دوران شیردهی، به رژیم غذایی خود توجه کند، احتمال جبران این کمبود در ماه های اول وجود دارد.
البته بعضی از مادرها همچنان نگران این موضوع هستند؛ زیرا ممکن است که این شرایط تاثیرات طولانی مدتی با خود به همراه داشته باشد.
کمبود وزن نوزاد در هنگام تولد چه تاثیراتی بر رشد کودک می گذارد ؟
تاثیراتی که کم بودن وزن در هنگام تولد بر رشد کودک دارد، در کودکان مختلف، با هم فرق دارد؛ از طرفی، به دلیل به وجود آمدن این عارضه، مربوط می شود. بعضی از این مشکلات عبارت اند از:
- مشکلات تنفسی مثل: سندرم استرس مجرای تنفسی جنین (RDS)؛
- عفونت های خطرناک؛
- مشکلات مربوط به تغذیه و افزایش وزن؛
- پایین بودن سطح قند خون (هیپوگلیسیما)؛
- افزایش تعداد گلبول های قرمز خون که ممکن است باعث غلیظ شدن خون شود؛
- گرم نشدن بدن؛
- میزان ناکافی اکسیژن در هنگام تولد؛
- مشکلات مربوط به زایمان مثل بیماری انتروکولیت نکروزان (نوعی بیماری روده ای)؛
- مشکلات عصب شناختی، مانند: خونریزی داخلی بطنی (خونریزی در مغز)؛
- سندرم مرگ ناگهانی جنین (SIDS).
مطالعات مختلف نشان داده است، کودکانی که در هنگام تولد وزنشان کمتر از میزان نرمال است، ممکن است که ضریب هوشی پایین تر، عملکرد ضعیف تر در دروس و مشکلات رفتاری را در آینده تجربه کنند.
هر چقدر که وزن کودک در هنگام تولد کمتر باشد، احتمال به وجود آمدن مشکلات ذکر شده برای او بیشتر خواهد بود.
علاوه بر این، موارد زیر بر رشد کودک یا احساسات عاطفی او تاثیر می گذارند:
- علت وزن کم کودک در هنگام تولد؛
- در کدام مرحله بارداری، این اتفاق رخ داده است.
کودکانی که با این شرایط به دنیا می آیند، باید در واحد مراقبت های ICU ویژه نوزادان تا زمانی که وزنشان زیاد شود و سلامت خود را به دست آورند، تحت مراقبت باشند. نوزادانی که وزن شان بسیار کم و حدود 500 گرم است شانس زنده ماندشان کمتر خواهد بود.
گاهی اوقات هیچ راهی وجود ندارد که بتوان کاری کرد که نوزاد با وزن نرمال و مناسب به دنیا آید؛ اما اگر موقعیت قرار گیری جنین در رحم خود را بدانید، شاید بتوانید از روش های تصحیح کننده استفاده کنید. انجام بعضی از آزمایشات در دوران بارداری در تشخیص موقعیت قرارگیری جنین موثر هستند.
تشخیص کم بودن وزن جنین در هنگام بارداری
پزشکان با کمک روش های متعدد سعی می کنند تا وزن جنین را تخمین بزنند.
- اندازه گیری انتهای رحم: پس از این که هفته 20ام بارداری به پایان رسید، پزشک ارتفاع انتها رحم را (از قسمت بالای استخوان شرمگاهی) اندازه می گیرد. ابعادی که در واحد سانتی متر هستند و از این آزمایش به دست می آیند، به تعداد هفته های بارداری مربوط می شوند. اگر ارتفاع انتها رحم کمتر از تعداد هفته های بارداری باشد، احتمالا جنین تان وزن کمی خواهد داشت.
- آزمایش فراصوت: این آزمایش یک تصویر برداری ساده تنها برای تشخیص کم وزن بودن جنین نیست؛ اما با کمک آن می توان این شرایط را تشخیص داد. در آزمایش فراصوت ابتدا از ساختارهای درونی بدن کودک، مثل: سر، استخوان ران و شکم، تصویر برداری می شود.
به محض این که متوجه کم بودن وزن جنین خود شدید، باید سبک زندگی وعادت های غذایی را تغییر داده و یک رژیم غذایی غنی از مواد مقوی تهیه کنید و هر کاری که از دست تان برمی آید را انجام دهید تا این شرایط را برطرف کنید.
پیشگیری از کمبود وزن نوزاد
از آن جایی که تا به امروز پیشرفت های زیادی در مراقبت از کودک های نارس و ضعیف صورت گرفته است، تعداد نوزادانی که در اثر این وضعیت، فوت می کنند، بسیار کاهش یافته است. با وجود این، با توجه به موارد زیر می توان از به وجود آمدن این شرایط ناگوار جلوگیری کرد:
هر چه سریع تر مراقبت های قبل از تولد را آغاز کنید
یکی از بهترین راه هایی که می توان از تولد نوزاد با وزن کم و زایمان های زودتر از موعد جلوگیری کرد، مراقبت های قبل از تولد است.
اگر به این مورد توجه کنید می توانید انواع بیماری ها، مثل: پره اکلامپسی و دیابت دوران بارداری را تشخیص دهید. فراموش نکنید که این دو بیماری در روند رشد کودک تاثیر می گذارند!
وقتی که برای مراقبت های قبل از زایمان به پزشک مراجعه می کنید، پزشک مقدار وزنی که اضافه کرده اید، فشار خون، رشد جنین و ضربان قلب او را ارزیابی و بررسی می کند.
