دهان و دندان یکی از مناطقی است که سلامت آن در دوران بارداری تحت تاثیر قرار می گیرد . ممکن است برای دندان و فک مشکلاتی از جمله درد فک در بارداری به وجود آید که باید به فکر آن باشید.
اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فک (TMD) یکی از دلایل درد فک در دوران بارداری است . در هر طرف صورت، دو مفصل به نام مفصل گیجگاهی فک (TMJ) وجود دارد که این مفاصل، فک پایین را به جمجمه متصل می کنند.
TMD اصطلاحی است که برای عضلات اسکلتی و عصبی به کار می رود و مفاصل گیجگاهی فک TMJ هم شامل آن می شود.
در این مقاله از دکتر چک ، به دلایل ، علائم ، تشخیص و درمان اختلالات مفصل گیجگاهی فک ( TMJ) و درد فک در بارداری می پردازیم.
دلایل درد فک در بارداری
۱. اختلالات هورمونی
در دوران بارداری، میزان هورمون های استروژن و آرامش بخش در بدن زیاد می شود. این هورمون ها باعث سستی مفاصل بدن می شوند تا به زایمان کمک کنند؛ اما ممکن است باعث کشش و درد مفاصل، از جمله مفاصل گیجگاهی فک هم شوند.
۲. دندان قروچه
دندان قروچه که به نام «بروکسیسم» شناخته می شود، اغلب با استرس و اضطراب همراه است. زنان مستعد بروکسیسم ممکن است در دوران بارداری به علت استرس ، دندان قروچه بیشتری داشته باشند. بروکسیسم مزمن یکی از دلایل این درد و اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فک است.
۳. تهوع
استفراغ و تهوع در بارداری به عضلات شانه و گردن فشار زیادی وارد می کند. هنگام بالا آوردن محتویات معده، به فک فشار زیادی وارد می شود . استفراغ پی در پی باعث آسیب و حتی رگ به رگ شدن فک و ایجاد درد در مفصل گیجگاهی فک می شود .
۴. کمبود کلسیم
یکی دیگر از دلایل درد فک در بارداری کمبود کلسیم بدن می باشد. جنین در رحم برای رشد اسکلت خود به کلسیم نیاز دارد. در سه ماه آخر بارداری، بچه به کلسیم بیشتری نیاز دارد. اگر کلسیم کافی در خون مادر وجود نداشته باشد ، بدن آن را از استخوان ها استخراج میکند و به جنین می رساند که در این صورت، باعث سست شدن استخوان ها و درد فک می شود .
حتما بخوانید: آیا مصرف دارچین در بارداری خطرناک است؟ فواید و عوارض
۵. خوابیدن به یک طرف
زنان باردار هنگام خوابیدن به یک طرف در شب، احساس راحتی بیشتری می کنند؛ اما این کار باعث فشار آمدن به ماهیچه های فک و درد فک می شود .
۶. اختلالات TMJ
زنانی که تجربه درد مفصل گیجگاهی فک را دارند، بعد از تغییرات هورمونی درد فک آنها شدیدتر می شود.
۷. آبسه دندان
عفونت ( آبسه) باعث جمع شدن چرک در ریشه ی دندان می شود. همچنین باعث دندان درد و به همراه آن درد در کل فک ، تورم در داخل یا خارج از دهان ، تب ، لق شدن دندان و … می شود.
۸. عفونت گوش، حلق و بینی
عفونت گوش، بینی یا گلو باعث ایجاد این درد می شود.
۹. دندان عقل
وقتی که دندان عقل شروع به درآمدن می کند، به دندان های دیگر فشار می‌آورد و آن ها را جا به جا می کند . در این حالت باعث بروز ناراحتی در فک میشود و درد این دندان روی کل فک از جمله مفصل گیجگاهی آن تاثیر می گذارد.
۱۰. وضعیت قلبی عروقی
برخی از افرادی که دچار مشکلات قلبی هستند، در فک و مفصل گیجگاهی فک خود نیز دچار درد می شوند . این وضعیت هم برای افراد معمولی و هم افراد باردار، یکسان است.
۱۱. جراحت
هر گونه جراحت در فک، گردن و سر، با توجه به علت آنکه ممکن است افتادن یا وارد شدن ضربه باشد، ممکن است باعث ایجاد این درد شود.
علائم متداول اختلالات TMJ (مفصل گیجگاهی فک) و درد فک عبارتند از:
- مشکل در جویدن؛
- مشکل در باز کردن دهان؛
- محدودیت در حرکت دادن فک؛
- صدای کلیک در مفصل گیجگاهی فک؛
- قفل شدن مفصل گیجگاهی فک؛
- تورم در یک طرف صورت؛
- سردرد های مزمن در ناحیه گیجگاهی؛
- سردرد صبحگاهی به محض بیدار شدن؛
- جراحت عضلات فک؛
- گردن درد.
نکاتی برای درمان و مدیریت این درد در دوران بارداری
اقدامات احتیاطی زیر به درمان درد مفصل گیجگاهی در خانه به شما کمک می کند.
حتما بخوانید: علت کم آبی بدن در بارداری و روش های جلوگیری از آن
رژیم غذایی نرم: خوردن غذاهای نرم که کمتر به جویدن نیاز دارند، به کمتر شدن این درد کمک میکند .
کمپرس یخ: گذاشتن یخ روی فک باعث کاهش تورم موضعی و اسپاسم عضلات می شود.
محدودیت باز کردن دهان: سعی کنید بلند خمیازه نکشید و فریاد نزنید و نخندید. از خوردن غذاهایی که باید آن ها را به صورت کامل در دهان قرار دهید، خودداری کنید . غذای خود را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید تا هنگام مصرف آن مجبور نشوید دهانتان را بیش از اندازه باز کنید.
تغییر حالت خواب: هنگام خواب فقط به یک سمت نخوابید.
تغییر حالت بدن: هیچوقت روبروی تلوزیون و لپ تاپ به صورت خمیده ننشینید؛ چون باعث خستگی عضلات گردن و در نتیجه درد فک میشود . همیشه موقع نشستن به جایی تکیه دهید.
تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فک و درد فک در دوران بارداری
اگر در دوران بارداری با این درد مواجه شدید، به دندانپزشک یا متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. هیچ آزمایش تخصصی ای برای تشخیص اختلالات مفصل گیجگاهی فک وجود ندارد.
دندانپزشک ممکن است با استفاده از موارد زیر، این اختلال را تشخیص دهد و بر اساس آن درمان را برنامه ریزی کند.
او تمام علائم و تاریخچه ی پزشکی شما را بررسی می کنند، یک چکاپ کامل انجام می دهند و نواحی سر، گردن، صورت و فک را نیز بررسی می کنند.
همچنین پزشکان، حساسیت، تکان خوردن و اختلال در حرکت مفصل را از طریق لمس کردن چک می‌کنند.
با اینکه استفاده از رادیوگرافی (اشعه ایکس ) در دوران بارداری ممنوع است، اگر درد شدیدی دارید، دندان پزشکتان در صورت لزوم ممکن است x پانورامیک معروف به «ارتوپانتوگرام» را تجویز کند ؛ این روش پرتو فک پایین و بالا و همه ی دندان هایتان را نشان می دهد.
دندانپزشک با توجه به عفونت موضعی، برای یافتن علت درد ناشی از هر دندان، میتواند یک پرتونگاری کوچک در دهان انجام دهد.
پزشک در این اسکن ها وجود آبسه، دندان شکسته ، عفونت یا فک شکسته را بررسی کرده و با توجه به آن، از دندان هایتان مراقبت میکند.