افزایش سالم وزن و توجه به مواد غذایی مقوی
فراموش نکنید که پیروی از یک رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی در بارداری، خصوصا در مراحل اولیه، بسیار موثر است. سعی کنید که غذاهای غنی از فولیک اسید، مثل: غلات سبوس دار، میوه و سبزیجات را به فراوانی استفاده کنید. این غذاها خیلی در روند افزایش وزن جنین موثر هستند و باعث سلامتی شما نیز می شوند.
ایجاد تغییر در سبک زندگی
نوشیدن مشروبات الکلی و سیگار کشیدن شدیدا باعث بالا رفتن احتمال تولد نوزادی با وزن کم، می شود. از همین امروز مصرف مشروبات الکلی، سیگار کشیدن و دارو را متوقف کنید. به برنامه خوابی خود بیشتر اهمیت دهید و استرس خود را کم کنید تا به رشد جنین تان کمک کرده باشید.
توجه داشتن به شرایط پزشکی
احتمال اینکه در اثر فشار خون بالا یا دیابت، جنین تان مسیر رشدش را تکمیل نکرده و به دنیا آید، بسیار زیاد است؛ بنابراین سعی کنید تا این بیماری ها را تحت کنترل خود درآورده و خطرات ناشی از آن را به حداقل برسانید.
اگر با وجود اینکه در طول دوران بارداری بسیار تلاش کردید و به موارد گفته شده را رعایت کردید؛ اما کودک تان باز هم با وزن کم به دنیا آمد، توصیه می کنیم که حتی بعد از زایمان هم بسیار به این موارد توجه کرده و تغییراتی ایجاد کنید.
چه کاری می توانید انجام دهید تا کودک تان، بعد از تولد دوباره وزن بگیرد؟
به جای این که نگران کم بودن وزن نوزاد تان باشید، سعی کنید تا با انجام موارد زیر به برطرف شدن این شرایط کمک کنید:
- شیردهی: اگر شیردهی به درستی و به جا انجام شود، نه تنها باعث رشد کودک می شود، بلکه به تقویت سیستم ایمنی او هم کمک خواهد کرد. زمانی که نوزادتان تازه به دنیا آمده است، شاید نیاز باشد که هر دو ساعت یک بار به او شیر دهید.
- مراقبت های مادری به روش کانگورو: این یکی از روش های مناسب تماس پوست به پوست است که باعث گرم شدن بدن کودک شده و از او در برابر ابتلا به عفونت مراقبت می شود. با قرار دادن کودک میان پستان های خود می توانید احتمال ابتلا به عفونت را در او کاهش دهید.
- انجام چک آپ به طور مرتب و منظم را فراموش نکنید: به طور منظم و با برنامه ریزی کودک خود را مراکز بهداشتی ببرید تا روند رشد او مشخص شود.
- وزن کودک را زیر نظر داشته باشید: همان طور که با گذشت زمان، سن کودک بیشتر می شود، باید به روند زیاد شدن وزنش هم توجه کنید. اگر کودکتان سریعا و شدیدا وزن اضافه کرد، هم خود یک خطر است؛ زیرا در آینده مشکلاتی را به همراه خواهد داشت!
- سعی کنید که زیاد شدن وزن کودکتان به طور مناسب و سالم باشد: به هیچ وجه از مواد قندی افزوده یا مواد غذایی فرآوری شده برای زیاد شدن وزن کودکتان استفاده نکنید. توجه خود را به شیردهی و مکمل های مغذی، مثل: کلسیم، آهن و مولتی ویتامین ها اختصاص دهید یا در صورتی که پزشک توصیه کرده، تا شش ماهگی کودک، مصرف مکمل ها را ادامه دهید. بعد از شش ماهگی به رژیم غذایی که پزشک تغذیه توصیه می کند، توجه کنید.
- صبور باشید: فراموش نکنید که یک شبه هیچ اتفاقی نمی افتد. روند زیاد شدن وزن یک فرآیند تدریجی است که ماه ها زمان می برد. به طور مرتب به فعالیت های خود ادامه دهید و امید خود را از دست ندهید و صبور و مثبت نگر باشید.
باید در اینجا به این نکته اشاره کنیم که تمام موارد گفته شده تنها در صورتی موثر هستند که کم بودن وزن جنین را بتوان تحت کنترل درآورد؛ اما اگر وزن کودک تان بسیار کم بود، دیگر این روش های خانگی تاثیر ندارند و کودک باید در بیمارستان تحت مراقبت قرار گیرد.
چگونه کمبود وزننوزاد را درمان کنیم؟
روش های رایجی که برای رفع کمبود وزن نوزاد وجود دارد شامل موارد زیر است:
- واحد مراقبت ویژه کودکان (NICU)؛
- تخت های تنظیم دما؛
- تغذیه های مخصوص؛ در این حالت کودک تغذیه مورد نیاز خود را از طریق لوله ای که مستقیما به شکم او وصل شده است، دریافت می کند؛ البته در صورتی که نتواند غذا را مک بزند، این روش را انتخاب می کنند. ممکن است که از لوله درون بطنی هم استفاده شود.
روش های ویژه مدیریت این وضعیت به عوامل زیر بستگی دارد:
- سن نوزاد تان در هنگام زایمان ( چند ماهه به دنیا آمده است)، در شرایط سالم بودن و سابقه ابتلا به بیماری؛
- میزان تحمل او در برابر داروها و روش های درمانی ویژه.
سلامت کودک شدیدا به این مسئله بستگی دارد که وزن او در هنگام زایمان، چقدر است. کودکانی که کمتر از 500 گرم وزن دارند بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. زمانی که پزشک درباره کمبود وزن فرزندتان توضیح می دهد، اصلا نگران نشوید.
تهیه شده توسط تیم ترجمه دکترچک
منبع: momjunction