اگر برای تشخیص مناسب، به انجام هرگونه اسکن رادیوگرافی نیاز داشته باشید ، پزشک تمام اقدامات احتیاطی لازم را انجام می دهد؛ او به شما پیش بند سربی و حفاظ تیروئید می دهد تا جنین تان را از تاثیرات خطرناک «ایکس ری» محفوظ نگه دارد.
درمان درد و اختلال مفصل گیجگاهی فک چیست؟
پزشک وضعیت شما را بررسی میکند و با توجه به آن درمانی را برایتان در نظر می گیرد که در دوران بارداری بی خطر و موثر باشد.
- تمرینات فک و فیزیوتراپی: پزشک ممکن است برای رهایی از درد، فیزیوتراپی را توصیه کند.
- ماساژ : فیزیوتراپ ها تکنیک های ماساژ را به شما آموزش می دهند و شما میتوانید این کار را چند بار در روز انجام دهید.
- طب سوزنی : طب سوزنی می تواند در کنترل علائم درد TMJ به شما کمک کند.
- دارو: ممکن است پزشک داروهایی مانند پاراستامول را برای درمان درد تجویز کند. او همچنین میتواند ژل های ضد اسپاسم و ضد درد نیز تجویز کند. در صورت داشتن درد شدید، ممکن است پزشک به شما مسکن تزریق کند. هیچوقت خودسرانه دارو مصرف نکنید و طبق توصیه پزشک عمل کنید.
- تکنیک های تنفس : پزشک شما برای کاهش استرس و آرام کردن عضلات تنشی، انجام تکنیک های تنفسی را توصیه می کند .
- عصب کشی دندان : اگر آبسه شدید دندانتان، علت این درد است، به عصب کشی نیاز دارید. این کار در دوره ی بارداری منعی ندارد؛ اما اگر وضعیتتان وخیم باشد، ممکن است پزشکتان آن را به بعد از زایمان موکول کند. اگر در اوایل بارداری درد داشتید ، بهترین زمان برای درمان آن، ۳ ماهه دوم بارداری است.
- کشیدن دندان: اگر عفونت دندانتان شدید بوده یا دندانتان شکسته باشد، ممکن است توصیه پزشک کشیدن آن باشد. با اینکه در دوران بارداری نباید اینکار را انجام دهید، در صورت اورژانسی بودن، می توانید زیر نظر پزشک دندانتان را بکشید. محافظ یا گارد مخصوص دهان: این وسیله محافظی است برای جلوگیری از انجام عادت هایی مثل بروکسیسم. این وسیله از برخورد دندان های بالا و پایین جلوگیری و به تسکین این درد کمک میکند.
- صفحات دهانی : این صفحات مثل محافظ های دهان هستند که مانند یک لایه، بین دندان ها قرار می‌گیرند و به کاهش سفتی و درد عضلات فک کمک می‌کنند .
سوالات متداول
۱. آیا بارداری باعث آسیب رسیدن به فک میشود؟
در این دوران همه ی زنان باردار به این درد دچار نمی شوند؛ فقط زنان مستعد درد فک، آن را تجربه می کنند. ممکن است بیشتر از یک دلیل برای این درد وجود داشته باشد .
حتما بخوانید: علت های درد شکم در بارداری و راه های درمان آنها
۲. آیا این درد ممکن است نشانه زایمان باشد؟
این در از نشانه های معمول زایمان نیست. این بیماری ممکن است با ذات الریه (وجود هوا بین دو ریه) همراه باشد که نوعی بیماری نادر است و با شروع درد زایمان رخ می دهد .
این درد در دوران بارداری به علت های متفاوت رخ می دهد . برای جلوگیری از مشکلات دندان، بهداشت دندان هایتان را به بهترین شکل رعایت کنید و برای مراقبت از آن ها، به دندان پزشک مراجعه کنید. از مصرف دارو های بدون نسخه پزشک خودداری کنید!
فراموش نکنید که سبک زندگی سالم و رژیم غذایی مناسب از بروز این مشکل جلوگیری میکند.
تهیه شده توسط تیم تحریریه دکترچک
